Σοβαρές αναταράξεις προκαλεί στο εσωτερικό της Ορθοδοξίας η απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου να χορηγήσει αυτοκεφαλία στην Ουκρανική Εκκλησία προκαλώντας την έντονη αντίδραση του Πατριαρχείου της Μόσχας και φόβους για "σχίσμα". Αν και η απόφαση αφορά τη διοίκηση των Ορθόδοξων Εκκλησιών, έχει σαφείς γεωστρατηγικές επιπτώσεις που συνδέονται με τη διαμάχη της Ουκρανίας με τη Ρωσία. Την ίδια ώρα, η Εκκλησία της Ελλάδας κρατά επιφυλακτική στάση κι η επίσημη θέση της για το ζήτημα "θα ληφθεί από τα αρμόδια όργανα", όπως σημειώνουν εκκλησιαστικές πηγές.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποφάσισε την Πέμπτη να χορηγήσει αυτοκεφαλία στην Εκκλησία της Ουκρανίας ανακαλώντας την παραχώρηση του δικαιώματος χειροτονίας του μητροπολίτη του Κιέβου στον Πατριάρχη της Μόσχας. Παράλληλα, αποκαταστάθηκαν οι προκαθήμενοι των δύο σχισματικών Εκκλησιών της Ουκρανίας, ο Πατριάρχης Φιλάρετος του Πατριαρχείου του Κιέβου που συγκροτήθηκε το 1992 κι ο μητροπολίτης Μακάριος της Ουκρανικής Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας που συγκροτήθηκε το 1921. Όπως ήταν αναμενόμενο, η Ουκρανική κυβέρνηση εξέφρασε την ικανοποίησή της, με τον Πρόεδρο της χώρας Πέτρο Ποροσένκο να σημειώνει ότι "ο Κύριος εισάκουσε τις προσευχές μας".
Πατριαρχείο Μόσχας: Το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης ξεπέρασε την κόκκινη γραμμή
"Η απόφαση της Συνόδου του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης νομιμοποιεί το σχίσμα" τόνισε το Πατριαρχείο της Μόσχας κάνοντας λόγο για ξεπέρασμα της "κόκκινης γραμμής" και για "καταστροφική απόφαση" για το Οικουμενικό Πατριαρχείο και την Ορθοδοξία, ενώ αμφισβήτησε τη νομιμότητα της απόφασης. Η ρωσική κυβέρνηση προειδοποίησε ότι "θα υπερασπιστεί τα συμφέροντα των Ορθοδόξων" σε περίπτωση θρησκευτικών ταραχών στην Ουκρανία. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο έκανε κι αυτό έκκληση να αποφευχθούν πράξεις "βίας και εκδικητικότητας".
Άμεσα συνδεδεμένο το εκκλησιαστικό με την ανεξαρτησία της Ουκρανίας
Η ανεξαρτησία της Ουκρανικής Εκκλησίας κινείται παράλληλα με την ιστορία των σχέσεων Ουκρανίας - Ρωσίας και των γεωστρατηγικών επιπτώσεων της διακύμανσης αυτών των σχέσεων. Όπως φανερώνουν οι ημερομηνίες της συγκρότησης των δύο μέχρι πρότινος σχισματικών Εκκλησιών της Ουκρανίας, το εκκλησιαστικό ζήτημα συνδέεται άμεσα με την Ουκρανική εθνική ταυτότητα και την ανεξαρτησία της χώρας από την ισχυρή γείτονά της. Άλλωστε οι δύο χώρες βρίσκονται σε ακήρυχτο πόλεμο λόγω της προσάρτησης της Κριμαίας στη Ρωσία και των αποσχιστικών κινημάτων σε Ντόνετσκ και Λουγκάνσκ.
Οι τεταμένες σχέσεις Μόσχας και Κωνσταντινούπολης
Παράλληλα, η Ορθοδοξία βρίσκεται αντιμέτωπη με τον ανταγωνισμό του Πατριαρχείου της Μόσχας, της πολυπληθέστερης Ορθόδοξης Εκκλησίας στον κόσμο, και του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που απέχει πλέον πολύ από την επιρροή που είχε επί Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Μόλις το 2016 αυτή η "κόντρα" είχε αποτυπωθεί κατά την Πανορθόδοξη Σύνοδο, όταν το Πατριαρχείο Μόσχας απείχε και δεν την αναγνώρισε. Το ίδιο έκαναν και τα Πατριαρχεία Αντιόχειας, Βουλγαρίας και Γεωργίας, κίνηση που όχι μόνο φανερώνει δογματική σύμπλευση, μιας κι η Πανορθόδοξη Σύνοδος επέκρινε τον "εθνοφυλετισμό", αλλά συνδέεται άμεσα και με τις γεωστρατηγικές ισορροπίες.
Οι σχέσεις της Εκκλησίας της Ελλάδας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο
Η επιφυλακτικότητα της Εκκλησίας της Ελλάδας συνδέεται τόσο με την ένταση της σύγκρουσης Οικουμενικού Πατριαρχείου και Πατριαρχείου Μόσχας, που μπορεί να έχει μόνιμες επιπτώσεις στην Ορθοδοξία, όσο και με τις σχέσεις της με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Οι σχέσεις αυτές δεν ήταν πάντα αρμονικές και σαφέστατα συνδέονται με την επιρροή του Πατριαρχείου στον Ορθόδοξο Ελληνισμό.
Η Εκκλησία της Ελλάδας εκπροσωπεί έναν συμπαγή πληθυσμό Ελλήνων Ορθοδόξων, ενώ το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τα άλλα Πρεσβυγενή Πατριαρχεία είναι πια "σκιές" του "ένδοξου" παρελθόντος τους. Άλλωστε μερίδα των συντηρητικών μητροπολιτών της Εκκλησίας της Ελλάδας είχε εκφράσει τη διαφωνία του με την Πανορθόδοξη Σύνοδο και την οικουμενικότητα που διέπνεε τις θέσεις της.
