Οι νέοι έχουν τον δικό τους τρόπο να βλέπουν τα πράγματα και το μέλλον: Μέσα από το πρίσμα της ειλικρίνειας, μακριά από τα στερεότυπα, με αυθορμητισμό και ενθουσιασμό, αμφισβητώντας τα δεδομένα και αισιοδοξώντας για τα ευκταία, ξεχωρίζοντας με καθαρή ματιά τα εφικτά από τα ανέφικτα. Ίσως γι' αυτόν τον λόγο οι απόψεις τους είναι ένας ανεμοδείκτης για την εξέλιξη των οραμάτων που οι προηγούμενες γενιές άφησαν ανεκπλήρωτα, εγκατέλειψαν ή πρόδωσαν. Μια τελευταία "πολυεθνική" δημοσκόπηση στην Ε.Ε. σχηματίζει ξεκάθαρα το περίγραμμα της στάσης της ευρωπαϊκής νεολαίας απέναντι στο ευρωπαϊκό "κληροδότημα": Περισσότεροι από τα τρία τέταρτα των νέων Ευρωπαίων βλέπουν την Ε.Ε. απλά ως ένα εμπορικό μπλοκ που το κρατούν ενωμένο τα οικονομικά συμφέροντα, όχι ως μια συμμαχία χωρών που μοιράζονται κοινές αξίες πολιτισμού και πολιτικής κουλτούρας.
Στην on line έρευνα που έγινε από το βρετανικό ινστιτούτο YouGov, για λογαριασμό του κοινωφελούς ιδρύματος του γερμανικού τουριστικού ομίλου TUI, συμμετείχαν 6.000 νέοι Ευρωπαίοι πολίτες ηλικίας 16 έως 26 ετών από επτά χώρες της Ε.Ε.: τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Ιταλία, την Πολωνία, την Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Τα ευρήματα της έρευνας αντανακλούν πράγματι μια εικόνα έντονου σκεπτικισμού και αμφιβολιών για την ταυτότητα και την προοπτική του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, κάτι που προφανώς συνδέεται με την ευρύτερη αναβίωση της ρητορικής του εθνοκεντρισμού, την περιρρέουσα καχυποψία για τις υπερεθνικές ελίτ, την απόρριψη της παγκοσμιοποίησης και την πεποίθηση ότι η εθνική αναδίπλωση μπορεί να επαναφέρει τις χαμένες βεβαιότητες του παρελθόντος.
Απόμακρη οντότητα
Σύμφωνα με τα στοιχεία, το 21% των ερωτηθέντων τάσσεται υπέρ της αποχώρησης της χώρας τους από την Ε.Ε. και σχεδόν το 40% -60% μεταξύ των Ελλήνων- θέλουν να επιστρέψει η εξουσία από τις Βρυξέλλες στις εθνικές κυβερνήσεις.
Πιο συγκεκριμένα: Τρεις στους τέσσερις νέους Ευρωπαίους πιστεύουν ότι ο πυρήνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι οι κοινές ευρωπαϊκές αξίες, αλλά τα οικονομικά συμφέροντα, περισσότεροι από έναν στους τρεις θέλουν η Ε.Ε. να επιστρέψει την πολιτική εξουσία στις εθνικές κυβερνήσεις, ένας στους πέντε πιστεύει ότι η χώρα του πρέπει να εγκαταλείψει την Ε.Ε. και -το πλέον σημαντικό- μόνον οι μισοί νέοι Ευρωπαίοι θεωρούν τη δημοκρατία ως την καλύτερη μορφής διακυβέρνησης.
Οι νέοι Ευρωπαίοι θεωρούν την Ε.Ε. ως μια απόμακρη οντότητα που λειτουργεί με τρόπο που δεν επιτρέπει οποιαδήποτε παρέμβαση τύπου "άμεσης δημοκρατίας". Πιστεύουν ότι οι πολιτικές δυνατότητες δράσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι υπερβολικά ασαφείς, ενώ η Ε.Ε. φαντάζει περισσότερο ως ένας διοικητικός μηχανισμός, παρά ως μια πραγματική κοινότητα εντός της οποίας τα πράγματα μπορούν να διαμορφωθούν και να αλλάξουν. Περισσότερο από το ένα τρίτο των ερωτηθέντων (37%) αντιμετωπίζουν επικριτικά τους παγιωμένους πολιτικούς στόχους και τα σχέδια της Ε.Ε., ενώ πάνω από το ένα τέταρτο (27%) δηλώνουν ενοχλημένοι από τις βασικές οργανωτικές και λειτουργικές μεθόδους των ευρωπαϊκών θεσμών.
Ναι στην Ε.Ε., όχι στις Βρυξέλλες...
Είναι φανερό ότι η ιδέα του ευρωπαϊκού φεντεραλισμού, το ζητούμενο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, δεν είναι διόλου δημοφιλής μεταξύ των νέων και η εκχώρηση εξουσιών στις Βρυξέλλες κάθε άλλο παρά ενθουσιασμό προκαλεί.
Περισσότερο από το ένα τρίτο των ερωτηθέντων (38%) τάσσεται σαφέστατα υπέρ της επιστροφής των εξουσιών στις εθνικές κυβερνήσεις, μια τάση που εμφανίζεται πολύ πιο έντονη στην Ελλάδα (60%), παρά στο Ηνωμένο Βασίλειο (44%) που ψήφισε πέρυσι υπέρ του Brexit. Σε αντίθεση, οι νέοι της Γερμανίας είναι εκείνοι που τρέφουν τη μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις Βρυξέλλες μεταξύ των υπολοίπων, με μόλις 22% εξ αυτών να επιθυμούν την αποδυνάμωση των ευρωπαϊκών θεσμών προς όφελος των εθνικών κυβερνήσεων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σε κανένα από τα επτά ευρωπαϊκά έθνη δεν πλειοψηφούν εκείνοι που θέλουν αποχώρηση της χώρας τους από την Ε.Ε., ωστόσο ένα σημαντικό ποσοστό, κατά μέσο όρο 21%, τάσσεται υπέρ αυτής της επιλογής. Ιδιαίτερα υψηλό είναι το συγκεκριμένο ποσοστό στην Ελλάδα (31% υπέρ της αποχώρησης), ενώ Γάλλοι και Πολωνοί βρίσκονται περίπου στο μέσο (21%). Μια εντυπωσιακή αντίφαση που αποτυπώνουν οι μετρήσεις είναι το ότι η Ε.Ε. εμφανίζεται να απολαμβάνει τον ίδιο βαθμό αποδοχής τόσο μεταξύ αυτών που έμειναν σε μεγάλο βαθμό ανεπηρέαστοι από την κρίση όσο και εκείνων που χτυπήθηκαν σκληρά από αυτήν. Έτσι, σε Γερμανία και Ισπανία καταγράφεται το μικρότερο ποσοστό νέων -12%- που θα ψήφιζαν υπέρ της εξόδου της χώρας τους από την Ε.Ε. σε ένα υποθετικό δημοψήφισμα.
Ποια δημοκρατία;
Ίσως το πιο ανησυχητικό εύρημα της δημοσκόπησης είναι η προφανής αποστασιοποίηση των νέων από το ιδεώδες της δημοκρατίας, την επιτομή της δυτικής πολιτικής κουλτούρας και την αδιαμφισβήτη βάση εξέλιξής της μέχρι σήμερα. Επίσης, και σε αυτή την ενότητα αναδύεται μια μεγάλη αντίφαση μεταξύ του "υποδειγματικού" ευρωπαϊκού Βορρά των "ισοσκελισμένων προϋπολογισμών" και του "άσωτου" Νότου, των μεγάλων θυμάτων της ευρωκρίσης, με τη δημοκρατία να απολαμβάνει τα υψηλότερα ποσοστά αποδοχής στη Γερμανία (62%) και την Ελλάδα (66%), η οποία μάλιστα βρίσκεται στην κορυφή του σχετικού καταλόγου.
Συνολικά, ωστόσο, μόλις το ήμισυ των ερωτηθέντων μεταξύ των νέων Ευρωπαίων (52%) θεωρούν τη δημοκρατία ως την καλύτερη μορφή διακυβέρνησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε τουλάχιστον δύο χώρες όπου έχουν κυριαρχήσει εθνολαϊκίστικα κινήματα τα ποσοστά των ανθρώπων που θεωρούν τη δημοκρατία ως το καλύτερο σύστημα διακυβέρνησης είναι και τα πιο μικρά - 42% σε Γαλλία και Πολωνία.
Παρουσιάζοντας τα ευρήματα της έρευνας στο Βερολίνο, ο πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου TUI Τόμας Έλερμπεκ είπε χαρακτηριστικά: "Οι βασισμένες στις αξίες ευρωπαϊκές συνεκτικές δυνάμεις θεωρούνταν για πολύ καιρό δεδομένες. Η ευρωπαϊκή έρευνα για τη νεολαία δείχνει ότι αυτή η φαινομενικά αυτονόητη κατάσταση δεν ισχύει πλέον. Μια Ευρώπη της οποίας ως βασική αξία θεωρούνται τα πλεονεκτήματα της κοινής αγοράς, απειλείται να καταστεί εναλλάξιμη και αυθαίρετη, επομένως είναι σημαντικό να συζητήσουμε για τις κοινές αξίες. Εδώ απαιτείται να συμμετάσχουν όλοι οι κοινωνικοί παράγοντες, όχι μόνον οι πολιτικοί".
