Με αυτοοργάνωση απάντησε η κοινωνία στις δυσβάστακτες συνέπειες της κρίση σε βιοτικό και κοινωνικό επίπεδο. Το 2012 γεννήθηκε το Κίνημα της Πατάτας με σκοπό να φτάνουν τα αγροτικά προϊόντα απ' ευθείας στους καταναλωτές, χωρίς τη μεσολάβηση εμπόρων, ώστε να ελεγχθεί η ενδιάμεση κερδοσκοπία και να πέσουν οι τιμές. Αρχικά το κράτος αντιμετώπισε το κίνημα αμήχανα πιστεύοντας ότι θα εκτονωθεί. Ωστόσο αυτή τη φορά οι πολίτες φάνηκαν ιδιαιτέρως αποφασισμένοι. Ηγέτιδα δύναμη αναδείχθηκε η Πιερία, που με κόπο και αντιξοότητες οργάνωσε τη μετεξέλιξη του Κινήματος της Πατάτας σε κίνημα Χωρίς Μεσάζοντες. Η βεντάλια των προϊόντων άνοιξε, οι καταναλωτές πλήθαιναν, υποστηρικτές βρέθηκαν σε ολόκληρη τη χώρα, με αποτέλεσμα να έρθει και η κρατική καταστολή.
Ας πάρουμε όμως τα πράγμάτα από την αρχή. Το δίκτυο δημιουργήθηκε στην Κατερίνη, όπου μια χούφτα άνθρωποι ήρθαν σε επαφή με δεκάδες αγρότες, βρήκαν καταναλωτές που ήθελαν να αγοράσουν τα αγαθά απευθείας από τους παραγωγούς και αμέσως μετά απευθύνθηκαν στους δήμους. Σήμερα το δίκτυο εκτείνεται στον Βόλο, στη Λάρισα, στην Πτολεμαΐδα, στην Κέρκυρα και στην Αλεξανδρούπολη, ενώ εκτιμάται ότι σύντομα θα επεκταθεί σε ολόκληρη τη χώρα.
Ο Ηλίας Τσολακίδης, από τους πρωτεργάτες αυτής της προσπάθειας, περιγράφει στην "Α" τον τρόπο λειτουργίας του κινήματος και δηλώνει πως ο επόμενος στόχος είναι η Συμβολαιακή Γεωργία, όρος που καταδεικνύει τις σοβαρές και καθ' όλα νόμιμες διαστάσεις που θα λάβει το κίνημα πανελλαδικά. «Είμαστε μια κλειστή αγορά, που λειτουργεί στο πλαίσιο της νομιμότητας», υπογραμμίζει ο κ. Τσολακίδης. Η ομάδα των εθελοντών έρχεται σε επαφή με τους παραγωγούς, δίνει ονομαστικές παραγγελίες και τα προϊόντα διατίθενται σε χώρους όπου έχει δοθεί άδεια από τον εκάστοτε δήμο. Κανένα προϊόν δεν διατίθεται χωρίς απόδειξη, αλλά και κανένας καταναλωτής δεν μπορεί να αγοράσει εάν δεν είναι γραμμένος στη λίστα παραγγελιών. Όλα τα προϊόντα υπόκεινται σε βιοχημικούς ελέγχους με ευθύνη των εθελοντικών ομάδων ώστε να υπάρχει απόλυτη ασφάλεια πριν φτάσει στο πιάτο των καταναλωτών. Παρά το γεγονός ότι κανείς δεν έχει το δικαίωμα να απαγορεύσει στους πολίτες τις καθ' όλα νόμιμες ομαδικές παραγγελίες «Χωρίς Μεσάζοντες», για την προμήθεια ποιοτικής τροφής σε συμφέρουσα τιμή για καταναλωτές και παραγωγούς, οι μεγαλέμποροι και οι Αρχές αναζητούν τρόπους να φρενάρουν ή αν είναι δυνατόν να εξαφανίσουν το επιζήμιο για την τσέπη τους κίνημα.
Αστυνομικές επιδρομές και συνεχείς έλεγχοι
Το πόσο ενοχλημένοι είναι ορισμένοι εγκάθετοι μεσάζοντες προκύπτει και από το διάβημα επιτροπών κατοίκων προς το Δημοτικό Συμβούλιο Θεσσαλονίκης, όπου εκφράστηκε η αγανάκτησή τους από τη συνεχιζόμενη καταστολή των συγκεκριμένων αγορών. Αξίζει να σημειωθεί ότι είχε προηγηθεί σφοδρή επίθεση σε όλες αυτές τις πρωτοβουλίες από τον πρόεδρο του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Μιχάλη Ζορμπίδη, που αναφέρθηκε με υποτιμητικό τρόπο στις επιτροπές κατοίκων και τους παραγωγούς που συμμετέχουν στις αγορές. Μάλιστα έφτασε σε σημείο να υποδεικνύει τον τρόπο που θα πρέπει να λειτουργήσει η αστυνομία, ζητώντας όσοι εμπλέκονται να πηγαίνουν στον εισαγγελέα και μετά στη φυλακή. Ο κ. Ζορμπίδης δεν είχε καμία αναστολή να παραδεχτεί πως τα ΜΑΤ πήγαν στην πλατεία Αριστοτέλους αλλά και σε άλλα σημεία όπου λειτουργούσαν λαϊκές αγορές Χωρίς Μεσάζοντες μετά από δικό του τηλεφώνημα.
Η καταστολή δεν σταματά εκεί. Ο Σάββας Μαυρομάτης, παραγωγός απορρυπαντικών, έβλεπε την επιχείρηση του να πεθαίνει ελέω κρίσης. Αποφάσισε να απευθυνθεί στο κίνημα Χωρίς Μεσάζοντες προτείνοντας να διαθέσει δοκιμαστικά τα προϊόντα του. Σήμερα, όχι μόνο έσωσε τη δουλειά του, αλλά κατάφερε να πουλά 200 τόνους απορρυπαντικών σε ολόκληρη την Ελλάδα, να αγοράσει δική του νταλίκα για να διανέμει τα προϊόντα του ενώ ακόμα και η Lidl τού έκανε πρόταση εξαγοράς της επιχείρησής του. Η επιτυχία του μέσω του κινήματος όχλησε το κατεστημένο, με αποτέλεσμα μέσα σε ένα χρόνο να έχουν πραγματοποιηθεί από το Σύνδεσμο Βιομηχάνων 5 έλεγχοι χωρίς να έχει βρεθεί κάτι μεμπτό στη λειτουργία της επιχείρησής του.
Οι επιθέσεις που δέχτηκαν οι πρωτοβουλίες πολιτών από συγκεκριμένους επιχειρηματικούς κύκλους, με τη βοήθεια της Ελληνικής Αστυνομίας και των ΜΑΤ, κυρίως στη Θεσσαλονίκη, έχουν ως στόχο να σταματήσουν τις δράσεις αλληλεγγύης που δεν μπορούν να ελέγξουν, δηλώνει ο Ηλ. Τσολακίδης και προσθέτει: Η παράκαμψη των μεσαζόντων μέσα από κοινές δράσεις, και ταυτόχρονα η καθολική στήριξη του κινήματος Χωρίς Μεσάζοντες από την κοινωνία, οδήγησαν τους «νταβαντζήδες» της αγοράς στις γνωστές προσπάθειες τρομοκράτησης των πολιτών.
Ανακουφισμένοι οι αγρότες-παραγωγοί
Οι παραγωγοί που συμμετέχουν σε αυτή την προσπάθεια τονίζουν ότι η όλη διαδικασία λειτουργεί υπέρ των αγροτών καθώς διαθέτουν τα προϊόντα τους άμεσα στους καταναλωτές, στις τιμές που ορίζουν οι ίδιοι και εισπράττουν άμεσα τα χρήματα για να μπορέσουν να προχωρήσουν τη δουλειά τους. Καταφέρνουν με αυτό τον τρόπο να αγοράσουν τους σπόρους τους, να προστατεύσουν τα χωράφια τους και δεν εξαρτώνται από το πότε θα δεήσουν οι μεσάζοντες να εξοφλήσουν τα οφειλόμενα. Παράλληλα, οι αγρότες νιώθουν ανακουφισμένοι καθώς δεν έχουν το πιστόλι στον κρόταφο και δεν αναζητούν τραπεζικά δάνεια για να δουλέψουν.
Πολύτεκνες οικογένειες, συνταξιούχοι και ευάλωτοι οικονομικά πολίτες βρίσκουν ανακούφιση στο κίνημα. «Δεν μπορούμε να αγοράσουμε με άλλο τρόπο» μας λένε οι συνταξιούχοι που καλούνται να αντεπεξέλθουν με 400 ευρώ. «Για μας είναι ο τρόπος να φάμε το μεσημέρι», λένε με τρεμάμενη φωνή οικογενειάρχες που είδαν τη ζωή τους να καταστρέφεται μέσα σε λίγα χρόνια. «Με λίγα χρήματα μπορούμε να βάλουμε την κατσαρόλα το μεσημέρι», λένε.
Τα κόμματα για το Κίνημα
Κάθε προσπάθεια που αποκτά κοινωνικό έρεισμα ακριβώς επειδή γεννιέται από την ανάγκη της αλληλεγγύης αγκαλιάζεται τόσο όσο η δυναμική που αποκτά. Υπό αυτήν την έννοια και η συγκεκριμένη πρωτοβουλία αγκαλιάστηκε από την Τοπική Αυτοδιοίκηση ενδεχομένως γιατί «μυρίστηκαν» ψήφους. Ακόμα και το υπουργείο Ανάπτυξης παρά το αρχικό μούδιασμα υποσχέθηκε την υποστήριξη του κινήματος, μέσω ενός κρατικού διαδυκτυακού τόπου, όπου θα γίνονται προσφορές και ζητήσεις αγροτικών και άλλων προϊόντων. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ αλλά και η ΔΗΜ.ΑΡ. επιδοκίμασαν συνολικά την προσπάθεια, όχι όμως και το ΚΚΕ. Ο Περισσός εξέδωσε μάλιστα και ανακοίνωση στην οποία έκανε λόγο για ανήθικη εκστρατεία προπαγάνδας με πρωταγωνιστές τα ΜΜΕ των μεγαλοεπιχειρηματιών και την ενθάρρυνση της συγκυβέρνησης για την εξαπάτηση του λαού με τον κωδικό «κίνημα της πατάτας».
Και ενώ τα κόμματα παρακολουθούν, κρίνουν ή επικρίνουν, το Κίνημα της Πατάτας, το οποίο μετεξελίχθηκε σε Κίνημα Χωρίς Μεσάζοντες, τονίζει ότι δημιουργήθηκε από την ανάγκη για αλληλοϋποστήριξη των παραγωγών και των καταναλωτών, λόγω της οικονομικής δυσπραγίας που προέκυπτε από την εκμετάλλευση και των δύο από τους μεσάζοντες. Μέσω της οργάνωσης της απ' ευθείας συναλλαγής μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών και των μαζικών παραγγελιών, επιτεύχθηκε αρκετά χαμηλή τιμή για τους καταναλωτές σε σχέση με αυτή που συναντούσε κανείς στην αγορά, συμφέρουσα τιμή για τους παραγωγούς σε σχέση με τις τιμές πώλησης στο χονδρεμπόριο και πλήρης απορρόφηση της προσφερόμενης παραγωγής. Μέσα από το κίνημα συνειδητοποιείται η δυνατότητα αυτοοργάνωσης και αυτοεξυπηρέτησης των πολιτών, από την οποία προκύπτει η επίγνωση της δυνατότητας απεγκλωβισμού από τον έλεγχο των δυνάμεων του πλουτισμού.
ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΛΑΖΟΥ
