«Το ιδιαίτερο αποτύπωμα του Ηλ. Ηλιού υπήρξε αδρό, διακριτό, βαθιά ανθρώπινο στην πρωτοπορία των κοινωνικών αγώνων και των αριστερών αναζητήσεων» τόνισε ο πρόεδρος της Βουλής Ν. Βούτσης κατά τη διάρκεια της παρουσίασης της βιογραφίας του Ηλ. Ηλιού που έγραψε ο ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ Ηλ. Νικολακόπουλος και εκδόθηκε από το Ίδρυμα της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη δημοκρατία. Οι ομιλητές υπογράμμισαν ιδιαίτερα την προσήλωση του Ηλ. Ηλιού στον κοινοβουλευτισμό και τον προφητικό του λόγο για τη χούντα, τον ευρωκομμουνισμό και την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας.
Ο Ν. Βούτσης απέδωσε τιμή στον αγωνιστή και διανοούμενο της Αριστεράς επισημαίνοντας τις κορυφαίες αγορεύσεις του στο Κοινοβούλιο για ζητήματα οικονομικής ανασυγκρότησης και συνταγματικής θωράκισης της χώρας, αγορεύσεις που «για χρόνια εναλλάσσονταν με εξίσου κορυφαίες αγορεύσεις στα δικαστήρια για την υπεράσπιση κυνηγημένων της Αριστεράς που διώκονταν μαζικά». Ο Ν. Βούτσης τόνισε ότι «μέσα στην πρόσφατη παρατεταμένη κρίση στη χώρα μας και τον χυλό των αγοραίων παγκοσμιοποιημένων απόψεων της εποχής μας» είναι σημαντικό «να νοηματοδοτηθούν εκ νέου» οι αξίες που ανέδειξαν το έργο και η στάση ζωής του Ηλ. Ηλιού.
Ο Ν. Βούτσης θύμισε την «πολιτική σοφία του Ηλιού» με την «προδρομική εκτίμηση και καταγγελία του μετέπειτα πραξικοπηματία Παπαδόπουλου», ενώ σημείωσε και τις σημαντικές του επισημάνσεις για το ζήτημα των πολιτικών συμμαχιών της Αριστεράς. Ο Ν. Βούτσης έκανε ιδιαίτερη αναφορά στο μετεμφυλιακό κλίμα παρατηρώντας ότι «η κραυγή του Ηλιού 'θα τους ταράξουμε στη νομιμότητα' και η προσπάθεια για την αξιοποίηση κάθε ρωγμής για να ριζώσουν και να βλαστήσουν δημοκρατικά και ελεύθερα κύτταρα μέσα στην κοινωνία και την πολιτική ζωή της χώρας ήταν πραγματικά επί της ουσίας επαναστατική».
Ηλ. Νικολακόπουλος: Προδρομικός
Ο Ηλ. Νικολακόπουλος παραδέχτηκε ότι αυτό που τον παρακίνησε να γράψει τη βιογραφία του Ηλ. Ηλιού ήταν η απόφαση ενός προοδευτικού διανοούμενου να ενταχθεί στο ΚΚΕ, ενώ σημείωσε ότι η βιογραφία αυτή ήταν και το χρέος του προς τον γιο του Ηλ. Ηλιού, Φίλιππο, με τον οποίο είχε στενή προσωπική σχέση. Ο Ηλ. Νικολακόπουλος παρατήρησε ότι η συγκρότηση του Ηλ. Ηλιού με τον αταλάντευτο δημοτικισμό του και τον αντιμοναρχισμό του θα έπρεπε λογικά να τον οδηγήσει στην αριστερή σοσιαλδημοκρατία, έναν χώρο που δεν υπήρχε στην Ελλάδα.
Ο Ηλ. Νικολακόπουλος τόνισε ότι με τη συνταύτισή του με το ΚΚΕ ο Ηλ. Ηλιού συνέχισε, κατά κάποιον τρόπο, το παράδειγμα του Δ. Γληνού, όπως έκαναν κι άλλοι προοδευτικοί διανοούμενοι σαν τον Π. Κόκκαλη και τον Κ. Κιτσίκη. Ο Ηλ. Νικολακόπουλος σημείωσε ότι ο Ηλ. Ηλιού συντάχθηκε με το ΚΚΕ οραματιζόμενος μια άλλη, ανοικοδομημένη Ελλάδα μετά τον πόλεμο, χάνοντας όμως αυτό το στοίχημα, όπως κι αυτό της πορείας της μεταπολεμικής Ελλάδας προς την ομαλότητα, προσπάθεια στην οποία έβαλε τέλος η χούντα.
Ο Ηλ. Νικολακόπουλος θύμισε τα βασανιστήρια που υπέστη ο Ηλ. Ηλιού από το μετεμφυλιακό κράτος, αλλά και τη βάρβαρη αντιμετώπισή του από τη χούντα, ως προσωπική εκδίκηση γιατί είχε αποκαλύψει, ήδη πριν από τα Ιουλιανά, τον ρόλο του μετέπειτα δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλου. Εξίσου προδρομικές ήταν οι αναφορές του Ηλ. Ηλιού στον ευρωκομμουνισμό ήδη από το 1965, αλλά και η κριτική του στις συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου για την ανεξαρτησία της Κύπρου.
Κ. Τσουκαλάς: Αντιμέτωπος με το "σταυρικό" πρόβλημα
Ο πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού και ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ Κ. Τσουκαλάς αναφέρθηκε στην επιμονή του Ηλ. Ηλιού για την αντιμετώπιση του «σταυρικού» προβλήματος της Αριστεράς, δηλαδή του παγκόσμιου διλήμματος της Αριστεράς σχετικά με τη μοναχική πορεία ή τις συμμαχίες και τους συμβιβασμούς που αυτές απαιτούν. Ο Κ. Τσουκαλάς υπογράμμισε ότι ο Ηλ. Ηλιού «επέμενε στην αποκήρυξη της βίας και στον δημοκρατικό δρόμο προς τον σοσιαλισμό» πολύ πριν συγκροτηθεί το ευρωκομμουνιστικό κίνημα.
Ι. Παπαθανασίου: Έξω από τα θέσφατα
Η ιστορικός και διευθύντρια ερευνών του ΕΚΚΕ Ι. Παπαθανασίου υπογράμμισε ότι ο Ηλ. Ηλιού, αν και εντάχθηκε στο ΚΚΕ «δεν προσάρμοσε τη σκέψη του στα θέσφατα της κομματικής γραμμής» παρότι δήλωνε κομμουνιστής μέχρι το τέλος. Η Ι. Παπαθανασίου επισήμανε ακόμα ότι ο Ηλ. Ηλιού υπερασπίστηκε την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας ήδη από το 1979 συνειδητοποιώντας αρκετά νωρίτερα ότι δεν επαληθεύτηκαν οι δυσοίωνες προβλέψεις της Αριστεράς για την ΕΟΚ.
Κ. Λαμπρινού: Η χαμένη ευκαιρία του 1958
Η πολιτική επιστήμονας Κ. Λαμπρινού υπογράμμισε ότι ο Ηλ. Ηλιού, ένας κοινοβουλευτικός της Αριστεράς, δεν έγινε πάντα αποδεκτός από τους συντρόφους του, γιατί δεν ανταποκρινόταν στον ανθρώπινο ιδεότυπο της κομμουνιστικής Ιστορίας. Η Κ. Λαμπρινού επισήμανε τη συμβολή του Ηλ. Ηλιού στην επιτυχία του 1958 και την ανάδειξη της ΕΔΑ σε αξιωματική αντιπολίτευση, κάτι που η ηγεσία της δεν αξιοποίησε επιλέγοντας την εσωστρέφεια.
Μ. Γλέζος: Δημιούργησε Ιστορία
«Ο Ηλίας διάβηκε την Ιστορία δημιουργώντας Ιστορία» σχολίασε ο Μ. Γλέζος εκτιμώντας ότι η κοσμοσυρροή στην εκδήλωση οφείλεται στο ότι «θέλετε να αρπαχτείτε από την Ιστορία του τόπου για να αντιμετωπίσετε τους καινούργιους κινδύνους», που παρουσιάζονται στην προσπάθεια της χώρας να χαράξει δική της πορεία. Ιδιαίτερα συγκινητική ήταν και η παρέμβαση του Φρ. Πρωτογερέλλη, που μετέφερε τις προσωπικές του εμπειρίες από τη συνεργασία του με τον Ηλ. Ηλιού στη Λέσβο στα μετεμφυλιακά χρόνια, εμπειρίες που αποτυπώνουν το προσωπικό ήθος του ιστορικού ηγέτη της Αριστεράς.
Τον λόγο πήραν επίσης η γραμματέας της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ Αφρ. Θεοπεφτάτου, ο γ.γ. της Κ.Ο. της Ν.Δ. Κ. Τσιάρας, ο πρόεδρος της ΔΗΜ.ΑΡ. Θ. Θεοχαρόπουλος κι ο πρώην υπουργός Ν. Σηφουνάκης. Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν οι πρώην πρόεδροι της Βουλής Δ. Σιούφας και Φ. Πετσάλνικος, η υπουργός Πολιτισμού Λ. Κονιόρδου, η αναπληρώτρια υπουργός Κοινωνικής Αλληλεγγύης Θ. Φωτίου, ο υφυπουργός Μετανάστευσης Γ. Μπαλάφας, οι πρώην υπουργοί Ν. Φίλης και Θ. Δρίτσας, ο διευθυντής της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ Κ. Ζαχαριάδης, πλήθος βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ και πολλά ιστορικά στελέχη της Αριστεράς.
