Είναι “ιστορική” η χθεσινή καταδίκη της Ουγγαρίας από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για παραβίαση των ιδρυτικών αρχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Για παραβίαση, δηλαδή, της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης, της ελευθερίας της έκφρασης, των δικαιωμάτων των μειονοτήτων, των μεταναστών και των προσφύγων;
“Θα το δείξει το μέλλον, πάντως είναι σίγουρα μια πολύ σημαντική απόφαση” δήλωσε μετά την ψηφοφορία η ευρωβουλευτής των Πράσινων Γιούντιθ Σαρτζεντίνι, η εισηγήτρια του σχετικού ψηφίσματος.
Αυτή η ψηφοφορία, που απαιτούσε πλειοψηφία δύο τρίτων και έληξε με 448 ψήφους υπέρ, 197 κατά και 48 αποχές, ήταν μια από τις πλέον απρόβλεπτες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθώς μέχρι λίγες ημέρες πριν ήταν εξαιρετικά αμφίβολη η στάση που θα κρατούσε το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα.
Η πολιτική οικογένεια της Ευρωδεξιάς, στην οποία ανήκει το Fidesz του πρωθυπουργού της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν, ήταν διχασμένη. Ήθελε μεν να μην κακοκαρδίσει το μέλος της, και προσπαθούσε με συνδικαλιστικά τερτίπια να τορπιλίσει τη διαδικασία, αλλά χωρίς να πάρει σαφώς θέση υπέρ του Όρμπαν, καθώς πολλά χριστιανοδημοκρατικά κόμματα αντιμετωπίζουν τον Ούγγρο πρωθυπουργό ως κίνδυνο για τη συνοχή της Ε.Ε. Στο τέλος, αυτός που έκρινε το παιχνίδι, όπως τόνισε και η εισηγήτρια Γ. Σαρτζεντίνι, ήταν ο πρόεδρος του ΕΛΚ Μάνφρεντ Βέμπερ.
Ο άνθρωπος κλειδί
Ο Γερμανός ευρωβουλευτής και μέλος της ηγεσίας των Χριστιανοκοινωνιστών της Βαυαρίας έχει ήδη υποβάλει την υποψηφιότητά του για το χρίσμα του ΕΛΚ στις ευρωεκλογές - και συνεπώς για την προεδρία της Κομισιόν μετά το τέλος της θητείας Γιούνκερ. Δεν θα μπορούσε, λοιπόν, ο Βέμπερ να μην υπερψηφίσει την καταδίκη της Ουγγαρίας δείχνοντας ότι είναι αποφασισμένος να υπερασπιστεί τις ιδρυτικές αρχές της Ε.Ε.
Το προηγούμενο διάστημα, πάντως, ο Βέμπερ είχε καταβάλει φιλότιμες προσπάθειες να πείσει τον - φίλο του κόμματός του - Βίκτορ Όρμπαν να βάλει λίγο νερό στο κρασί του, ώστε να αποφευχθεί η τελική σύγκρουση στο Στρασβούργο. Αντ’ αυτού, ο Όρμπαν έκανε προχθές μια εξαιρετικά επιθετική εμφάνιση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κατηγορώντας το σώμα ότι “τιμωρεί την Ουγγαρία επειδή ο λαός της αποφάσισε ότι δεν θέλει να είναι μια χώρα μεταναστών” και εμφανιζόμενος ως ο υπέρμαχος της “χριστιανικής” Ευρώπης. Μάλιστα, ξεκαθάρισε ότι “η Ουγγαρία δεν θα υποκύψει στον εκβιασμό, όποια κι είναι η απόφαση του Κοινοβούλιου”.
Υπερασπίζοντας το αυτονόητο
Έπειτα από αυτή την εμφάνιση, αυξήθηκε η πίεση στους κόλπους του ΕΛΚ να δείξει ότι ο Όρμπαν δεν είναι ο κανόνας - κι έτσι αυτή η κρίσιμη ψηφοφορία έληξε με μια αναπάντεχα άνετη πλειοψηφία. «Την εβδομάδα που συζητάμε για την κατάσταση της Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στέλνει ένα σημαντικό μήνυμα: αντιμετωπίζουμε τα δικαιώματα όλων των Ευρωπαίων, συμπεριλαμβανομένων των Ούγγρων πολιτών, και υπερασπιζόμαστε τις ευρωπαϊκές μας αξίες. Τώρα εναπόκειται στους Ευρωπαίους ηγέτες να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να σταματήσουν να είναι απλοί θεατές της συντριβής του κράτους δικαίου στην Ουγγαρία. Πρόκειται για στάση απαράδεκτη για μια Ένωση που βασίζεται στη δημοκρατία, στο κράτος δικαίου και στα θεμελιώδη δικαιώματα» δήλωσε η εισηγήτρια Γ. Σαρτζεντίνι.
Ευρωπαϊκή πρεμιέρα
Ποτέ πριν δεν θέλησε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να συγκρουστεί τόσο άμεσα με μια κυβέρνηση κράτους - μέλους. Χθες ήταν η πρώτη φορά που κάλεσε το Συμβούλιο της Ε.Ε. να ενεργήσει εναντίον κράτους - μέλους προκειμένου να αποτραπεί συστημική απειλή για τις ιδρυτικές αξίες της Ένωσης. Αυτές οι αξίες, οι οποίες κατοχυρώνονται στο άρθρο 2 της Συνθήκης και αναφέρονται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε., περιλαμβάνουν τον σεβασμό στη δημοκρατία, την ισότητα, στο κράτους δικαίου και στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Για πρώτη φορά, λοιπόν, οι ευρωβουλευτές καλούν τις χώρες της Ε.Ε. να κινήσουν τη διαδικασία -βάσει του άρθρου 7 της Συνθήκης- η οποία μπορεί να καταλήξει στη στέρηση του δικαιώματος ψήφου της Ουγγαρίας στις συνόδους κορυφής. Η υπογράμμιση είναι στο “μπορεί”, καθώς απαιτούνται ακόμη πολλά βήματα για να γίνει κάτι τέτοιο, ενώ σε κάθε βήμα η κυβέρνηση της Ουγγαρίας θα έχει την ευκαιρία να αλλάξει γνώμη. Άλλωστε, οι ευρωβουλευτές τονίζουν ότι η απόφασή τους εντάσσεται στο προληπτικό σκέλος της διαδικασίας, στο οποίο προβλέπεται διάλογος με τη χώρα, και ότι «αποσκοπεί στην αποφυγή της επιβολής ενδεχόμενων κυρώσεων».
Το μπαλάκι στους πρωθυπουργούς
Στη συνέχεια, τη σκυτάλη παίρνει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, που πρέπει να στείλει την πρόταση απόφασής του στα κράτη - μέλη για έγκριση. Εδώ χρειάζεται πλειοψηφία τεσσάρων πέμπτων για να αποφανθούν ότι υπάρχει σαφής κίνδυνος σοβαρής παραβίασης των αξιών της Ε.Ε. στην Ουγγαρία. Πιθανότατα αυτή η πλειοψηφία να μην υπάρχει, εφόσον οι χώρες του Βίσεγκραντ, η Ιταλία και πιθανόν και άλλες χώρες αποφασίσουν ότι δεν έχουν καμία διάθεση να κακοκαρδίσουν τον Όρμπαν - άλλωστε, κάποιες από τις κινήσεις του τις είδαν ως παράδειγμα προς μίμηση. Επιπλέον, το Συμβούλιο θα πρέπει πρώτα να ακούσει τις απόψεις των ουγγρικών αρχών, ενώ τα κράτη - μέλη μπορούν να επιλέξουν να απευθύνουν συστάσεις προς την Ουγγαρία για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Σε μεταγενέστερο στάδιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μπορεί να κρίνει -μόνο ομόφωνα και με τη συναίνεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου- ότι υπάρχει στην Ουγγαρία κίνδυνος σοβαρής και επίμονης παραβίασης του κράτους δικαίου, της δημοκρατίας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Αυτό θα μπορούσε τελικά να οδηγήσει σε κυρώσεις, όπως στην αναστολή των δικαιωμάτων ψήφου στο Συμβούλιο της Ένωσης.
