Έπειτα από μήνες καθυστερήσεων και παρασκηνιακών διαπραγματεύσεων, η Βρετανία άρχισε την προηγούμενη εβδομάδα τις διαδικασίες για την αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το πώς θα αλλάξει το "διαζύγιο" τις δύο πλευρές είναι κάτι που αναμένεται να φανεί μέσα στα επόμενα χρόνια. Τα προβλήματα όμως για την ίδια τη συνοχή της Βρετανίας δείχνουν πιο πιεστικά.
"Σε πέντε χρόνια δεν θα υπάρχει πια Ηνωμένο Βασίλειο. Η Σκωτία θα είναι ανεξάρτητη και θα αποτελεί μέλος της Ε.Ε. Λιγότερο βέβαιο, αλλά αρκετά πιθανό είναι επίσης ότι ένα μέρος της ή ολόκληρη η Βόρεια Ιρλανδία θα ενωθεί με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας" εκτιμά ο έμπειρος Αμερικανός διπλωμάτης Ρίτσαρντ Χάας, o οποίος συνέβαλε στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις για την ειρήνευση στη Βόρεια Ιρλανδία.
Τα προβλήματα για τη βρετανική κυβέρνηση αναμένεται να αρχίσουν από τη Σκωτία, το Κοινοβούλιο της οποίας ενέκρινε αυτή την εβδομάδα το αίτημα της πρωθυπουργού Νίκολα Στέρτζον για τη διεξαγωγή ακόμη ενός δημοψηφίσματος με στόχο την ανεξαρτητοποίηση από τη Βρετανία. Τον Σεπτέμβριο του 2014, η καμπάνια του κυβερνώντος SNP για την ανεξαρτησία ηττήθηκε, καθώς το "όχι" επικράτησε με ποσοστό 55% έναντι 45% του “ναι”.
Το βρετανικό δημοψήφισμα για το Brexit -στο οποίο οι Σκωτσέζοι ψήφισαν κατά 62% υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε.- άλλαξε εντελώς τα δεδομένα. Τα περισσότερα επιχειρήματα που χρησιμοποίησαν οι υποστηρικτές τού "όχι" στο σκωτσέζικο δημοψήφισμα έχουν πια εξανεμιστεί. Το βασικό από αυτά ήταν ότι η παραμονή στο Ηνωμένο Βασίλειο εγγυόταν τη συμμετοχή στην Ε.Ε. και ότι μια ανεξάρτητη Σκωτία δεν θα γινόταν πότε ξανά μέλος της Ενωμένης Ευρώπης εξαιτίας των αντιρρήσεων της Ισπανίας που θα επιδίωκε να αποθαρρύνει πάση θυσία τις φιλοδοξίες των δικών της αυτονομιστών.
Με τα σημερινά δεδομένα αποκαλύπτεται, ωστόσο, ότι η παραμονή στο Ηνωμένο Βασίλειο εξασφάλισε απλώς το διαζύγιο από την Ευρώπη. Και τα λόγια της Βρετανίδας πρωθυπουργού Τερέζα Μέι για τον "πολύτιμο και ισχυρό δεσμό" ανάμεσα στους εταίρους τής άλλοτε μεγάλης Βρετανίας ακούγονται όλο και πιο κούφια. Ίσως επειδή ούτε το δεύτερο βασικό επιχείρημα των υποστηρικτών της ένωσης -"η οικονομία της Σκωτίας βγαίνει κερδισμένη από τη συμμετοχή στο Ηνωμένο Βασίλειο"- ακούγεται πια ιδιαίτερα πειστικό.
Τον καιρό του δημοψηφίσματος, η σκωτσέζικη οικονομία αναπτυσσόταν με παρόμοιους ρυθμούς με την υπόλοιπη Βρετανία. Σήμερα είναι βυθισμένη στην ύφεση, εξαιτίας κυρίως της μείωσης των διεθνών τιμών του πετρελαίου. Οπότε οι Σκωτσέζοι αυτονομιστές μπορούν να επιρρίψουν με άνεση πια όλες τις ευθύνες στην πολιτική του Λονδίνου.
Στην ομιλία της στο σκωτσέζικο Κοινοβούλιο, η Στέρτζον υποστήριξε ότι η διεξαγωγή δημοψηφίσματος πριν από τον Μάρτιο του 2019 -όταν οι διαπραγματεύσεις Βρετανίας - Ε.Ε. για το Brexit λογικά θα φτάνουν στο τέλος τους- θα βελτιώσουν τις πιθανότητες της Σκωτίας να παραμείνει στην Ευρώπη. "Αν το Ηνωμένο Βασίλειο αποχωρήσει από την Ε.Ε. χωρίς η Σκωτία να έχει δείξει ότι επιθυμεί μια διαφορετική σχέση με την Ευρώπη, θα μπορούσαμε να περάσουμε ένα μεγάλο διάστημα όχι μόνο έξω από την Ε.Ε., αλλά και την ενιαία αγορά" τόνισε.
Δεν έχει άδικο. Από την άλλη, το Scoxit παραμένει ένα στοίχημα υψηλού ρίσκου τη στιγμή που η σκωτσέζικη οικονομία μοιάζει εξαρτημένη από τη βρετανική - οι εξαγωγές της σε άλλες περιοχές της Βρετανίας είναι τετραπλάσιες από εκείνες στην Ευρώπη. Ούτε οι βρετανικές αντιρρήσεις θα είναι αυτή τη φορά εύκολο να καμφθούν. Το Λονδίνο επέτρεψε την προηγούμενη φορά το δημοψήφισμα, καθώς δεν μπορούσε να απαγορεύσει στους Σκωτσέζους κάτι που το ίδιο σκόπευε να κάνει. Σήμερα δεν έχει κανένα λόγο να φανεί εξίσου ανεκτικό.
Τα πράγματα είναι ακόμη πιο περίπλοκα στην περίπτωση της Βόρειας Ιρλανδίας, μιας περιοχής όπου ο πληθυσμός ψήφισε επίσης με μεγάλη πλειοψηφία εναντίον του Brexit. Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού έχει βάσιμους λόγους να εχθρεύεται καθετί βρετανικό, ενώ και οι υπόλοιποι έγιναν τις προηγούμενες δεκαετίες αποδέκτες γενναιόδωρων ευρωπαϊκών επιδοτήσεων.
Κάποτε τα σύνορα της Βόρειας Ιρλανδίας με το υπόλοιπο νησί ήταν σφραγισμένα από τον βρετανικό στρατό. Σήμερα είναι σχεδόν αόρατα. Χιλιάδες Ιρλανδοί και από τις δύο πλευρές πηγαινοέρχονται καθημερινά, ενώ εξίσου αυξημένες είναι και οι ροές εμπορευμάτων. Πολλοί πιστεύουν ότι η επανεμφάνιση των συνοριακών ελέγχων και η στρατιωτικοποίηση των συνόρων εγγυάται την επιστροφή στα χρόνια της αιματοχυσίας που φάνηκαν να τελειώνουν μια και καλή με τη συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής του 1998.
Αρκετά μέλη της βρετανικής κυβέρνησης προσπαθούν να καθησυχάσουν τις ανησυχίες, υποστηρίζοντας πως τα σύνορα θα παραμείνουν ανοιχτά ακόμη και μετά την αποχώρηση από την Ε.Ε. Αποφεύγουν να διευκρινίσουν όμως με ποιον ακριβώς τρόπο θα γίνει αυτό και πώς τα "ανοιχτά σύνορα" θα περιορίσουν τις μεταναστευτικές ροές σύμφωνα με την επιθυμία των οπαδών του Brexit.
Για το Σιν Φέιν, τον πολιτικό εκπρόσωπο της καθολικής μειονότητας στην περιοχή και βασικό υποστηρικτή του αιτήματος για την επανένωση με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας, η ετυμηγορία των Βρετανών ψηφοφόρων στο δημοψήφισμα του περασμένου καλοκαιριού άλλαξε δραστικά τα μέχρι τώρα δεδομένα. "Η βρετανική κυβέρνηση στερείται πλέον της εντολής να εκπροσωπεί τα συμφέροντα του τοπικού πληθυσμού" είχε ανακοινώσει το κόμμα την επαύριο του βρετανικού δημοψηφίσματος.
Ο πρόσφατα αποβιώσας Μάρτιν ΜακΓκίνες, ιστορικό στέλεχος του Σιν Φείν και μέχρι πρότινος εκπρόσωπός του στην τοπική κυβέρνηση του Στόρμοντ έφερε τους επόμενους μήνες στο προσκήνιο το αίτημα για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος και στη Βόρεια Ιρλανδία, ένα δημοψήφισμα που για το κόμμα θα έχει ως βασικό διακύβευμα την επανένωση της Ιρλανδίας.
Και το Σιν Φέιν δεν είναι μόνο του σε αυτή την επιδίωξη. Έπειτα από συνομιλίες του με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ, ο Ιρλανδός πρωθυπουργός Έντα Κένι υποστήριξε πως "Αν ο λαός αποφασίσει συναινετικά για τη δημιουργία μιας ενωμένης Ιρλανδίας, τότε θα μπορούσε να γίνει μια ανώδυνη μεταβίβαση όπως έγινε στην περίπτωση της Γερμανίας όταν έπεσε το Τείχος".
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε μάλιστα και ο πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου Αντόνιο Ταγιάνι, ο οποίος τόνισε ότι η Ιρλανδία οφείλει να διασφαλίσει ότι οι όροι της ειρηνευτικής συμφωνία του 1998 "θα περιλαμβάνονται σε οποιαδήποτε μελλοντική ρύθμιση μεταξύ Βρετανίας και Ε.Ε.".
Καταλαβαίνει επομένως κανείς ότι, πέρα από τους κινδύνους που συνεπάγεται η προοπτική κατάρρευσης της ιστορικής ειρηνευτικής συμφωνίας του Στόρμοντ, το καθεστώς της Βόρειας Ιρλανδίας αναμένεται να αποδειχτεί ένα από τα βασικά διαπραγματευτικά ατού για τις Βρυξέλλες και το Λονδίνο στον κύκλο των σκληρών διαπραγματεύσεων που μόλις άνοιξε.
"Σε πέντε χρόνια δεν θα υπάρχει πια Ηνωμένο Βασίλειο. Η Σκωτία θα είναι ανεξάρτητη και θα αποτελεί μέλος της Ε.Ε. Λιγότερο βέβαιο, αλλά αρκετά πιθανό είναι επίσης ότι ένα μέρος της ή ολόκληρη η Βόρεια Ιρλανδία θα ενωθεί με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας" εκτιμά ο έμπειρος Αμερικανός διπλωμάτης Ρίτσαρντ Χάας, o οποίος συνέβαλε στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις για την ειρήνευση στη Βόρεια Ιρλανδία
