Του Αλφόνσο Τζιάνι*
Στο ντοκουμέντο που ανακοίνωσαν με παπική και διεθνή ισχύ οι Βαρουφάκης, Λαφοντέν, Μελανσόν, Φασίνα διαβάζουμε: «καμιά ευρωπαϊκή χώρα δεν μπορεί να οδηγηθεί στην απελευθέρωσή της από μόνη της». Ακριβώς. Κρίμα που το ντοκουμέντο δεν είναι συνεπές με αυτό το θέμα. Αυτό ήρθε στο φως λίγες ημέρες πριν από τις νέες ελληνικές εκλογές και δεν μπορεί να πει κανείς ότι αποτελεί ένα χέρι βοηθείας στο ΣΥΡΙΖΑ και το Τσίπρα. Μεταξύ των άλλων εάν οι τελευταίοι χάσουν δεν γίνεται κατανοητό ποια θα είναι η πλειοψηφία που θα είναι σε θέση να φέρει σε πέρας το «Σχέδιο Β» που υποστηρίζουν οι συγγραφείς του κειμένου. Για την εφαρμογή του δεν φθάνουν μειοψηφικές δυνάμεις.
Η αντιπαράθεση του Τσίπρα με την Ευρωπαϊκή Ένωση πραγματοποιήθηκε ακριβώς μέσα στη διεθνή απομόνωση. Μια χώρα εναντίον 18. Ούτε τα κινήματα καταφέρουν να εκφράσουν μια τόσο δυνατή αλληλεγγύη που να επηρεάσουν τις ισορροπίες δυνάμεων. Ούτε οι μεγάλες χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, η κάθε μια για διαφορετικούς λόγους, όχι μόνο οι ΗΠΑ, αλλά ούτε η Ρωσία και ακόμη λιγότερο η Κίνα είχαν ενδιαφέρον και τη δυνατότητα να στηρίξουν την Ελλάδα σε μια απερίσκεπτη απελευθέρωση από το ευρώ.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο φθάσαμε όχι σε μια συμφωνία, αλλά στην ολοκλήρωση ενός εκβιασμού. Ο Τσίπρας το είπε χωρίς έλεος στο λαό του και το κοινοβούλιο. Η εισαγωγή του κυβερνητικού προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ για το 2015, που προτίθεται να αποδυναμώσει τις πιο υφεσιακές συνέπειες από το νέο μνημόνιο, βυθίζει το μαχαίρι ακόμη περισσότερο στη πληγή. Μετά από μια ανελέητη ανάλυση των συνθηκών στις οποίες βρισκόταν η Ελλάδα τον Ιούλιο σημειώνεται: «Έπρεπε να επιλέξουμε ανάμεσα σε μια τακτική υποχώρηση, προκειμένου να διατηρηθεί η ελπίδα να κερδίσουμε μια πολιτικά ασύμμετρη μάχη ή να επιβάλλουμε στην αριστερά μια ιστορική αποτυχία, που θα μετέτρεπε τη χώρα σε μια κοινωνική έρημο. Αναλάβαμε το μέρος των ευθυνών μας και επιλέξαμε την πρώτη επιλογή».
Εάν επιλεγόταν η άλλη θα σήμαινε να πέσει η Ελλάδα στα χέρια του Grexit του Σόιμπλε. Οι συνέπειες για την έξοδο από το ευρώ αποτελούν αντικείμενο συζητήσεων, γιατί δεν υπάρχει προηγούμενο και γιατί δεν προβλέπεται από τις συμφωνίες, αλλά θα μου φαινόταν δύσκολο να μη δούμε σε αυτή τη περίπτωση μια περαιτέρω φυγή κεφαλαίων, μεγάλες κερδοσκοπικές μηχανογραφίες, μια άνοδο του πληθωρισμού με τη παρουσία υψηλών δεικτών ανεργίας, δηλαδή μια δραστική και απότομη μείωση της πραγματικής αξίας των μισθών και των συντάξεων, που βρίσκονται ήδη σε οριακά για την επιβίωση επίπεδα. Για να εμποδιστεί αυτό, λέει ο Βαρουφάκης στο New Statesman, είχε σκεφθεί ένα «Σχέδιο Β», με την απαραίτητη εμπιστευτικότητα, εκτός από τις επιβεβαιώσεις που έλειπαν και τις δυνάμεις και τα μέσα για να εγγυηθούν το αποτέλεσμα.
Θα άλλαζε προς το καλύτερο το σκηνικό εάν αντί τις Ευρωπαϊκής Διάσκεψης για το Χρέος όχι μόνο του ελληνικού - που πάντα την ήθελε ο ΣΥΡΙΖΑ και που κατά μέρος το κατάφερε στο τέλος της ταπεινωτικής διαπραγμάτευσης και τα φθινοπωρινά ραντεβού, στα οποία οι Έλληνες δικαιολογημένα ζητούν την παρουσία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αποτελώντας τη μόνη εκλεγμένη δομή – πραγματοποιηθεί μια Διάσκεψη για το «Σχέδιο Β», που προτείνουν οι συγγραφείς του ντοκουμέντου; Δεν το πιστεύω, γιατί και μόνο η ανακοίνωση αυτής της πράξης – πέρα από τις καλές προθέσεις και πριν από τα αποτελέσματά της – θα μετέφερε την προσοχή από το «Σχέδιο Α», δηλαδή να αγωνιστείς μέσα στην ευρωζώνη, στο «Σχέδιο Β», δηλαδή την έξοδο από το ευρώ.
Με αρκετά αμφίβολο τρόπο οι συγγραφείς του «Σχεδίου Β» συγκρίνουν τις ενέργειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέναντι στην Ελλάδα και τις μεσογειακές χώρες με τη «περιορισμένη κυριαρχία» που εφάρμοσε ο Μπρέζνιεφ με τα τανκς στη Πράγα. Μα πραγματικά η έξοδος από το ευρώ θα αποτελούσε την απελευθέρωση από το κλουβί; Υπάρχουν χώρες που έχουν το δικό τους νόμισμα, όπως η Πολωνία, που παρόλα αυτά αποτελούν μια διάρθρωση του γερμανικού παραγωγικού συστήματος. Από την άλλη πλευρά το κλουβί του ευρώ θα το αντικαθιστούσε αυτό των διεθνών χρηματοοικονομικών αγορών, που δεν είναι και πολύ πιο τρυφερές.
Για την αριστερά η διαμάχη ευρώ – όχι ευρώ δεν θα έπρεπε να έχει ένα τόσο μεγάλο βάρος. Θα έπρεπε να το είχε η διαμάχη για τις παραγωγικές πολιτικές. Ασφαλώς, το ευρώ οικοδομήθηκε σε μια μη βέλτιστη νομισματική ζώνη για να διευκολύνει την εξαγωγική δύναμη της Γερμανίας. Θα ήταν καλύτερα – θα μπορούσαμε να το κάνουμε χωρίς να προκαλέσουμε την Ευρώπη, ενισχύοντας την ενότητα των χωρών και της αριστεράς (τις ευχές μου στο Κόρμπιν!) – να είχαμε ένα κοινό νόμισμα αντί ενός μοναδικού νομίσματος. Μια εφαρμογή του Bancor που είχε σκεφθεί ο Κέυνς. Το νόμισμα είναι σημαντικό στο καπιταλιστικό σύστημα παραγωγής, αλλά δεν είναι το παν. Η ισχύς ενός νομίσματος δεν έρχεται από μόνη της, αλλά από το οικονομικό σύστημα και τη χώρα που αντιπροσωπεύει. Μας το διδάσκει η ιστορία της σχέσης ανάμεσα στις ΗΠΑ και το δολάριο και μπορεί να μας το πει τώρα και η σχέση ανάμεσα στη Κίνα και το Ρενμίνμπι – γουάν.
Σε μια μετάβαση της ηγεμονίας από τη Δύση και την Ανατολή, όπου οι πόλεμοι βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη και η παγκόσμια ανάφλεξη βρίσκεται πίσω από τη γωνία, ο ρόλος μιας ομόσπονδης και δημοκρατικής Ευρώπης, που θα είχε τη δική της οικονομική δύναμη, και συνεπώς ένα νόμισμα, είναι αποφασιστική. Εάν μετατραπεί σε ένα πιο στενό προτεκτοράτο της Γερμανίας, όπως θέλουν οι διάφοροι Σόιμπλε, θα αποτελούσε μια καταστροφή όχι μόνο για την οικονομία, αλλά για τις ήδη ασταθείς παγκόσμιες γεωπολιτικές ισορροπίες.
*Ο Αλφόνσο Τσιάνι ήταν υφυπουργός Οικονομικής Ανάπτυξης στη κυβέρνηση Πρόντι και πρώην βουλευτής του Κόμματος Προλεταριακής Δημοκρατίας για το Κομμουνισμό PdUP, του Ιταλικού ΚΚ και της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης. Για ένα μικρό διάστημα συμμετείχε στην Αριστερά Οικολογία Ελευθερία και σήμερα είναι διευθυντής του «Ιδρύματος Αναζητούμε Ακόμη», που προεδρεύει ο Φάουστο Μπερτινότι.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο «Μανιφέστο» στις 13/09/2015.
Μετάφραση – απόδοση: Αργύρης Παναγόπουλος.
