Υπάρχει μια αίσθηση έκτακτης ανάγκης στις Βρυξέλλες κι αυτό δεν αφορά τα φορτηγά του στρατού με τα χρώματα παραλλαγής έξω από τα μέγαρα της Ε.Ε. για τον φόβο τρομοκρατικής επίθεσης. Στο καινούργιο επεισόδιο του prime time σίριαλ “The Dome”, οι ένοικοι του απομονωμένου «θόλου» προσπαθούν να δείξουν ότι διατηρούν επαφή με τον υπόλοιπο ευρωπαϊκό κόσμο, ενώ αντιμετωπίζουν την πρόκληση ενός παίκτη –καλύτερα μιας χώρας-μέλους- που αποφάσισε να φύγει από το παιχνίδι, αλλά τα θέλει μονά-ζυγά δικά του.
Ο Βρετανός ασθενής έχει αναστατώσει τους άλλους παίκτες. Ορισμένοι είναι ζαλισμένοι, άλλοι εξαγριωμένοι και άλλοι μπαίνουν στον πειρασμό να ακολουθήσουν τις Σειρήνες της εξόδου. Δεν φτάνει που όλα τα προηγούμενα χρόνια το Λονδίνο διεκδικούσε και κέρδιζε εξαιρέσεις από τη μία και την άλλη παρτίδα, δεν φτάνει που έστηνε δικές του παρτίδες με τα υπερατλαντικά ξαδέλφια, αλλά τώρα, που αποφάσισε να φύγει, θέλει να συνεχίσει να παίζει σε ένα παράλληλο παιχνίδι, σε ένα άλλο κανάλι, αλλά με τους ίδιους κανόνες. Τα «σπασμένα» αγγλικά με γαλλική, γερμανική, ιταλική προφορά είναι τόσο ψυχρά όσο και ο αντιβρετανικός αέρας που πνέει στους διαδρόμους και στις αίθουσες των ευρωπαϊκών συμβουλίων, συσκέψεων καθώς και των επίσημων και ανεπίσημων ενημερώσεων των δημοσιογράφων.
Από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που θα κάνει τη διαπραγμάτευση για τους όρους ενός «σκληρού» ή ενός «ήπιου» Βrexit, το μήνυμα εστάλη ήδη στους Βρετανούς ότι θα πρέπει να διαπραγματευτούν με τον Γάλλο Μπαρνιέ –επίτροπο Εσωτερικής Αγοράς-, ο οποίος έχει μακρά πείρα και πολλούς ανοιχτούς λογαριασμούς με το Λονδίνο. Στο Ευρωκοινοβούλιο το κλίμα είναι ακόμη πιο βαρύ. Αν συμφωνούν σε κάτι οι ευρωομάδες, είναι η απαξίωση των Βρετανών και οι εκφράσεις οργής για την υπεροψία του Λονδίνου. Δεν είναι τόσο η απέχθεια και η ειρωνεία για τον Κάμερον (εκείνος θεωρείται πολιτικό πτώμα), αλλά η οργή για τις «προκλήσεις» από τη διάδοχό του, την πρωθυπουργό Τερέζα Μέι, η οποία θέλει να παζαρέψει για τους 4 πυλώνες της ευρωπαϊκής –ανολοκλήρωτης- ολοκλήρωσης. Δεν υπάρχει περίπτωση, λένε στις Βρυξέλλες, να βγουν οι Βρετανοί από την Ε.Ε., αλλά να παραμείνουν στην ευρωπαϊκή ενιαία αγορά. Υποτίθεται ότι η διαπραγμάτευση θα αρχίσει την προσεχή άνοιξη, με την ενεργοποίηση του Άρθρου 50 από τη Βρετανία, αλλά οι προειδοποιητικές βολές έχουν ξεκινήσει, το ίδιο και οι τακτικοί ελιγμοί από το Λονδίνο, που καλλιεργεί την εντύπωση ότι θα μπορούσε να αποτραπεί μια έξοδος της χώρας από την Ε.Ε.
Το Ευρωκοινοβούλιο, το οποίο θα έχει τον τελικό λόγο για την έγκριση ή την απόρριψη ενός Brexit, όρισε ως διαπραγματευτή τον Γκι Φερχόφσταντ, τον φιλελεύθερο πολιτικό ηγέτη του Βελγίου, ο οποίος φιλοδοξούσε να αναλάβει τα ηνία της Κομισιόν, αλλά έπεσε στη νάρκη τού βρετανικού βέτο το 2004. Ακολούθησε η προεδρία Μπαρόζο, που δεν τη λες και την πιο πετυχημένη της Κομισιόν. «Περιμέναμε τους Βρετανούς, παζαρέψαμε, τους κάναμε την καλύτερη δυνατή πρόταση για να συνεχίσουμε μαζί. Εκείνοι την απέρριψαν … Τους ευχόμαστε καλή τύχη. Αυτοί θα χάσουν περισσότερα» είναι η μόνιμη επωδός αρκετών ευρωβουλευτών από τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία.
Τι δουλειά έχουν πλέον οι Βρετανοί ευρωβουλευτές και οι Βρετανοί υπάλληλοι στον γραφειοκρατικό μηχανισμό των Βρυξελλών και του Στρασβούργου; Ποιος μπορεί να τους έχει εμπιστοσύνη; Το ερώτημα τίθεται ευθέως από πολιτικούς και γραφειοκράτες. Για τον Γκι Φερχόφσταντ, ο οποίος εξακολουθεί να ονειρεύεται τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, ο κύβος ερρίφθη: Το Brexit είναι μια ευκαιρία για να επαναπροσδιοριστεί η Ευρώπη και να πάει μπροστά. Το ξύλο που έπαιξαν μεταξύ τους ευρωβουλευτές του Κόμματος Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου πριν από μερικές εβδομάδες προκαλεί γέλιο και θεωρείται άλλη μια απόδειξη ενός ανόητου βρετανικού τραμπουκισμού.
Οι Γερμανοί, ειδικά, κουνάνε τώρα το δάχτυλο στους Βρετανούς και επιχαίρουν για την κατρακύλα της στερλίνας, αλλά κοιτάνε κυρίως τους υπόλοιπους «άτακτους» εταίρους που θα πρέπει πάλι να… παραδειγματιστούν.
Από πού πάνε για τη νέα Ευρώπη;
Το επόμενο δωδεκάμηνο στην Ευρώπη είναι πυκνό σε πολιτικές εξελίξεις, ακόμη και χωρίς το Brexit: Προεδρικές εκλογές στην Αυστρία, ιταλικό δημοψήφισμα, γαλλικές προεδρικές εκλογές, βουλευτικές εκλογές σε Γερμανία. Κι αν ακολουθήσουν οι Δανοί το βρετανικό παράδειγμα; “Δεν θα εκβιάσουν οι Δανοί την Ευρώπη” απαντούν οι κατά τα άλλα ορκισμένοι ευρωπαϊστές, που φαίνεται να μην αντιλαμβάνονται τη δυναμική των δημοψηφισμάτων και της αμφισβήτησης του ευρωπαϊκού γραφειοκρατικού μηχανισμού, ο οποίος απομακρύνεται διαρκώς από τους λαούς, χωρίς να απαντά πειστικά στο αίτημα για καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, ούτε κλείνει τους δρόμους προς τους φορολογικούς παραδείσους. Μόνο λόγια, λόγια, λόγια...
Η άνοδος της Ακροδεξιάς θεωρείται δεδομένη, όπως το τρένο που πλησιάζει στον σταθμό χωρίς φρένα, αλλά οι νεοφιλελεύθεροι ταγοί των Βρυξελών κάνουν πως δεν καταλαβαίνουν γιατί και πώς γιγαντώνεται αυτό το φαινόμενο με τη λιτότητα, την απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, την ένταση της ανασφάλειας και τη φτωχοποίηση. Ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, ο κύριος Βέμπερ, για παράδειγμα, επιμένει στη σωτήρια γερμανική συνταγή και με διδακτικό ύφος καταγγέλλει τον λαϊκισμό, ξορκίζει τους Ισπανούς Podemos, ενώ επανέρχεται με αφορισμούς στο ελληνικό παράδειγμα προς αποφυγήν με απαξιωτικές και προσβλητικές αναφορές στον Αλέξη Τσίπρα, για να καταλήξει ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός είναι πλέον αξιόπιστος εταίρος, αλλά… πρέπει να κάνει κι άλλα. Ο όρος «λαϊκισμός» τα χωράει όλα, λένε, σε επίπεδο πρακτικής και μεθοδολογίας.
Ξεπλένουν έτσι την Ακροδεξιά και την ξενοφοβία, βάζοντας στο ίδιο τσουβάλι τους «λαϊκιστές» Podemos, τον ΣΥΡΙΖΑ, το κίνημα Πέντε Αστέρων του Μπέπε Γκρίλο, τον πρωτεργάτη του Brexit Φάρατζ, τον Ούγγρο πρωθυπουργό Όρμπαν και πάει λέγοντας. Τι κι αν στην Ουγγαρία έγινε δημοψήφισμα επί αναφαίρετου ανθρώπινου δικαιώματος;
Κι αν τα παραπάνω δεν ξαφνιάζουν, εκείνο που προκαλεί αίσθηση στον επισκέπτη του θόλου των Βρυξελλών είναι η… μακαριότητα με την οποία η μεγαλύτερη ευρωομάδα, το δεξιό Λαϊκό Κόμμα (κι από κοντά οι Φιλελεύθεροι) παρουσιάζουν τα σχέδιά τους για την Ευρωπαϊκή Ένωση του μέλλοντος, επιμένοντας σε οικονομικά μοντέλα διαχείρισης που επιδείνωσαν την κρίση, ενώ οι Σοσιαλδημοκράτες βάζουν μια νότα επείγοντος για την ανεργία των νέων και παραδέχονται το αυτονόητο: Όσο μεγαλώνει η ανεργία τόσο αδειάζουν τα ταμεία. Όλα αυτά όμως σε θεωρητικό επίπεδο. Όταν η οικονομική στήριξη της ευρωπαϊκής περιφέρειας αντιμετωπίζεται περισσότερο ως τεχνικό ζήτημα, παρά ως πολιτικό, είναι σχεδόν φυσικό τα αγωνιώδη ερωτήματα για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση να απαντώνται σε επίπεδο «τίποτα δεν είναι τζάμπα». Οι χώρες (και οι λαοί) που θέλουν να μείνουν στην Ε.Ε. πρέπει πρώτα να προσαρμοστούν και να αποδεχτούν ένα συγκεκριμένο κουστούμι. Ο ράφτης ίσως κάνει μερικές επιδιορθώσεις στην πορεία. Εκείνοι που δεν θέλουν το κουστούμι αυτό, ας ετοιμάζουν τις βαλίτσες για αποχώρηση.
Υπό την έννοια αυτή, το τριήμερο σεμινάριο για Ευρωπαίους δημοσιογράφους που οργάνωσε στις Βρυξέλλες την περασμένη εβδομάδα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ήταν ενδιαφέρον, καθώς φανερώθηκε –ανεξάρτητα από τις προθέσεις των διοργανωτών– η έλλειψη οράματος αλλά και πραγματικής επιθυμίας συγκλίσεων για μια κοινωνική Ευρώπη.
Για τον κίνδυνο μιας «ιστορικής αποτυχίας» σε περίπτωση διάλυσης της Ε.Ε. έκανε λόγο ο πρόεδρος της Ευρωβουλής Μάρτιν Σουλτς: “Δεν έχω ψευδαισθήσεις”, είπε, “για την κατάσταση των πραγμάτων, καθώς η Ένωση κινδυνεύει να καταρρεύσει από εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες”. Απηύθυνε έκκληση για ενεργοποίηση των νέων ανθρώπων και έδειξε ως πηγή του κακού την πρακτική των εθνικών κυβερνήσεων να διεκδικούν εύσημα για οτιδήποτε καλό προκύπτει από την Ευρώπη και να της αποδίδουν όλες τις αποτυχίες. Ο Μάρτιν Σουλτς σημείωσε την ανάγκη για μια κοινωνικά δίκαιη Ευρώπη, με διαφάνεια, αντί για μια Ευρώπη με αναπτυξιακές ανισότητες, περισσότερους φόρους και διασώσεις τραπεζών. Αλλά ώς εκεί οι διαπιστώσεις. Εξάλλου, υπάρχει πιθανότητα να αναλάβει ο ίδιος τον ρόλο του “ράφτη” του Βερολίνου μετά τις γερμανικές εκλογές. Γι' αυτό το ενδεχόμενο ο κύριος Σουλτς κράτησε τα χαρτιά του κλειστά.
