Ρεπορτάζ: ΕΛΕΝΗ ΡΟΥΣΙΑ
Διεθνώς εκτεθειμένη παραμένει η Ελλάδα για την τραγική κατάσταση που επικρατεί στις φυλακές της χώρας μετά και την πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ). Πρόκειται για την απόφαση "Λογοθέτης κ.α. κατά Ελλάδας", που εκδόθηκε στα τέλη Σεπτεμβρίου και έρχεται να προστεθεί στη μακρά λίστα των παραβιάσεων από την Ελλάδα του άρθρου 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), που ορίζει ότι "κανένα πρόσωπο δεν πρέπει να υποβάλλεται σε βασανιστήρια ή σε απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία". Από το 2001 μέχρι σήμερα η Ελλάδα έχει 53 καταδικαστικές αποφάσεις για παραβίαση του άρθρου 3, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων (44) εκδόθηκαν από το 2009 και μετά. Σημειώνεται ότι οι αποφάσεις του ευρωπαϊκού δικαστηρίου, εκτός του ότι αποτελούν κόλαφο για την Ελλάδα, έχουν και οικονομικό κόστος καθώς η χώρα καλείται μέχρι σήμερα να καταβάλει σε αποζημιώσεις στους παθόντες και δικαστικά έξοδα ποσά που πλησιάζουν τα δύο εκατομμύρια ευρώ!
Από έρευνα στη βάση δεδομένων HUDOC των αποφάσεων του ΕΔΔΑ προκύπτει ότι από τις 53 καταδικαστικές αποφάσεις η μία αφορά βασανιστήρια, ενώ οι υπόλοιπες 52 εντάσσονται στο σκέλος της απαγόρευσης της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης. Έκθεση μάλιστα του ΕΔΔΑ για το διάστημα 1959-2013 μας φέρνει στην 7η θέση ως προς την παραβίαση του δεύτερου αυτού σκέλους, με τις πρώτες θέσεις να καταλαμβάνονται από τη Ρωσία, την Τουρκία και τη Ρουμανία.
Ήδη από το 2001 κρίθηκε από το ΕΔΔΑ ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ για κρατούμενο της μονάδας απομόνωσης της Δ΄ πτέρυγας των φυλακών Κορυδαλλού, ο οποίος κρατούνταν υπό άθλιες συνθήκες (έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες σε κελί χωρίς εξαερισμό, μη δυνατότητα ιδιωτικής χρήσης του αποχωρητηρίου λόγω συνύπαρξης κρατουμένων σε κελί που προοριζόταν για ένα άτομο κ.λπ.). Ωστόσο, το ζήτημα τέθηκε υπό νέο πρίσμα δέκα χρόνια μετά, με την υπόθεση "Νησιώτης κατά Ελλάδας" (2011). Σύμφωνα με αυτή, και μόνο το στοιχείο του υπερπληθυσμού στις φυλακές -δηλαδή χώρος μικρότερος από 3 τετραγωνικά μέτρα ανά άτομο- καταδεικνύει την παντελή έλλειψη προσωπικού χώρου και άρα απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση του κρατουμένου κατά παράβαση του άρθρου 3. Αυτή ήταν η πρώτη απόφαση για τις φυλακές Ιωαννίνων και ακολούθησαν με το ίδιο σκεπτικό άλλες τρεις αποφάσεις για τις ίδιες φυλακές και από μία για τις φυλακές Κορυδαλλού, Λάρισας, Τρίπολης και προσφάτως για τις φυλακές του Ναυπλίου.
Από τις άθλιες συνθήκες των ελληνικών φυλακών δεν ξεφεύγουν ούτε οι ασθενείς, καθώς σε πέντε περιπτώσεις έχει διαπιστωθεί απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση λόγω ανεπαρκούς ιατρικής περίθαλψης. Η πλέον πρόσφατη είναι η "Τσόκας κ.ά. κατά Ελλάδας" (2014), η οποία αφορά -μεταξύ άλλων- σε κρατούμενο της φυλακής Τρίπολης που διαγνώστηκε με καρκίνο τον Ιανουάριο του 2011 και δέχτηκε την πρώτη θεραπευτική αγωγή μετά τη μετάσταση της ασθένειας, τον Μάιο του 2012, με αποτέλεσμα να αποβιώσει εντός της φυλακής τον Νοέμβριο του ίδιου έτους. Υπενθυμίζεται ότι για ανεπαρκή ιατρική περίθαλψη έχει καταδικαστεί η Ελλάδα και για την περίπτωση του ισοβίτη της 17Ν Σάββα Ξηρού.
Οι περισσότερες υποθέσεις που έφτασαν μέχρι το ευρωπαϊκό δικαστήριο αφορούν την κράτηση αλλοδαπών υπό απέλαση (24) και υποδίκων (9). Το ΕΔΔΑ έχει κρίνει επί του θέματος ότι οι αστυνομικοί χώροι προορίζονται για περιορισμένο χρόνο κράτησης και επομένως αν κάποιος κρατείται επί μακρόν μέσα σε ακατάλληλους προς τούτο χώρους, υπό άθλιες συνθήκες υγιεινής και συνωστισμού, τότε αυτό συνιστά απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση.
Συγκεκριμένα, οι 24 αποφάσεις περί κράτησης αλλοδαπών εκδόθηκαν υπέρ υπηκόων της Συρίας, της Αλβανίας, της Τουρκίας, του Αφγανιστάν, της Παλαιστίνης, της Γεωργίας, της Κίνας, του Ιράν, του Σουδάν, του Ιράκ, της Ινδονησίας και της Δομινικανής Δημοκρατίας. Στις περισσότερες από αυτές, οι προσφεύγοντες υπέβαλαν σε κάποιο στάδιο της διαδικασίας αίτηση ασύλου, το αίτημα όμως είτε δεν καταγράφηκε είτε δεν εξετάστηκε από την αρμόδια αρχή.
Μία από τις πιο συγκλονιστικές υποθέσεις είναι η "Rahimi κατά Ελλάδας", με την οποία δικαιώθηκε 15χρονος Αφγανός, ορφανός και από τους δύο γονείς λόγω των ένοπλων συγκρούσεων στη χώρα του, που έφτασε ασυνόδευτος στην Ελλάδα. Προσέφυγε διά των συνηγόρων του όχι μόνο γιατί κρατήθηκε -έστω και για σύντομο χρονικό διάστημα- υπό άθλιες συνθήκες, αλλά και επειδή όταν αφέθηκε ελεύθερος εγκαταλείφθηκε στη μοίρα του από τις ελληνικές αρχές και τη φροντίδα του ανέλαβαν μη κυβερνητικές οργανώσεις.
Από τα στατιστικά της ντροπής δεν λείπουν και οι περιπτώσεις της αστυνομικής βίας. Έτσι λοιπόν η χώρα μας μετράει έξι καταδίκες για τέτοιες υποθέσεις, από τις οποίες στις μισές οι προσφεύγοντες ανήκουν στη μειονότητα των Ρομά. Ανάμεσά τους βρίσκεται και η περίπτωση ενός ανήλικου καθώς και μιας γυναίκας που ήταν έγκυος όταν έλαβε χώρα το συμβάν και απέβαλε την επόμενη μέρα... Στις υπόλοιπες προσφεύγοντες ήταν δύο Έλληνες ομογενείς από την πρώην Σοβιετική Ένωση, και ένας υπήκοος Συρίας. Υπογραμμίζεται ότι το ΕΔΔΑ έχει κρίνει πως πρόσωπο που τραυματίζεται ενόσω βρίσκεται υπό τον έλεγχο της αστυνομίας τεκμαίρεται ότι έπεσε θύμα κακομεταχείρισης και το κράτος πρέπει να αποδείξει πως οι τραυματισμοί δεν οφείλονται στους αστυνομικούς.
"Καθάρισε" τον βιασμό 792 ευρώ!
Η πλέον ταπεινωτική απόφαση για τη χώρα είναι η "Zontul κατά Ελλάδας" του 2012 και αφορά στον βιασμό Τούρκου μετανάστη από λιμενικό υπάλληλο. Ωστόσο, επισημαίνεται ότι η καταδίκη δεν αφορούσε μόνο την ίδια την αποτρόπαια πράξη του λιμενικού υπαλλήλου, αλλά και στο πώς αντιμετωπίστηκε από τις ελληνικές αρχές. Σύμφωνα με τα στοιχεία της υπόθεσης, το θύμα, παρά το γεγονός ότι κατήγγειλε το περιστατικό στον διοικητή του Λιμενικού ουδέποτε εξετάστηκε από γιατρό! Από την άλλη, η ποινή - "χάδι που επιφύλαξε για τον θύτη η ΕΔΕ που ακολούθησε ήταν φυλάκιση ενός μήνα αφού ακόμα και η κατάθεση του θύματος περί βιασμού υπέστη "μετάφραση". Ο άτυχος Τούρκος έτσι εμφανίστηκε να μιλά μόνο για ραπίσματα και άσκηση ψυχολογικής βίας, ενώ δήλωνε και την "επιθυμία" του να μην τιμωρηθεί ο δράστης! Σε δικαστικό επίπεδο, η δευτεροβάθμια απόφαση που εκδόθηκε από το Αναθεωρητικό Ναυτοδικείο "απέδωσε δικαιοσύνη", με την επιβολή ποινής φυλάκισης έξι μηνών στον βιαστή, εξαγοράσιμης προς 792 ευρώ...
Προφανώς, σε μια τόσο σύντομη περιγραφή 53 διαφορετικών υποθέσεων για 174 προσφεύγοντες δεν δίνεται παρά μία γενική αίσθηση της νομολογίας του ΕΔΔΑ, που κρίνει κατά περίπτωση με βάση τα πραγματικά περιστατικά της κάθε υπόθεσης και εξελίσσεται με το πέρασμα των χρόνων. Αυτό, όμως, που προκύπτει ως συμπέρασμα είναι ότι το άρθρο 3, που κατοχυρώνει απόλυτα και χωρίς εξαιρέσεις μια από τις θεμελιώδεις αξίες των δημοκρατικών κοινωνιών, δείχνει ξεκάθαρα ότι για την Ελλάδα παραμένει στην πραγματικότητα άνευ περιεχομένου ιδίως για τους ανθρώπους που στερούνται την ελευθερία τους και αποτελούν το "αόρατο" κομμάτι της κοινωνίας μας...
