Το χιονόνερο που έπεφτε κατά την προσγείωση του πρώτου ελληνικού αεροσκάφους στα Σκόπια μετά από δώδεκα χρόνια εξελίχθηκε σε χιονοθύελλα καθώς έπεφτε η νύχτα στον δρόμο από το αεροδρόμιο προς την πρωτεύουσα της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Αφήνοντας πίσω το διεθνές αεροδρόμιο και τις γυμνές βάσεις των πινακίδων που έφεραν μέχρι πρόσφατα το όνομα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, διαπιστώνω ότι στα περίχωρα δεν έχουν αλλάξει πολλά πράγματα τα τελευταία χρόνια. Το σκηνικό αλλάζει όσο πλησιάζεις προς το κέντρο και τον ποταμό Βαρδάρη (Αξιό) που κόβει την πόλη στα δυο. Καινούργιες κατασκευές, μα κυρίως καινούργιες προσόψεις, αρχαιοελληνικού τύπου, που έχουν κάνει αγνώριστα τα παλαιά κτήρια. Είναι τέλη Μαρτίου, αλλά στα κεντρικά Βαλκάνια ο χειμώνας δαγκώνει ακόμα. Το ίδιο και τα εθνικιστικά πάθη.
Αγνώριστη και η κεντρική πλατεία, όπου δεσπόζει το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τριγυρισμένο από μαρμάρινα λιοντάρια. Το σύνολο, με τους πολεμιστές στη βάση μιας γιγάντιας στήλης, στεφανωμένης με μια πλατφόρμα που ανεβάζει τον Μακεδόνα στρατηλάτη στα ουράνια, μοιάζει με στούντιο της Τσινετσιτά, έτσι όπως λούζεται στο φως των προβολέων και των διαφημιστικών πινακίδων. Το χιόνι που πέφτει τώρα πυκνό κάνει το σκηνικό ακόμα πιο γκροτέσκο. Ο κόσμος αραιώνει καθώς η νύχτα καλύπτει την πόλη και το κρύο δυναμώνει. Παρέες νέων, αγόρια και κορίτσια με μπουφάν, οικογένειες, παίζουν στο χιόνι, φωτογραφίζονται μπροστά στα αγάλματα, τα εστιατόρια, τα καφέ και τις ταμπέλες των τουρκικών και ντόπιων τραπεζών. Ανάμεσα τους μερικές γυναίκες με μαντήλες -μία από αυτές με νικάμπ που καλύπτει όλο το πρόσωπο-, όχι για προστασία από το κρύο. Καταγράφω το γεγονός σαν εξαίρεση. Γιατί όσοι περιγράφουν τη γειτονική χώρα σαν παράδεισο των άκρων σαφώς υπερβάλλουν.
Η παρουσία μόλις μιας εικοσάδας διαδηλωτών απέναντι από το υπουργείο Εξωτερικών -όπου οι ΥΠΕΞ Ελλάδας και ΠΓΔΜ κύριοι Κοτζιάς και Ντιμιτρόφ επιχειρούσαν με πολύωρες συνομιλίες να βρουν κοινό έδαφος για έναν «έντιμο, αξιοπρεπή συμβιβασμό»- φανερώνει ότι και οι πιο ακραίοι εθνικιστικοί κύκλοι στη γειτονική χώρα έχουν συναίσθηση των αδιεξόδων που αντιμετωπίζει η χώρα. Αδιεξόδων στα οποία οδηγήθηκε από την πολιτική του πρώην πρωθυπουργού Νίκολα Γκρούεφσκι, ο οποίος αναγκάστηκε τελικά να παραιτηθεί και από την ηγεσία του κόμματος VMRO.
Σαν το πολύχρωμο καρουζέλ, δίπλα στο οποίο διαδήλωναν οι λιγοστοί άνδρες κρατώντας σημαίες με τον ήλιο της Βεργίνας και υβρίζοντας την Ελλάδα- προς τέρψη των τηλεοπτικών συνεργείων-, η πολιτική ζωή της γειτονικής χώρας βρίσκεται σε περιδίνηση. Η διερεύνηση των σκανδάλων διαφθοράς της διακυβέρνησης Γκρούεφσκι, η άσκηση διώξεων και ο ρυθμιστικός ρόλος των αλβανικών κομμάτων που άλλαξαν στρατόπεδο υποστηρίζοντας μια κυβέρνηση των Σοσιαλδημοκρατών υπό τον πρωθυπουργό Ζόραν Ζάεφ, καλλιέργησαν μεγάλες προσδοκίες. Οι περαστικοί προσπερνούν τους διαδηλωτές και τους πολλαπλάσιους αστυνομικούς, περνάνε τη γέφυρα και πάνε στις δουλειές τους.
Διάχυτη είναι η αίσθηση ότι η χώρα των δυο εκατομμυρίων κατοίκων πρέπει επιτέλους να κάνει βήματα προς τα εμπρός. Στη σύντομη παραμονή μου εκεί διαπίστωσα ότι με μέσο μισθό 300 ευρώ, την παραοικονομία να στηρίζει μια δύσκολη καθημερινότητα και τον δρόμο προς την Ευρώπη κλειστό, η νεολαία ασφυκτιά. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι ξενιτεύτηκαν τα τελευταία χρόνια, πολλοί εκμεταλλεύτηκαν τη διπλή υπηκοότητα και τα διαβατήρια που προσφέρει η Βουλγαρία. Η αναλογία του αλβανικού στοιχείου -παρ’ ότι παίρνει και αυτό τον δρόμο της ξενιτιάς- μεγαλώνει λόγω της υψηλότερης γεννητικότητας και φτάνει πλέον, σύμφωνα με εκτιμήσεις, το ένα τρίτο του πληθυσμού. Για πολλούς από αυτούς τους ανθρώπους η καλύτερη ζωή περνά μέσα από την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ, αλλά η διένεξη με την Ελλάδα για την ονομασία της χώρας και των ίδιων των κατοίκων της παραμένει ανυπέρβλητο εμπόδιο. Η κυβέρνηση Ζάεφ δηλώνει μεν έτοιμη για συμβιβασμό στο ονοματολογικό, βρίσκει όμως υπερβολικές τις ελληνικές αξιώσεις για εγγυήσεις με αλλαγές στο σύνταγμα. Το ρολόι μετρά αντίστροφα μέχρι τη σύνοδο του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο. Ο χρόνος την πιέζει, αλλά ο βηματισμός είναι μικρός.
Ο Ζάεφ θέλει να βρεθεί λύση αλλά φοβάμαι πως δεν θα βρεθεί, εκτιμά ο αρχισυντάκτης του καναλιού Telma Ατανάς Κίροφσκι. Ο βετεράνος δημοσιογράφος, που έχει ελληνικές ρίζες από τη Μικρά Ασία και την Αίγυπτο μέχρι τη Μακεδονία, επιμένει στο δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού. “Διαφωνώ με τους δικούς μας εθνικιστές, αλλά κανένας δεν μπορεί να μου υπαγορεύσει την ταυτότητα, είμαι Μακεδόνας με σλαβική κουλτούρα”, λέει. Στο ερώτημα αν ο υπουργός Εξωτερικών έχει διαφορετική γραμμή από τον πρωθυπουργό, ο Ατανάς απαντά ότι ο Ντιμιτρόφ είναι διπλωμάτης καριέρας που χειρίζεται το θέμα επί χρόνια, ενώ ο Ζάεφ γέννησε ελπίδες αλλά επωμίζεται φυσικά μεγαλύτερες ευθύνες και θα πληρώσει εκείνος το τίμημα μιας λαϊκής δυσαρέσκειας.
Έφυγα από τα Σκόπια με τη σκέψη πως όταν λιώνει το χιόνι σβήνουν και τα βήματα. Η κυβέρνηση Ζάεφ θα πρέπει να κάνει κάτι παραπάνω.
