Σε τεντωμένο σκοινί ακροβατούν οι σχέσεις Βρυξελλών-Άγκυρας, στον απόηχο της αποτυχημένης απόπειρας πραξικοπήματος στην Τουρκία. Μπροστά στην επίδειξη παντοδυναμίας από τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, οι Βρυξέλλες επιλέγουν να κρατήσουν χαμηλούς τόνους, ορίζοντας ωστόσο την κόκκινη γραμμή τους στο θέμα της θανατικής ποινής.
Στο κέντρο ελέγχου της Ε.Ε., είναι δύσκολο να μείνει κρυφή η ανησυχία για ενδεχόμενη κατάρρευση της ευρωτουρκικής συμφωνίας που πέτυχε να περιορίσει σημαντικά τις προσφυγικές ροές, ενώ παράλληλα καλλιεργείται κλίμα προσδοκίας ότι η κυβέρνηση Ερντογάν, παρά τις σαφώς ενδυναμωμένες αυταρχικές της τάσεις, θα παραμείνει με κάποιο «μαγικό» τρόπο στο ευρωπαϊκό μονοπάτι. Συγχρόνως, η Ατλαντική Συμμαχία παίρνει αποστάσεις από την αυστηρή προειδοποίηση του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών, Τζον Κέρι, ότι η συμμετοχή οποιασδήποτε χώρας στο ΝΑΤΟ είναι συνδεδεμένη με τη δέσμευσή της για τη δημοκρατία και πως τα επίπεδα «επαγρύπνησης» και «ελέγχου» παραμένουν υψηλά, τασσόμενη σαφώς υπέρ του Τούρκου συμμάχου.
«Περιμένουμε και ελπίζουμε ότι η Τουρκία θα συνεχίσει να εφαρμόζει τη συμφωνία» δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ο εκπρόσωπος Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μαργαρίτης Σχοινάς, επισημαίνοντας ότι από την πλευρά της η Ευρώπη είναι προσηλωμένη στην τήρηση των δικών της δεσμεύσεων. Το ίδιο σήμα δόθηκε ταυτόχρονα τόσο από την Ελλάδα όσο και από τη Γερμανία, αναφορικά με τη συνέχιση της εφαρμογής της ευρωτουρκικής συμφωνίας αλλά και της επιχείρησης του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο.
Σε γενικές γραμμές, στις Βρυξέλλες επικρατεί η αντίληψη ότι εάν η απόπειρα πραξικοπήματος ήταν επιτυχής, θα οδηγούσε πιθανότατα σε εμφύλιο στην Τουρκία, με άγνωστες συνέπειες για την Ελλάδα αλλά και την Ε.Ε., σε ό,τι αφορά την προσέλευση των προσφύγων και την τήρηση της συμφωνίας. Αντίθετα, θεωρούν ότι ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν, παρά τα εμπόδια και τις καθυστερήσεις που έχουν προκύψει στη διαδικασία απελευθέρωσης του καθεστώτος βίζας για τους Τούρκους πολίτες, συνεχίζει να «παίζει το παιχνίδι» και μάλιστα σωστά.
Σε αυτό το πλαίσιο, κοινοτική πηγή σημειώνει στην «Α» της Κυριακής ότι εκτιμήθηκε ιδιαιτέρως στις Βρυξέλλες η στάση «ψυχραιμίας» και «υπευθυνότητας» που επέδειξε η ελληνική κυβέρνηση στις «κρίσιμες ώρες» και συγκεκριμένα αναφορικά με το τουρκικό αίτημα έκδοσης των οκτώ στρατιωτικών που ζήτησαν άσυλο στην Ελλάδα. Ως εκ τούτου, οι Βρυξέλλες επιλέγουν προς το παρόν να μη ρίξουν «λάδι στη φωτιά» και να κρατήσουν στάση αναμονής τουλάχιστον μέχρι τον ερχόμενο Οκτώβριο-Νοέμβριο, οπότε θα επανέλθει το ζήτημα της εκπλήρωσης όλων των προϋποθέσεων για την απελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων, συμπεριλαμβανομένης της τροποποίησης του νόμου περί τρομοκρατίας.
Για την ευρωπαϊκή πλευρά, μια λύση σε αυτό το ζήτημα είναι «εφικτή» καθώς μπορεί να υπάρξει μια τροποποίηση του νόμου, με την οποία θα διατηρεί η κυβέρνηση τη δυνατότητα να πολεμάει τους τρομοκράτες και τους πραξικοπηματίες, αλλά οι υπόλοιπες μερίδες της κοινωνίας, όπως οι δημοσιογράφοι και οι ακαδημαϊκοί θα προστατεύονται. Ωστόσο, την ώρα που ο Ερντογάν προχωράει σε εκκαθαρίσεις και αθρόες συλλήψεις και κηρύσσει τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για να έχει ακόμη μεγαλύτερη εξουσία, μόνο ως ευσεβείς πόθους μπορεί να αντιληφθεί κανείς τις εν λόγω δηλώσεις.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές που μίλησαν στην «Α» για τις ανησυχίες που εκφράζονται στα υψηλά κλιμάκια της ευρωπαϊκής ηγεσίας, η αντίδραση του Ερντογάν έχει προκαλέσει την «έκπληξη» ορισμένων, καθώς υπάρχει η πεποίθηση ότι με την αποτροπή του πραξικοπήματος ο Τούρκος πρόεδρος αυτόματα ανακηρύχθηκε νικητής και πως δεν έχει ανάγκη περαιτέρω επίδειξης δύναμης.
Ε.Ε.: Με επαναφορά της θανατικής ποινής, «παγώνει» η ενταξιακή διαδικασία
«Καμία χώρα δεν μπορεί να γίνει μέλος της Ε.Ε. εάν εφαρμόσει τη θανατική ποινή» ήταν η αυστηρή δήλωση της ύπατης εκπροσώπου της Ε.Ε. για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής Φεντερίκα Μογκερίνι την επαύριο της απόπειρας του πραξικοπήματος, ενώ η ίδια ξεκαθάρισε ότι δεν υπάρχει «καμία δικαιολογία» για την τουρκική κυβέρνηση να κάνει βήματα πίσω, σε ό,τι αφορά το σεβασμό του κράτους δικαίου. Ευρωπαίος αξιωματούχος έλεγε, μάλιστα, με τον πλέον αμετάκλητο τρόπο στην «Α» ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις θα «παγώσουν» άμεσα, εφόσον επανέλθει η θανατική ποινή στην Τουρκία. Ωστόσο, δεν συνέβη το ίδιο σε ό,τι αφορά τη συνεργασία Ε.Ε. - Τουρκίας για το προσφυγικό και τη χορήγηση κεφαλαίων για τη φιλοξενία προσφύγων. «Σχετικά με τη συμφωνία Ε.Ε. - Τουρκίας για την κοινή διαχείριση της προσφυγικής κρίσης, πρέπει να θεωρείται σίγουρο ότι θα επικρατήσουν δύο σχολές σκέψης. Αυτή που θα υποστηρίζει ότι θα “συνεργαστώ και με τον διάβολο” και αυτή που θα προβάλλει ηθικούς ενδοιασμούς», σημειώνει στην «Α» ο ίδιος αξιωματούχος, ενώ προσθέτει πως το ζήτημα της χορήγησης κεφαλαίων είναι πιο εύκολα διαχειρίσιμο καθώς προορίζονται όχι για την Τουρκία αλλά για τους ίδιους τους πρόσφυγες και τη βελτίωση των συνθηκών παραμονής τους εκεί.
Ο στρατηγικός ρόλος της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ
Κι αν για την «πολύπαθη» τελευταίως Ευρωπαϊκή Ένωση, η διατήρηση στενών και φιλικών δεσμών με την Τουρκία είναι μόνο προς το συμφέρον της, σε ό,τι αφορά το ΝΑΤΟ μπορεί κανείς να κάνει λόγο για μονόδρομο. Την ώρα που ο διεθνής Τύπος έκανε λόγο για απειλές από τις ΗΠΑ για έξοδο της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ, παρερμηνεύοντας -όπως φάνηκε αργότερα- τις δηλώσεις Κέρι, ο γ.γ. του Γενς Στόλτενμπεργκ, εξέφραζε τη στήριξη της Ατλαντικής Συμμαχίας στη «νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση της Τουρκίας», τονίζοντας ωστόσο τη «σημασία» του «πλήρους σεβασμού της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών ελευθεριών». Στην έδρα της Ατλαντικής Συμμαχίας, υπάρχει επίσης η προσδοκία ότι η κατάσταση θα επανέλθει γρήγορα στην ομαλότητα, αν και η όποια ανησυχία είναι δικαιολογημένη.
Η Τουρκία έχει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ μετά τις ΗΠΑ, ενώ για πολλούς παρατηρητές, όποιες προειδοποιήσεις και να δεχτεί η κυβέρνησή της, είναι εμφανές ότι λόγω της στρατηγικής της θέσης, η δυνατότητα άσκησης επιρροής είναι αδιαπραγμάτευτη. Η αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ χρησιμοποιείται από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της ως αφετηρία των επιδρομών κατά του Ισλαμικού Κράτους, ενώ αδιαμφισβήτητης σημασίας είναι και η εμπλοκή της Τουρκίας σε ό,τι αφορά την κατάσταση στη Συρία, στη σταθερότητα στην Αίγυπτο αλλά και στη διακίνηση του φυσικού αερίου και του πετρελαίου στην ανατολική Μεσόγειο.
