του Βόλφγκανγκ Μινχάου
Η ψήφος της Βρετανίας για έξοδο από την Ε.Ε. υπήρξε το πιο κατακλυσμιαίο πολιτικό γεγονός της χρονιάς - μέχρι στιγμής. Μέσα στους επόμενους 12 μήνες, είναι πιθανό να δούμε (να συμβαίνουν) ένα ή περισσότερα από τα εξής: νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ. Την ήττα της ιταλικής κυβέρνησης σε ένα δημοψήφισμα που αφορά συνταγματικές αλλαγές. Νίκη της Μαρί Λεπέν στις προεδρικές εκλογές της Γαλλίας. Ένα δεξιό, εχθρικό προς το προσφυγικό, αντιευρωπαϊκό κόμμα στη Γερμανία να καταλαμβάνει την πρώτη θέση στην αντιπολίτευση. Δεν πρόκειται να συμβούν όλες αυτές οι συμφορές. Αλλά μία ή δύο εξ αυτών, είναι πιθανές. Και θα μπορούσε κάποιος να προσθέσει σε αυτήν εδώ τη λίστα κάποιες μικρότερες κακοτοπιές, όπως επί παραδείγματι την αποτυχία των διμερών εμπορικών συμφωνιών μεταξύ Ε.Ε. και Ηνωμένων Πολιτειών ή Καναδά.
Το αποτέλεσμα του Brexit προσφέρει τέσσερα σημαντικά μαθήματα σε εκείνους που μάχονται από τις επάλξεις στις καμπάνιες. Κι έχουν σημασία, γιατί κάποια από τα λάθη που έγιναν από την καμπάνια υπέρ της Ε.Ε., επαναλαμβάνονται και αλλού με τον ίδιο ενθουσιασμό.
Το πρώτο είναι το εξής: Μη βασίζεστε στις δημοσκοπήσεις ή σε άλλες μορφές γυάλινης σφαίρας. Η αμεσότητα της καμπάνιας υπέρ του Brexit φανάτισε ψηφοφόρους οι οποίοι δεν είχαν ψηφίσει στις προηγούμενες εκλογές. Έχω ακούσει πως οι δημοσκοπικές τεχνικές στις ΗΠΑ υπερτερούν αυτών του Ηνωμένου Βασιλείου. Είναι πιθανό. Αλλά αν ο καθοριστικός παράγοντας μιας εκλογικής διαδικασίας απέχει, τότε ακόμα και οι καλύτερες δημοσκοπήσεις δεν μπορεί να είναι αξιόπιστες. Το ίδιο συμβαίνει και με το πεδίο των στοιχημάτων. Αν υπάρχει μία δομική αβεβαιότητα, οι μηχανισμοί του τζόγου δεν παράγουν καμία πληροφορία. Σημαίνει απλώς πως μερικοί άνθρωποι καταλαβαίνουν κάτι λάθος.
Το δεύτερο μάθημα είναι αυτό: Μην υπεραπλουστεύετε. Υφίσταται ένα είδος ανταρσίας ενάντια στην οικονομική παγκοσμιοποίηση και τους δεσμούς της. Τα πραγματικά εισοδήματα έχουν μειωθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ και σε κάποιες χώρες της Ευρωζώνης. Οι άνθρωποι εσφαλμένα μπορεί να συνδέουν τη μείωση των εισοδημάτων τους με την αύξηση της μετανάστευσης ή με τη φιλελευθεροποίηση της αγοράς. Εάν επιθυμείτε να διαλύσετε αυτές τις αντιλήψεις, χρειάζονται περισσότερα από το να παρουσιάζετε μελέτες της μεγάλης φιλελεύθερης δεξαμενής. Θα πρέπει να προσφέρετε αξιόπιστες πολιτικές προτάσεις για να απαντήσετε στην πτώση του πραγματικού εισοδήματος. Η απουσία μιας τέτοιας υπόσχεσης ήταν μεγάλη αποτυχία της καμπάνιας υπέρ της Ε.Ε.
Κι αυτό μας οδηγεί σε ένα τρίτο μάθημα: Μην προσβάλλετε και μην προκαλείτε τους ψηφοφόρους. Μετά το βρετανικό δημοψήφισμα, η πλευρά που ηττήθηκε συνέχισε να υποδεικνύει πως οι ψηφοφόροι του “Όχι” ήταν γηραιότεροι ή είχαν χαμηλότερη εκπαίδευση. Η περιβόητη απαξίωση της Χίλαρι Κλίντον για τους μισούς ψηφοφόρους του κ. Τραμπ ανήκε στην ίδια κατηγορία. Όσο προσβάλλεις την αντίπαλη πλευρά, τόσο οδηγείς τους αναποφάσιστους στο δικό της στρατόπεδο.
Επίσης, προσοχή στις προκλήσεις. Στην Ευρώπη, όπου οι ψηφοφόροι εξεγείρονται ενάντια στην ευρωπαϊκή ενοποίηση, βεβαιωθείτε πως οι πρώην πρόεδροι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο τεράστιο λόμπι των τραπεζών, όπως συνέβη με τον Χοσέ Μανουέλ Μπαρόζο πρόσφατα και την Γκόλντμαν Σακς. Οι ευρωπαϊκές επιτροπές πρέπει να αφήσουν και τις δύο πλευρές με την εντύπωση ότι μια τέτοια συμφωνία θα λειτουργούσε ενάντια στο συμφέρον τους.
Kαι τέλος, μην φοβίζετε τους ψηφοφόρους. Η Επιχείρηση Εκφοβισμός ήταν καταστροφική στη Μεγάλη Βρετανία. Αν το εισόδημα του μέσου ψηφοφόρου έχει μείνει στάσιμο για περισσότερο από μία δεκαετία, δεν θα φοβηθούν από την απειλή της ύφεσης. Γιατί θα 'πρεπε ένας άνθρωπος με χαμηλό εισόδημα στη Μεγάλη Βρετανία να ανησυχεί μην χάσει το City το χρηματοπιστωτικό του διαβατήριο; Το επιχείρημα είναι πολιτικά αναλφάβητο και οικονομικά αμφίβολο.
Όταν είδα μια μελέτη που υποστήριζε πως οι εμπορικές πολιτικές του κ. Τραμπ θα προκαλούσαν ύφεση, η άμεση αντίδρασή μου ήταν: όχι πάλι. Το πρόβλημα με τις πρακτικές εκφοβισμού δεν είναι μόνο ότι δεν λειτουργούν με τους απρόβλεπτους ψηφοφόρους. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων είτε είναι αναληθείς ή υπερβολικές.
Ενώ η μακροχρόνια επίδραση του Brexit παραμένει αβέβαιη, η βρετανική οικονομία έχει μέχρι στιγμής αψηφήσει τις προβλέψεις για μια βαθιά ύφεση. Υποψιάζομαι ότι το ίδιο θα ισχύει και στην περίπτωση μιας νίκης του Τραμπ, ή ενός θριάμβου του λαϊκιστικού Κινήματος των Πέντε Αστέρων στην Ιταλία. Οι αγορές ίσως πανικοβληθούν την επόμενη ημέρα, αλλά οι οικονομικές συνέπειες θα εξαρτηθούν σε μεγάλο βαθμό από τις μετέπειτα πολιτικές.
Αυτές οι ιστορίες εκφοβισμού έχουν συμβάλει σε μία γενικευμένη απώλεια εμπιστοσύνης στους επαγγελματίες οικονομολόγους και στη φήμη του ως ανεξάρτητο. Αυτή η απώλεια συνοδεύεται από την απώλεια σεβασμού για τους διεθνείς οργανισμούς όπως ο ΟΟΣΑ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, που συμμετείχαν πρόθυμα στην αντι-Βrexit εκστρατεία εκφοβισμού.
Ως αποτέλεσμα της συλλογικής απαξίωσης, το επάγγελμα έχει χάσει την επιρροή του στη σημαντική τρέχουσα συζήτηση για τη μορφή που θα πρέπει να έχει το Brexit. Η συζήτηση έχει μετατραπεί σε μία αντιπαράθεση μεταξύ δικηγόρων και πολιτικών εντός του Συντηρητικού Κόμματος.
Το Brexit είναι ένα καλό παράδειγμα της δυναμικής των εκλογικών εξεγέρσεων στις δημοκρατίες του βόρειου Ατλαντικού. Μας λέει πόσο γρήγορα καταρρέουν οι σταθερά περιχαρακωμένες θέσεις και πώς το απίθανο γίνεται το αναπόφευκτο. Το κατεστημένο της δυτικής πολιτικής πρέπει να γίνει πιο έξυπνο.
(ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΓΙΑΜΑΛΗ)
