Οι Πρέσπες αντικατοπτρίζουν με έναν ιδιαίτερο τρόπο την ιδιομορφία των Βαλκανίων. Μια περιοχή που μοιράζεται ανάμεσα στην Ελλάδα, την ΠΓΔΜ και την Αλβανία, εκεί που το τριεθνές αποτελεί το σημείο που χωρίζει και ταυτόχρονα ενώνει αυτές τις τρεις χώρες. Το φυσικό σύνορο των Πρεσπών, με την απαράμιλλη ομορφιά, είναι ένας τόπος που εκτός από τα νερά της λίμνης, στα οποία οι ψαράδες, Έλληνες και από την ΠΓΔΜ, ψαρεύουν μαζί, οι κάτοικοι στην περιοχή μοιράζονται τις μουσικές, τους χορούς, τις γεύσεις στο τραπέζι τους, ακόμη και δεσμούς φιλίας και οικογένειας. Πρόκειται για εκείνους που το κεντρικό κράτος και οι περασμένες κυβερνήσεις εδώ και δεκαετίες οδήγησε σε απομόνωση και περιθωριοποίηση.
Στα σύνορα τα πατριδοκάπηλα και ανιστόρητα αφηγήματα δεν "περπατάνε". Αυτό εξηγείται ακριβώς από το γεγονός ότι οι κάτοικοι, Έλληνες και οσονούπω "Βορειομακεδόνες", που ζουν εκεί, έχοντας συνεργαστεί εμπορικά, επαγγελματικά, έχοντας συνδεθεί πολιτισμικά αλλά και διαπροσωπικά, δεν επιθυμούν τίποτα περισσότερο από την ειρηνική συνύπαρξη και τη φιλία. Άλλωστε, γνωρίζουν καλά οι κάτοικοι της Φλώρινας και της δυτικής Μακεδονίας ότι η επίλυση του "Μακεδονικού" με την ένταξη της γείτονος στην Ε.Ε. θα ανοίξει τον δρόμο για τη γραμμή Θεσσαλονίκης - Φλώρινας - Μοναστηρίου αλλά και για την απευθείας διασύνδεση από την Πρέσπα. Ταυτόχρονα, ανοίγεται για τη Θεσσαλονίκη η πόρτα προκειμένου να μετατραπεί σε οικονομικό, εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο για όλα τα Βαλκάνια.
Παράθυρο στην Ιστορία
Δεν θα μπορούσε λοιπόν να υπάρξει καταλληλότερος τόπος, συμβολικά και ουσιαστικά, για την υπογραφή της συμφωνίας ανάμεσα στην Ελλάδα και την ΠΓΔΜ, οσονούπω Βόρεια Μακεδονία. Μια συμφωνία που ξηλώνει τις ρίζες των εθνικισμών και των αλυτρωτισμών, βάζοντας στο περιθώριο τις αναθεωρητικές βλέψεις των ακραίων εμπόρων πατριωτισμού και στις δύο πλευρές. Στη θέση τους ανοίγουν δρόμοι φιλίας, συνεργασίας, ενώ βαθαίνει η σταθεροποίηση των Βαλκανίων σε μια στιγμή που οι γείτονες εξ Ανατολών απειλούν με νευρικές κινήσεις που θα μπορούσαν να βάλουν ανά πάσα στιγμή φωτιά στην περιοχή. Την ίδια στιγμή, η Ελλάδα κατοχυρώνει, άνευ αμφισβητήσεων, την ιστορική κληρονομιά και παράδοση της Μακεδονίας των αρχαίων χρόνων, ως συνέχεια των μετονομασιών του αεροδρομίου και της εθνικής οδού της γείτονος και φυσικά της μετονομασίας της Εκκλησίας με την υπαγωγή της στο Πατριαρχείο. Σήμερα στις Πρέσπες, ο Ν. Κοτζιάς και ο Ν. Ντιμιτρόφ μαζί με τον Αλ. Τσίπρα και τον Ζ. Ζάεφ ανοίγουν μια νέα σελίδα στην Ιστορία της περιοχής.
Η ανοιχτή πληγή
Για περισσότερο από δύο δεκαετίες όμως, η μη επίλυση του προβλήματος λόγω της αδράνειας και των ψευτοπατριωτισμών των κυβερνήσεων έθρεψε εθνικισμούς, έφτιαξε πολιτικές καριέρες, ενώ η χώρα σπατάλησε πολύτιμο διπλωματικό κεφάλαιο. Ένα πρόβλημα που με την πάροδο του χρόνου γινόταν όλο και πιο δύσκολο, όλο και πιο σύνθετο, όλο και πιο δισεπίλυτο. Η ανοιχτή υπόθεση του "Μακεδονικού" για 26 χρόνια στέρησε από τη χώρα τη δυνατότητα να συνάψει ισχυρούς δεσμούς οικονομικής συνεργασίας και συνανάπτυξης με την Ελλάδα, να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στην πολύπαθη γειτονιά μας.
Από το 1992, και το συμβούλιο πολιτικών αρχηγών και την άρνηση της χρήσης του όρου "Μακεδονία", στα συλλαλητήρια, στο "Πακέτο Πινέιρο" και το "Nova Macedonia" που απορρίφθηκε από τον υπουργό Εξωτερικών Α. Σαμαρά, στο δεύτερο συμβούλιο πολιτικών αρχηγών, όπου ο Α. Σαμαράς εκδιώχθηκε από τον Κ. Μητσοτάκη από την αίθουσα αλλά και το υπουργείο, στην υιοθέτηση της διπλής ονομασίας με τον όρο "Μακεδονία" από τον Κ. Μητσοτάκη και την αποστασία Σαμαρά το 1993 που οδήγησε σε πρόωρες εκλογές, άνοιξε ο δρόμος της αστάθειας και των εθνικισμών.
Ακολούθησε το λάδι που έριξε στη φωτιά της εθνικιστικής παράνοιας ο Α. Παπανδρέου με την επιβολή του εμπάργκο το 1994, με το κλείσιμο του ελληνικού προξενείου στα Σκόπια και την απαγόρευση διακίνησης αγαθών από και προς τη γειτονική χώρα. "Χρυσή" εποχή για πολλούς ένθεν κακείθεν "πατριώτες", που πλούτισαν από το λαθρεμπόριο. Ακολουθεί η ενδιάμεση συμφωνία του 1995. Βανς και Όουνε εκ μέρους του ΟΗΕ προτείνουν την αναγνώριση της ΠΓΔΜ ως "Nova Makedonija", στα σλαβικά, προβλέποντας δύο "πακέτα". Ένα που προέβλεπε και την επίλυση του ονοματολογικού και ένα δεύτερο που έλυνε περιφερειακά ζητήματα παραπέμποντας το ονοματολογικό στο μέλλον. Αθήνα και Σκόπια για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους επιλέγουν τις καθυστερήσεις.
Η συμφωνία αυτή προέβλεπε και κυρώσεις για τη χώρα μας σε περίπτωση μη λύσης του ονοματολογικού, χωρίς όμως αντίστοιχη πρόβλεψη για την ΠΓΔΜ, η οποία κέρδισε την άρση του εμπάργκο και τη διεθνή αναγνώριση από την Ελλάδα. Η Αθήνα υποστηρίζει τις διαπραγματεύσεις υπό τον ΟΗΕ στη βάση της εξεύρεσης μιας λύσης στο ονοματολογικό, αμοιβαίας αποδεκτής και erga omnes. Το 2001 ως πέφτει στο τραπέζι η ονομασία "Gornamakedonia" (Ανωμακεδονία), ενώ το 2004 οι ΗΠΑ υπό την προεδρία Μπους αναγνωρίζουν την ΠΓΔΜ με τη συνταγματική της ονομασία, δηλαδή "Δημοκρατία της Μακεδονίας".
Το 2005 το "Republika Makedonija - Skopje" είναι η νέα πρόταση Νίμιτς για την ονομασία της ΠΓΔΜ, την οποία η Αθήνα στήριξε ως βάση για περαιτέρω διαπραγμάτευση. Με νέα πρότασή του, ο Μ. Νίμιτς εισηγείται πως η ΠΓΔΜ στους διεθνείς οργανισμούς θα αναφέρεται ως «Republika Makedonija» (στη λατινική γραφή) έως το 2008 και αμέσως μετά θα αναφέρεται με το συνταγματικό της όνομα «Republic of Macedonia», στην αγγλική και μεταφρασμένο, ενώ η Ελλάδα θα μπορεί να χρησιμοποιεί τον όρο «Μακεδονία» μόνο με κάποιο επιθετικό προσδιορισμό ως τοπωνύμιο εντός της δικής της επικράτειας. Η πρόταση απορρίπτεται και από τα δύο μέρη.
Το 2008, με υπουργό Εξωτερικών την Ντ. Μπακογιάννη, η νέα πρόταση Νιμιτς προτείνει ενδεικτικά πέντε ονόματα με τον όρο "Μακεδονία", με την Ελλάδα να κλίνει στο "Δημοκρατία της Άνω Μακεδονίας". Την ίδια χρονιά, στο Βουκουρέστι, η κυβέρνηση Καραμανλή ασκεί βέτο στην ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, με την εθνική θέση να διαμορφώνεται ως σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό έναντι όλων. Στο μεταξύ, ο Ν. Γκρούεφσκι επιδίδεται σε ένα κρεσέντο αλυτρωτισμού, γεμίζοντας τη χώρα με "Μεγάλους Αλεξάνδρους" και εθνικιστικές υπερβολές. Έκτοτε, το ζήτημα στην ουσία παγώνει έως το 2015, οπότε ο Ν. Κοτζιάς και η ελληνική κυβέρνηση εκκινούν την προσπάθεια επίλυσης που γίνεται πραγματικότητα σήμερα στις Πρέσπες.
