Του Δημήτρη Ραπίδη*
Το 2020 αναμένεται να αποτελέσει άλλη μια κρίσιμη χρονιά σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Δώδεκα χρόνια μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, Ευρωπαϊκή Ένωση και Ευρωζώνη δείχνουν ακόμη σημάδια αστάθειας σε πολλούς κρίσιμους τομείς που απασχολούν τις μεγάλες κοινωνικές πλειοψηφίες.
Η έξοδος από την πολυεπίπεδη κρίση, που ξεκίνησε ως οικονομική κρίση και στη συνέχεια ανέδειξε με ένταση μια σειρά από βαθιές θεσμικές αδυναμίες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, φαίνεται ότι δεν έχει ξεπεραστεί πλήρως και δεν θα ξεπεραστεί όσο τα αίτια που οδήγησαν την Ε.Ε. σ’ αυτήν την ταραγμένη και γεμάτη ανατροπές δεκαετία δεν έχουν ερμηνευτεί και αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά.
Συντηρητική στροφή
Η μετατόπιση του εκλογικού σώματος προς τα δεξιότερα του πολιτικού φάσματος στα περισσότερα κράτη-μέλη, η κυριαρχία των συντηρητικών δυνάμεων στην ηγεσία όλων των ευρωπαϊκών θεσμών, από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και την Κομισιόν μέχρι την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Ευρωκοινοβούλιο, αλλά και η στασιμότητα όσων αφορά στη βελτίωση των κοινωνικών και οικονομικών δεικτών δημιουργούν ένα νέο πολιτικό πεδίο και νέες προκλήσεις για τις πολιτικές ηγεσίες, την κοινωνία των πολιτών και όσες δυνάμεις κινητοποιούνται γύρω από τη διαμόρφωση της πολιτικής ατζέντας.
Στο πλαίσιο αυτό, το κέντρο ερευνών Bridging Europe σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Προοδευτικό Φόρουμ και το Κέντρο Παγκοσμιοποίησης θα δημοσιεύσουν μια μεγάλη έρευνα στις αρχές του επόμενου έτους σχετικά με τις μεγαλύτερες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η Ε.Ε. το 2020 σύμφωνα με τις εκτιμήσεις πολιτών από τέσσερα κράτη - μέλη: την Ελλάδα, την Ιταλία, την Ισπανία και τη Γαλλία.
Σε ένα από τα βασικά ερωτήματα για το ποια θεωρούν οι πολίτες ως μεγαλύτερη πρόκληση για την Ε.Ε. για το 2020, το οποίο προδημοσιεύει σήμερα η εφημερίδα «Αυγή», βλέπουμε ότι οι απαντήσεις των πολιτών στα τέσσερα αυτά κράτη-μέλη άλλοτε αποκλίνουν και άλλοτε συγκλίνουν. Διαμορφώνεται δηλαδή ένα πρώτο πλαίσιο πάνω στο οποίο θα μπορούσαν να αναπτυχθούν συγκεκριμένες πολιτικές απαντήσεις και στρατηγικές για την καλύτερη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων και σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Οικονομική αστάθεια
Πιο συγκεκριμένα, οι Έλληνες πολίτες θεωρούν ως μεγαλύτερη πρόκληση την οικονομική αστάθεια σε ποσοστό 42% και αμέσως μετά τα ζητήματα ασφάλειας σε ποσοστό 30%, ζητήματα στα οποία περιλαμβάνονται διαφορετικές πτυχές της ασφάλειας, όπως η εργασιακή ασφάλεια, η οικονομική ασφάλεια ή ασφάλεια ενάντια στην τρομοκρατία.
Έχει ενδιαφέρον εδώ να σημειώσουμε ότι το προσφυγικό δεν βρίσκεται μεταξύ των δύο μεγαλύτερων προκλήσεων, παρά το γεγονός ότι το ζήτημα βρίσκεται πολύ ψηλά στην ατζέντα της ελληνικής κυβέρνησης, ενώ αποτελεί παράλληλα και ένα από τα θέματα που προβάλλονται περισσότερο από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.
Στο ίδιο ερώτημα, για τους Ιταλούς πολίτες μεγαλύτερη πρόκληση αποτελεί το προσφυγικό με 34% και το ζήτημα της πολιτικής αντιπροσώπευσης με 31%, ενώ για τους Ισπανούς πολίτες στην πρώτη θέση είναι επίσης η οικονομική αστάθεια με 38% και αμέσως μετά η κλιματική αλλαγή με 30%. Τέλος, για τους Γάλλους στην πρώτη θέση βρίσκεται το προσφυγικό με 37% και έπειτα η Ακροδεξιά με 26%.
Αυτό που διαπιστώνουμε με μια πρώτη ανάγνωση είναι ότι όλα τα παραπάνω θέματα αποτέλεσαν, με μεγαλύτερη ή μικρότερη ένταση, αντικείμενο της πολιτικής ατζέντας όλων των εκλογικών αναμετρήσεων τα τελευταία χρόνια, αλλά και των ευρωεκλογών του περασμένου Μαΐου. Στην Ελλάδα και την Ισπανία, τις δύο χώρες με το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην Ευρωζώνη και μεταξύ εκείνων με τους χειρότερους μακροοικονομικούς δείκτες μεταξύ των 27 κρατών - μελών της Ε.Ε., μεγαλύτερη πρόκληση αποτελεί η οικονομική αστάθεια.
Το προσφυγικό
Για την Ιταλία το προσφυγικό βρίσκεται στην κορυφή ως μείζον θέμα, αντανακλώντας την εσωτερική πολιτική σύγκρουση και τον τρόπο με τον οποίο το ζήτημα αυτό βρέθηκε στην κορυφή της πολιτικής επικαιρότητας επί ημερών Σαλβίνι. Το ίδιο θέμα απασχολεί και τους Γάλλους, με τη ρητορική της Λεπέν να επηρεάζει σημαντικά τη δημόσια σφαίρα, κάτι το οποίο αποτυπώθηκε και στις ευρωεκλογές στη χώρα, όπου και τότε, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, το προσφυγικό αποτελούσε το πιο κρίσιμο θέμα για ένα μεγάλο ποσοστό των Γάλλων πολιτών.
Αξίζει, τέλος, να σημειώσουμε πως στην περίπτωση της Ισπανίας δεύτερη σημαντικότερη πρόκληση είναι η κλιματική αλλαγή, με το περιβαλλοντικό κίνημα στη χώρα να ενισχύεται σημαντικά το τελευταίο διάστημα, παρά το γεγονός ότι στις μέχρι τώρα εθνικές δημοσκοπήσεις κανένα κόμμα, και κυρίως οι Πράσινοι, δεν φαίνεται να ενσωματώνει την αυξανόμενη κοινωνική κινητικότητα που προκαλεί το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής.
Η Ε.Ε. βρίσκεται σε μια περίοδο νέων προκλήσεων και διαρκών μετασχηματισμών, με τις πολιτικές ισορροπίες μετά τις ευρωεκλογές να έχουν διαμορφώσει το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα αναπτυχθεί η πολιτική αντιπαράθεση το επόμενο διάστημα. Κρίσιμο να παρακολουθήσουμε το επόμενο διάστημα κατά πόσο οι πολιτικές ηγεσίες λαμβάνουν τα κοινωνικά μηνύματα, αντιλαμβάνονται τις ανησυχίες του εκλογικού σώματος και πώς τελικά δρουν για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που απασχολούν τους πολίτες και καθορίζουν εν πολλοίς την εκλογική συμπεριφορά και το περιεχόμενο της πολιτικής ατζέντας.
*Ο Δημήτρης Ραπίδης είναι πολιτικός αναλυτής και επικοινωνιολόγος, ιδρυτής του Κέντρου Ερευνών Bridging Europe
