Της Τασίας Χριστοδουλοπούλου*
Το βίντεο από το λιντσάρισμα του άτυχου Ζακ Κωστόπουλου δεν αποκαλύπτει μόνο τα βίαια ένστικτα των δύο πρωταγωνιστών και την απάθεια των περαστικών, αλλά αποτελεί ατράνταχτη απόδειξη για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έχασε τη ζωή του: μόνος, εγκλωβισμένος, χτυπημένος και απαξιωμένος.
Βέβαια, η ακριβής αιτία του θανάτου του δεν προέκυψε ακόμα, χωρίς αυτό να μειώνει στο ελάχιστο τη σημασία αυτού του άγριου περιστατικού.
Στη δικαστηριακή πρακτική, συχνά, δράστες εγκλημάτων επικαλούνται λόγους άμυνας για να δικαιολογήσουν την παράνομη δράση τους. Η Δικαιοσύνη όμως ερευνά προσεκτικά το αποδεικτικό υλικό, γιατί η άμυνα ή η υπέρβαση των ορίων άμυνας συχνά υποκρύπτουν αυτοδικία.
Τον τελευταίο καιρό όμως πληθαίνουν τα περιστατικά επίκλησης «άμυνας» σε περιπτώσεις που συναντώνται τυχαία «δράστης» και «θύμα» κατά τη διάρκεια τέλεσης μιας παράνομης πράξης. Αυτή τη φορά όμως η ύπαρξη του βίντεο καταρρίπτει κάθε αντίθετο ισχυρισμό και έρχεται να αποδείξει την κτηνώδη βία που δέχθηκε ο Ζακ Κωστόπουλος όντας εγκλωβισμένος και ανυπεράσπιστος.
Κι ενώ το περιστατικό πάγωσε και εξόργισε την ελληνική κοινωνία, εμφανίστηκαν και πάλι οι συνήθεις υπερασπιστές των δραστών αυτοδικίας. Με τον δικαιολογητικό λόγο περί άμυνας, που διατυπώνεται δημόσια, επιχειρείται για ακόμα μια φορά να δικαιολογηθεί η αυτοδικία. Για ακόμα μια φορά επιστρατεύονται επιχειρήματα για τον κίνδυνο απώλειας της ζωής ή της περιουσίας του δράστη. Έχουν κάνει εργολαβία την περιφρόνηση της ανθρώπινης ζωής. Παράγουν και αναπαράγουν αυτό τον αποτρόπαιο λόγο, υπερασπιζόμενοι αξίες και πρότυπα που διαλύουν την κοινωνία.
Από τη μία φοβίζουν την κοινωνία για το έγκλημα και από την άλλη της οπλίζουν το χέρι να αυτοδικήσει. Επιχειρούν έτσι να μετατρέψουν την κοινωνία σε ζούγκλα, ώστε η λογική «ο σώζων εαυτόν σωθήτω» να γίνει ηγεμονική αντίληψη και να παράξει πειθήνιους τηλεθεατές και, ταυτόχρονα, πειθήνιους πολίτες, που δεν θα εμπιστεύονται κανέναν για να αγωνιστούν μαζί, πολύ περισσότερο για να ονειρευτούν μαζί ένα καλύτερο αύριο.
Η κοινωνική αλληλεγγύη έχει μπει στο στόχαστρο, όπως και κάθε συλλογική διεκδίκηση.
Με τα παραπάνω δεν περιγράφουμε τους χρυσαυγίτες και τον λοιπό φασιστικό εσμό, αλλά αυτούς τους διαμορφωτές κοινής γνώμης που μέσα από το βήμα των ΜΜΕ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δηλητηριάζουν την κοινωνία αποφαινόμενοι με χυδαιότητα για διάφορα περιστατικά του δημόσιου βίου. Καλοπιάνουν τα πιο χυδαία ένστικτα και τις πιο μύχιες σκέψεις που φωλιάζουν στις ψυχές πολλών ανθρώπων.
Αυτή τη φορά, για να δικαιολογήσουν την αυτοδικία και να αποτρέψουν τα αισθήματα συγκίνησης, κατασπάραξαν το θύμα με πληροφορίες που ανήκουν στον σκληρό πυρήνα του απόρρητου της προσωπικής του ζωής. Σε χρόνο ρεκόρ, έμαθε το πανελλήνιο ότι το θύμα ήταν ομοφυλόφιλος, οροθετικός και χρήστης ουσιών. Με τη γρήγορη διακίνηση αυτών των πληροφοριών επιχειρήθηκε να δικαιωθεί η απώλεια της ζωής ενός συνανθρώπου μας που δεν αξίζει να ζει.
Κι από κοντά οι δυνάμεις της τάξης, οι άνδρες της ΔΙΑΣ στο σημείο, να κανιβαλίζουν το σχεδόν άψυχο σώμα του Ζακ, χωρίς να σταθμίζουν την κατάσταση, κλωτσώντας το αιμόφυρτο θύμα και περνώντας του χειροπέδες λίγο πριν ξεψυχήσει.
Ποιες αλλαγές έχουν επισυμβεί στις συνειδήσεις των ανθρώπων ώστε να καταγράφονται τέτοια άγρια περιστατικά βίας; Ποιες εσωτερικές διαδικασίες τους οδηγούν όχι μόνο να ασκούν βία, αλλά να δικαιολογούν τη βία ή να είναι αδιάφοροι στη θέα της; Από πού αντλούν νομιμοποίηση για τέτοιες απάνθρωπες συμπεριφορές; Μέσα από ποιες διαδρομές διαγράφονται τόσων αιώνων κατακτήσεις με τις οποίες έφτασε η ανθρωπότητα ώς εδώ; Κανένας από αυτούς δεν έμαθε, ούτε στο σχολείο, ούτε πουθενά, την αξία προστασίας και σεβασμού της ανθρώπινης ζωής;
Δρουν χωρίς να σκέπτονται, γιατί το εγώ τους είναι πάνω από όλα. Δρουν με απελευθερωμένα τα ένστικτα, γιατί διακατέχονται από αισθήματα οργής και κινδύνου, τα οποία νομιμοποιούνται στο όνομα της έκτακτης ανάγκης με την οποία έμαθαν να ζουν. Για λόγους έκτακτης ανάγκης περικόπτονται μισθοί και επιβάλλεται η βαρβαρότητα της λιτότητας. Για λόγους έκτακτης ανάγκης γίνονται αποδέκτες η ανεργία, η μαύρη και απλήρωτη εργασία. Για λόγους έκτακτης ανάγκης περιορίζονται η δημοκρατία και τα δικαιώματα. Για λόγους έκτακτης ανάγκης καλλιεργείται συστηματικά ο φόβος για το έγκλημα, για την τρομοκρατία, για τους πρόσφυγες και μετανάστες, για τους διαφορετικούς. Για λόγους έκτακτης ανάγκης οι άνθρωποι σιωπούν και χάνουν την αξιοπρέπειά τους.
Όμως η συσσωρευμένη αυτή υποταγή διαμορφώνει θυμό, οργή, απελπισία, υλικά τα οποία καλλιεργούν και τροφοδοτούν τη βία. Υλικά που απελευθερώνουν τις ηθικές αναστολές και επιχειρούν να νομιμοποιήσουν κάθε ατομική στάση ή λύση.
Προσοχή, με τα ίδια υλικά τροφοδοτείται και η Ακροδεξιά, που αυξάνει την επιρροή της σε όλη την Ευρώπη. Ο νεοφιλελευθερισμός δεν ευθύνεται μόνο για τις βάρβαρες πολιτικές του, αλλά και γιατί διέλυσε κάθε συλλογική δυνατότητα αντίστασης. Με τη διάρρηξη του κοινωνικού ιστού υιοθετήθηκαν ατομικά πρότυπα ζωής, μεταξύ προσωπικής ουτοπίας, προσωπικής σωτηρίας και προσωπικής επιβίωσης, χωρίς να υπάρχει πλέον στο κάδρο η κοινωνία ως κριτής. Στην πλειονότητα αυτών των ατόμων η μόνη διέξοδος, που φαντάζει ελκυστική και προσωπικά ανώδυνη, είναι η διέξοδος του εθνικισμού. Το να αποτελεί κανείς μέλος ενός έθνους με δήθεν μοναδικά όμοια χαρακτηριστικά λειτουργεί ως ένα καταφύγιο της χαμένης κοινωνικότητάς του.
Γι’ αυτό τέτοια περιστατικά, σαν το λιντσάρισμα του Ζακ Κωστόπουλου, στο οποίο συνυπήρξαν βία και αδιαφορία, περιφρόνηση της ζωής και προσπάθεια δικαίωσης της αυτοδικίας, πρέπει να μας αφυπνίσουν, ώστε να αποτρέψουμε έναν νέο μεσαίωνα που προετοιμάζουν συστηματικά οι οπαδοί του νόμου και της τάξης.
Εμείς, ως ΣΥΡΙΖΑ, ως κυβέρνηση, ως κόμμα και ως απλοί πολίτες έχουμε αναλάβει την ευθύνη που μας αναλογεί. Να μην δραπετεύσουμε, αλλά και να μην υποταχθούμε μοιρολατρικά. Αυτή την τεράστια αντίφαση είμαστε υποχρεωμένες/οι να την κοιτάξουμε κατάματα. Και να τη λύσουμε...
*Η Τασία Χριστοδουλοπούλου είναι βουλευτής Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ και αντιπρόεδρος της Βουλής
