«Η εργασία θα νικήσει τον ιό. Το αίσθημα ευθύνης των εργαζομένων κράτησε την χώρα στα πόδια της. Χρειαζόμαστε ένα αξιοπρεπές εισόδημα για όλους και συμμετοχή στις επιλογές για ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης. Πρέπει να επανεξετάσουμε τα πάντα, εμπλέκοντας τη νοημοσύνη των ανθρώπων για να αποφασίσουμε πώς θα δουλεύουμε και τι θα κάνουμε. Είναι ο μόνος τρόπος για την αποφυγή οριζόντιων συγκρούσεων και τον ανταγωνισμό μεταξύ των εργαζομένων, στους οποίους, αντίθετα, βασίστηκε η οργάνωση της εργασίας και το σύστημα παραγωγής», τόνισε ο γενικός γραμματέας της CGIL Μαουρίτσιο Λαντίνι*
-Τους τελευταίους τρεις μήνες ολόκληρος ο κόσμος έχει αλλάξει εντελώς, συμπαρασύροντας πρώτα απόλα τον κόσμο της εργασίας. Ποια στοιχεία σας προκαλούν μεγαλύτερη εντύπωση;
Σε γενικές γραμμές μου προκάλεσαν εντύπωση οι εργαζόμενοι με τη συμπεριφορά, τη θέλησή, τη σοβαρότητα, την αυτο-άρνηση, την αλληλεγγύη τους. Είναι η εργασία που θα νικήσει τον ιό.
Για άλλη μια φορά ο κόσμος της εργασίας δείχνει μια δύναμη και μια αίσθηση γενικής ευθύνης που μας συγκινεί και μας κάνει περήφανους, γιατί ξέρει πώς να φροντίζει για τα προβλήματα και τις ανάγκες των ανθρώπων. Ταυτόχρονα, εμφανίζονται τουλάχιστον τρία πράγματα που μας κάνουν να σκεφτούμε και να δράσουμε.
Πρώτον, έχει καταστεί σαφές ότι το τρέχον μοντέλο ανάπτυξης δεν ανταποκρίνεται πλέον στις ανάγκες και τις απαιτήσεις της μεγάλης πλειοψηφίας των ανθρώπων. Ο ιός αποκάλυψε με τρόπο πολύ πιο ωμό από τις κριτικές μας ότι μια ανάπτυξη που βασίζεται στον χρηματοοικονομικό τομέα και την αυξανόμενη ανισότητα δεν είναι βιώσιμη για τον άνθρωπο ή τη φύση.
Δεύτερον, με εντυπωσίασε το πόσο εύθραυστο είναι το κοινωνικό μας σύστημα και ιδιαίτερα της βοήθειας και περίθαλψης των ανθρώπων. Ξεκινώντας με το σύστημα δημόσιας υγείας της χώρας μας, που κατακομματιάστηκε από αδιάκριτες περικοπές χρόνων και είναι πλέον σαφές σε όλους ότι πρέπει να ενισχυθεί και να επεκταθεί. Όλα αυτά δείχνουν ότι η έννοια της παραγωγής δεν μπορεί να μετρηθεί μόνο με τους προϋπολογισμούς και ακόμη λιγότερο με τη λογική του κέρδους. Ένα σύστημα υγείας είναι παραγωγικό όταν εγγυάται την υγεία όλων, όχι όταν βγάζει κέρδη. Αυτό το ζήτημα πρέπει να επεκταθεί σε πολλούς άλλους τομείς που χρησιμεύουν για την προστασία των δικαιωμάτων των ανθρώπων.
Τρίτον, επιβεβαιώθηκε η κεντρικότητα της εργασίας και των ατόμων που εργάζονται. Στην Ιταλία, μιλώντας για την κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην υγεία, έχουμε κρατηθεί και αντέχουμε ακόμη κυρίως χάρη στη θυσία και τον επαγγελματισμό των εργαζομένων στον τομέα. Όλους τους, από τους γιατρούς έως τις νοσοκόμες, από αυτούς και αυτές που καθαρίζουν έως τους εργαζόμενους στη συντήρηση. Εργαζόμενοι που είναι συχνά κακοπληρωμένοι ή ακόμη επισφαλείς εργαζόμενοι, που βρίσκονται στις τελευταίες θέσεις της πυραμίδας των μισθών και των δικαιωμάτων. Είναι μια σκέψη που πρέπει να επεκταθεί σε πολλούς άλλους και σε πολλές άλλες. Όλοι θα έπρεπε να είχαν καταλάβει ότι οι λεγόμενοι «αναγκαίοι» στους οποίους βασίζεται η κοινωνία για να προχωρήσει είναι πολύ συχνά οι πιο κακοπληρωμένοι και λιγότερο σεβαστοί άνθρωποι. Ένα μάθημα από το οποίο πρέπει να κάνουμε ακριβείς ενέργειες, εάν έχει νόημα να πούμε ότι «τίποτα δεν μπορεί να είναι όπως πριν».
-Η οικονομική κρίση πλήττει ήδη σκληρά και θα το κάνει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Πώς μπορούμε να προστατεύσουμε αυτούς που χάνουν τις δουλειές τους και τις νέες μορφές φτώχειας; Πρέπει να επανεξετάσουμε το σύστημα των μηχανισμών κοινωνικής ασφάλειας δημιουργώντας έναν καθολικό μηχανισμό για όλους;
Απολύτως ναι. Νομίζω ότι είναι καιρός να επανεξετάσουμε σε βάθος τους οικονομικούς μηχανισμούς. Από το Κοινωνικό Κράτος έως την φορολογία, από την υγειονομική περίθαλψη έως τη βοήθεια και την φροντίδα, από τη βιομηχανική πολιτική έως την προστασία του περιβάλλοντος, από τον τρόπο ζωής έως τον χώρο στον οποίο ζούμε. Μετά πρέπει να δούμε την εργασία.
Στην αντιπαράθεση με την κυβέρνηση τις τελευταίες εβδομάδες, λάβαμε ακριβείς εγγυήσεις για τους μηχανισμούς κοινωνικής ασφάλισης και επιδομάτων ανεργίας, παρόλο που για τους αυτοαπασχολούμενους εργαζομένους τα μέτρα δεν είναι απολύτως ικανοποιητικά. Είναι σαφές ότι προοπτικά ολόκληρο το σύστημα των προϋποθέσεων και των επιδομάτων ανεργίας θα πρέπει να επανεξεταστεί τόσο για να εξασφαλιστεί ένα αξιοπρεπές εισόδημα όταν η εταιρεία αναδιοργανώνεται, όταν κάποιος χάνει την εργασία, ή όταν την αναζητά ένα άτομο.
Σε κάθε περίπτωση, έφθασε ο καιρός για ένα νέο Καταστατικό των Δικαιωμάτων των Εργαζομένων και που δεν θα συνδέεται απλά με τον τύπο της εργασιακής σχέσης. Η εργασία δεν μπορεί πλέον να θεωρηθεί ως απλός παράγοντας της παραγωγής, ένας αριθμός, ένα κόστος που είναι πάντα συμπιέσιμο. Πρέπει να επανασχεδιαστούν τα εργασιακά δικαιώματα, το δικαίωμα στη διά βίου μάθηση και το Κοινωνικό Κράτος, για να προστατεύσουν και να προωθήσουν τις νέες συνθήκες που έχουν θέσει δυναμικά η παγκοσμιοποίηση και η τεχνολογική καινοτομία. Πιστεύω ότι αυτός είναι ο τρόπος για να αντιμετωπίσουμε την υποβάθμιση στην φτωχή εργασία και στην φτώχεια γενικότερα.
-Στην άβυσσο της πανδημίας, δύο διαμετρικά αντίθετα επαγγέλματα έχουν κυριαρχήσει στην κοινωνία: από τη μία πλευρά, το ιατρικό προσωπικό, γιατροί, νοσοκόμες, καθαριστές, από την άλλη, οι χειριστές logistics, οι διανομείς και οι οδηγοί που επέτρεψαν να μας φθάνουν οι βασικές προμήθειες και να παραδίδονται στο σπίτι σε εκείνους που δεν μπορούν να βγουν έξω. Τι θα θέλατε να πείτε σε αυτές τις δύο κατηγορίες;
Είναι αλήθεια ότι αυτές τις εβδομάδες έχουν κάνει εξαιρετικά πράγματα με αφοσίωση, με πάθος, με μια χωρίς σύγκριση προσκόλληση στο έργο τους. Συχνά το έκαναν παρά τις δυσκολίες που πολλοί έθεταν, ξεπερνώντας τα εμπόδια, αντισταθμίζοντας τις αδυναμίες των υπευθύνων στη λήψη των αποφάσεων. Έχουν παίξει και συνεχίζουν να διαδραματίζουν βασικό ρόλο. Μαζί τους είναι και οι υπάλληλοι στις μεγάλες αλυσίδες διανομείς, οι αστυνομικοί, οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι εργαζόμενοι στον τομέα των μεταφορών, στον τομέα των αγροτικών τροφίμων και πολλοί άλλοι που τις τελευταίες εβδομάδες έδωσαν σε όλους μας προσομοίωση κανονικότητας.
Νομίζω ότι όλοι πρέπει να ευχαριστήσουμε αυτούς τους εργαζόμενους και αυτές τις εργαζόμενες. Αλλά ο πιο παραγωγικός τρόπος για να γίνει αυτό είναι να τους αναγνωρίσουμε ότι θα τους συμπεριφερθούμε με περισσότερη συνέπεια σε σχέση με το γεγονός ότι είναι απαραίτητοι. Αυτό που πρέπει να επιδιώξουμε είναι η εξάλειψη των ανισοτήτων ξεκινώντας από εκείνες ανάμεσα στα άτομα που κάνουν την ίδια δουλειά ή συμμετέχουν στην ίδια αλυσίδα παραγωγής αλλά με πολύ διαφορετικές συνθήκες ανεξάρτητα από τον επαγγελματισμό τους.
Πρέπει να επανεξετάσουμε τα πάντα, εμπλέκοντας τη νοημοσύνη των ανθρώπων για να αποφασίσουμε πώς θα δουλεύουμε και τι θα κάνουμε. Είναι ο μόνος τρόπος για την αποφυγή οριζόντιων συγκρούσεων και τον ανταγωνισμό μεταξύ των εργαζομένων, στους οποίους, αντίθετα, βασίστηκε η οργάνωση της εργασίας και το σύστημα παραγωγής. Θα πρέπει να επενδύσουμε στο δημόσιο σύστημα ξεκινώντας από την Υγεία και το σχολείο.
-Υπάρχει ο κίνδυνος μιας νέας ρήξης μεταξύ αυτών των μορφών, τους αποκαλούμενους front office, που εξαναγκάζονται να εργαστούν και να εκτίθενται στον κίνδυνο, και αυτούς που μπορούν να διασφαλίσουν την τηλεργασία από το σπίτι χωρίς κινδύνους;
Εάν παραμείνουν όλα όπως πριν μπορεί να υπάρχει ο κίνδυνος. Αλλά δεν το βλέπω ακριβώς έτσι. Ακόμα και εκείνοι που είναι στο σπίτι χωρίς δουλειά και χωρίς εισόδημα, με το φόβο να μην το αποκτήσουν πλέον, ή εκείνοι που εργάζονται απομονωμένοι με τον κίνδυνο νέων στερήσεων και παραβιάσεων των δικαιωμάτων τους, αντιμετωπίζουν μια δύσκολη κατάσταση. Πιστεύω ότι ο κάθε εργαζόμενος καταλαβαίνει τις συνθήκες εργασίες του άλλου εργαζόμενου και ότι οι δεσμοί αλληλεγγύης μεταξύ τους είναι πολύ ισχυρότεροι από τις πιέσεις εκείνων που θα τους ήθελαν να είναι διχασμένοι και μόνοι. Σε κάθε περίπτωση, πιστεύω ότι αυτά τα ζητήματα πρέπει να αντιμετωπιστούν και να ρυθμιστούν κατά την ανανέωση των εθνικών συμβάσεων εργασίας.
-Το συνδικάτο έπρεπε να διαμεσολαβήσει μεταξύ της βιασύνης της συνομοσπονδίας βιομηχάνων Confindustria, με τον νέο της πρόεδρο Μπονόμι, για να επαναλειτουργήσουν οι οικονομικές δραστηριότητες με κάθε κόστος και τη νόμιμη θέληση των εργαζομένων να επιστρέψουν στην εργασία τους για να κερδίσουν τον πλήρη μισθό τους σε σχέση με τα επιδόματα ανεργίας. Τα καταφέρατε;
Ο πρώτος και πιο σημαντικός μας στόχος ήταν να προστατεύσουμε την υγεία όλων των εργαζομένων, πράγμα που σημαίνει ότι προστατεύουμε όλους τους πολίτες. Αυτή είναι η προτεραιότητά μας. Είναι λάθος να αντιπαραβάλλουμε την υγεία και την εργασία, πρέπει να εργαζόμαστε με ασφάλεια, τελεία.
Η αντιπαράθεση με το σύστημα των επιχειρήσεων ήταν περίπλοκη, αλλά εποικοδομητική. Στο τέλος όλες οι πλευρές συμφωνήσαμε, με τη συμβολή και επίσης την υπογραφή της κυβέρνησης, ένα κοινό πρωτόκολλο κανόνων που θα αποτελεί την πυξίδα για το μέλλον με προτεραιότητα την υγεία και την ασφάλεια έναντι οποιασδήποτε άλλης λογικής. Αποτελεί ένα μηχανισμό που τον συμμεριζόμαστε και που απέκτησε μια νομική αξία μετά τη δημοσίευση του προεδρικού διατάγματος που εξέδωσε ο πρωθυπουργός, και που θα πρέπει τώρα να εφαρμοστεί.
Εμείς, μαζί με τα συνδικάτα της Cisl και της Uil δεσμευόμαστε να το κάνουμε αυτό στους χώρους εργασίας και στις διάφορες περιοχές. Η δεύτερη μας ανησυχία ήταν να αποφύγουμε τις απολύσεις και να συνεχίσουμε να δίνουμε σε όλους ένα εισόδημα. Ζητήσαμε και αποκτήσαμε την επέκταση των επιδομάτων ανεργίας σε όλους τους τομείς και τη στήριξη των αυτοαπασχολούμενων εργαζομένων, αυτών με τα μπλοκάκια, καθώς και των ασθενέστερων και φτωχότερων τμημάτων του πληθυσμού. Τρίτον, διεκδικήσαμε έντονα την ανάγκη υποστήριξης των επιχειρήσεων παρέχοντας ρευστότητα στις εταιρείες, έτσι ώστε να μπορούν να συνεχίσουν να πληρώνουν τους υπαλλήλους και τους προμηθευτές και να ευνοηθούν με το άνοιγμα ενός πιστωτικού ορίου για επιχειρήσεις με πολύ χαμηλά επιτόκια, εάν όχι και με την μη επιστροφή των πιστώσεων. Τέλος, διεκδικούμε να ξεκινήσουμε μια ευρεία και σε βάθος συζήτηση για το μέλλον.
-Ο κοροναϊός φέρνει αναπόφευκτα ένα νέο μοντέλο κοινωνίας και παραγωγής. Παραδόξως, αυτό που ζητάτε εδώ και περίπου δέκα χρόνια.
Θα έπρεπε να είναι έτσι, αν και δεν το θεωρώ δεδομένο. Έχει ειπωθεί ότι ο ιός θα έχει βαθιά επίδραση στις γεωπολιτικές και γεω-οικονομικές σχέσεις, στην οικονομία, στην πολιτική, στις πιο τυποποιημένες πτυχές της κοινωνίας. Θα επηρεάσει επίσης πιθανώς μεμονωμένους ανθρώπους, την εμπιστοσύνη τους, την ενσυναίσθησή τους, τη συμπεριφορά μας.
Το βρίσκω λίγο παράλογο, αλλά και πολύ οδυνηρό, που αυτό προκύπτει ξεκάθαρα για όλους μετά από μια πανδημία, πληρώνοντας ένα πολύ υψηλό κοινωνικό και ανθρώπινο κόστος. Σε αυτό το σημείο, ωστόσο, πρέπει να είμαστε συνεπείς, γιατί η αναπαραγωγή των ίδιων προτύπων του παρελθόντος, να σκεφτούμε ότι θα ξεκινήσουμε ξανά εκεί που σταματήσαμε με το ίδιο «μηχάνημα» όπως πριν, θα ήταν ένα ασυγχώρητο λάθος.
Πρέπει να ξανασκεφτούμε ολόκληρη την κοινωνική οργάνωση της εργασίας, κάτι που λέγοντας το με αυτό τον τρόπο φαίνεται ένα τιτάνιο καθήκον, αλλά αντιμετωπίζεται με ορισμένα ακριβή βήματα: βάζοντας στην πρώτη θέση την ασφάλεια και την υγεία των ανθρώπων, την εργασία ως αξία, το δημόσιο ως ενεργό αντικείμενο της αλλαγής, τη συμμετοχή των γυναικών και των ανδρών εργαζομένων στην περιβαλλοντολογική μετατροπή της παραγωγής και της κοινωνικής οργάνωσης.
Για να δώσω ένα μόνο παράδειγμα, είναι σαφές ότι τα δημόσια έργα πρέπει να αφορούν όλο και περισσότερο η συντήρηση, τόσο σε τοπικό επίπεδο όσο και της ακίνητης κληρονομίας μας, εγκαταλείποντας τη λογική της κατανάλωσης στο όνομα του κέρδους και της σπατάλης. Θα αγωνιστούμε για να ξαναδώσουμε αξία στην εργασία, έτσι ώστε οι εργαζόμενοι να μετράνε περισσότερο στις επιλογές, σε όλα τα επίπεδα, στο διεθνές, με το παγκόσμιο και τα ευρωπαϊκά συνδικάτα, στο εθνικό επίπεδο, στο σύστημα των επιχειρήσεων, στις μεμονωμένες εταιρείες. Αυτό που έχουμε απέναντί μας είναι μια πολιτική, συνδικαλιστική και πολιτιστική προοπτική.
-Μια άλλη απροσδόκητη επίδραση της πανδημίας: το συνδικάτο Εργατών Μετάλλου της Fiom, που ανήκει στο συνδικάτο σας την CGIL, επιστρέφει στην FCA και εσείς επαινείτε δημόσια τη στάση της εταιρείας. Έχετε αλλάξει περισσότερο εσείς ή άλλαξε περισσότερο η πρώην FIAΤ τα τελευταία δέκα χρόνια;
Η FΙΑΤ έχει γίνει η FCA, ένας από τους διεθνείς ανταγωνιστές στον τομέα του αυτοκινήτου. Με την FCA η Fiom-CGIL έχει υπογράψει μια συμφωνία για διαχείριση της έκτακτης ανάγκης και την ασφαλή επανεκκίνηση. Μια θετική συμφωνία για την αξία και τη μέθοδο που ακολουθήθηκε και που τερματίζει, ελπίζω οριστικά, την εποχή των ξεχωριστών συμφωνιών [που υπέγραφε η FIAT με τα συνδικάτα που της άρεσαν]. Ενόψει της έκτακτης κατάστασης ανάγκης από τον κορωνοϊό και της προτεραιότητας να διασφαλίσουμε την ασφάλεια των εργαζομένων πιστεύω ότι πρέπει όλοι να αλλάξουμε τη στάση μας. Η αξία αυτής της συμφωνίας μου φαίνεται απόλυτα συνεπής με τις αξίες και τις πρακτικές μας όλα αυτά τα χρόνια. Τώρα πιστεύω ότι είναι απαραίτητο να προχωρήσουμε και να ασχοληθούμε με τη δομική πτυχή αυτής της ιστορίας, συμπεριλαμβανομένων των επιλογών της βιομηχανικής πολιτικής και της πολιτικής της απασχόλησης που κάνει ο Όμιλος της FCA με την επιλογή να συγχωνευθεί με την PSA. Μιλάμε για μια εταιρεία και έναν στρατηγικό τομέα για την εθνική οικονομία της χώρας μας που πρέπει επίσης να εμπλέξει και την κυβέρνησή μας. Είναι η οικοδόμηση του μέλλοντός μας που μπορεί να προσφέρει το έδαφος για μια νέα κοινή δράση.
-Η πανδημία θα αναγκάσει επίσης τα συνδικάτα να ξεχάσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα τους δρόμους και τις πλατείες, και κυρίως τις γεμάτες στις οποίες είχε συνηθίσει η CGIL και που εσείς ειδικά είστε πολύ δεμένος. Πως θα διαχειριστείτε αυτή την φάση;
Να συζητάμε, να αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας, να βρισκόμαστε μεταξύ μας, να λέμε το δικό μας, να μας αναγνωρίζουν ως συνομιλητές, να μπορούμε να ψηφίζουμε ελεύθερα [στους χώρους εργασίας], αποτελούν βασικές αξίες, είναι η Δημοκρατία. Είμαι βέβαιος ότι θα συνεχίσουμε να βρίσκουμε τρόπους για να ασκήσουμε την εκπροσώπησή μας και να είμαστε στην υπηρεσία των ανθρώπων που για να ζήσουν θα πρέπει να εργαστούν ακόμα κι αν δεν μπορούμε να βγαίνουμε στους δρόμους για κάποιος μήνες.
Το κάναμε αυτός κατά τη διάρκεια των τρομερών εβδομάδων που αφήσαμε πίσω μας, τα γραφεία μας, όλα τα γραφεία, ακόμη και τα τοπικά, τα γραφεία των διαφόρων κατηγοριών και υπηρεσιών του συνδικάτου παρέμειναν ανοικτά για όλους τους εργαζόμενους αυτούς τους μήνες παρόλο που ήταν ηλεκτρονικά.
Οι εκλεγμένοι εκπρόσωποί μας στους χώρους των επιχειρήσεων και πολλά ακτιβιστικά ηγετικά στελέχη μας συνέχισαν να ασκούν τη λειτουργία τους και δυστυχώς μερικούς από αυτούς τους χάσαμε παρά το γεγονός ότι είχαν λάβει όλα τα υγειονομικά μέτρα που έχουν καθορίσει οι αρχές.
Η CGIL ήταν στη χώρα και μαζί με τη χώρα αντιμετώπισε την πανδημία. Είμαστε, μαζί με τον Cisl και την Uil, ένα ουσιαστικό μέρος της κοινωνίας και θα συνεχίσουμε να είμαστε έτσι με τη φυσική, την τηλεματική και την ψηφιακή παρουσία μας. Σίγουρα τα συνδικάτα θα πρέπει να βρουν νέες μορφές συμμετοχής και λήψης αποφάσεων για να ξεπεράσουν τους περιορισμούς που επιβάλλει η πανδημία. Θα πρέπει να συνηθίσουν γρήγορα και να μάθουν να χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες, με όλα τα προβλήματα που θέτουν, αλλά και με τις ευκαιρίες που προσφέρουν. Νομίζω ότι θα πρέπει να είμαστε σε θέση να πιέζουμε τις εταιρείες και αυτούς που λαμβάνουν τις πολιτικές αποφάσεις να ανοίξουν νέα μοντέλα λήψης αποφάσεων, όπου οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων θα είναι πιο δημοκρατικές και θα τις συμμεριζόμαστε περισσότερο σε όλα τα επίπεδα. Αυτό ισχύει επίσης και για τα συνδικάτα, τόσο προς τα μέλη τους όσο και προς τους εργαζόμενους. Θα είναι μια φάση ελπίζω ενός μεγάλου και χρήσιμου πειραματισμού με νέες μορφές δημοκρατίας, αλληλεγγύης και συμμετοχής. «Μαζί με δικαιοσύνη» μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους. Είναι σημαντικό να είμαστε μαζί και εκεί για να αλλάξουμε αυτήν τη χώρα. Πάντα.
*Η συνέντευξή του γενικού γραμματέα της CGIL Μαουρίτσιο Λαντίνι στον δημοσιογράφο Μάσιμο Φράνκι δημοσιεύτηκε στο «Il Manifesto» στις 28 Απριλίου 2020.
