Η Ευρωπαϊκή Ένωση κλείνει σήμερα τα 60 της χρόνια. Όταν γεννήθηκε, το 1957 στη Ρώμη, την ονόμασαν ΕΟΚ, δηλαδή Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, αλλά στην πορεία της ζωής της αποφασίστηκε να της δώσουν ένα όνομα που να παραπέμπει σε πολιτική και όχι μόνο οικονομική συνεργασία των μελών της. Θέλησαν να περάσουν το μήνυμα μιας ένωσης πολιτών και όχι οικονομιών.
Βέβαια, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί πως η αφθονία χρημάτων και η γενικευμένη ευημερία βοηθούσαν τη διάδοση του μηνύματος, το οποίο στην πραγματικότητα, όμως, ήταν κενό νοήματος. Η ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων και η επί της ουσίας κατάργηση των συνόρων ήταν το καρότο σ’ ένα προς το παρόν καλά κρυμμένο μαστίγιο.
Σήμερα, 60 χρόνια μετά, οι 27, πλέον, αρχηγοί των κρατών και των κυβερνήσεων της Ε.Ε. -μετρώντας ήδη μάλιστα μια απουσία από την «παρέα»- συναντιούνται και πάλι στη Ρώμη με στόχο να δηλώσουν την πίστη τους στην Ευρώπη «τους» και στο κοινό τους όραμα. Μόνο που το «κοινό» όραμα το ξέχασαν στο σπίτι.
Οι πληγές είναι πολλές και πολλαπλασιάζονται. Ήδη η συγκυρία δεν είναι η πιο ευνοϊκή για πανηγυρισμούς. Το «μαύρο» των Βρετανών στην Ε.Ε. τον περασμένο Ιούνιο θα οδηγήσει σε μόλις τέσσερις ημέρες από σήμερα στην ενεργοποίηση του άρθρου 50 της Συνθήκης της Λισσαβώνας προκειμένου να ξεκινήσει η διαδικασία αποχώρησης ενός κράτους - μέλους από την Ε.Ε., πρώτη φορά στην ιστορία της.
Οι φυγόκεντρες τάσεις
Το Brexit όμως δεν έρχεται, καν, μόνο του. Συνδέεται με το Nexit του Γκέερτ Βίλντερς στην Ολλανδία, το Frexit της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία κ.ο.κ. Το ακροδεξιό λαϊκιστικό κόμμα του Βίλντερς μπορεί να μην βγήκε πρώτο στις εκλογές την περασμένη εβδομάδα, ωστόσο και από τη δεύτερη θέση έχει καταφέρει να βάλει στην ολλανδική ατζέντα τον ευρωσκεπτικισμό, την ξενοφοβία, την τάση επανεθνικοποίησης.
Σε λίγες εβδομάδες, δε, τα βλέμματα θα στραφούν στη Γαλλία, όπου η μεγαλύτερη υποστηρίκτρια του Brexit Μαρίν Λεπέν, διεκδικεί την προεδρία της πιο «ευρωπαϊκής» χώρας της Ένωσης.
Και αν αυτά αποτελούν μόνο ένα σκοτεινό φόντο που οι «27» είναι αποφασισμένοι να αγνοήσουν σήμερα, τις τελευταίες εβδομάδες έχουν παρουσιαστεί και «πρακτικές» δυσκολίες. Η Διακήρυξη της Ρώμης, που στόχος είναι να περιλαμβάνει τις βασικές κατευθυντήριες γραμμές για την επόμενη δεκαετία αποπνέοντας «ενότητα» και αισιοδοξία, κινδυνεύει να μην υπογραφεί λόγω έλλειψης ομοφωνίας.
Οι απειλές της Πολωνίας
Η Πολωνή πρωθυπουργός Μπεάτα Σίντλο -σε συνέχεια της δυσαρέσκειας που προκάλεσε στη Βαρσοβία η επανεκλογή του ομοεθνούς της Ντόναλντ Τουσκ στην προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου- απειλεί ανοιχτά να μην υπογράψει σήμερα τη Διακήρυξη εάν δεν συμπεριληφθούν οι «προτεραιότητες της Πολωνίας». Ουσιαστικά η Πολωνία αντιτίθεται στο «κόνσεπτ» της Ευρώπης των πολλαπλών ταχυτήτων, το οποίο κατά τη γνώμη της κυβέρνησης δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα των χωρών της ανατολικής Ευρώπης και ειδικά όσων δεν βρίσκονται στον πυρήνα της Ευρωζώνης.
Σύμφωνα με ένα προσχέδιο της Διακήρυξης που έχει στα χέρια της η «Α», η εν λόγω «ιδέα», που προέρχεται κυρίως από το «τρίγωνο» Γερμανία - Γαλλία – Ιταλία, εκφράζεται ως εξής: «Θα δράσουμε από κοινού, όποτε είναι δυνατόν, με διαφορετικούς ρυθμούς και ένταση όταν χρειάζεται, όπως έχουμε κάνει και στο παρελθόν στο πλαίσιο της Συνθήκης και αφήνοντας την πόρτα ανοιχτή σε όσους θέλουν να συμμετάσχουν αργότερα. Η Ένωσή μας είναι αδιαίρετη».
Στόχος, σύμφωνα με αξιωματούχους της Ε.Ε. δεν είναι ο αποκλεισμός κάποιων, αλλά η «αποδέσμευση» όσων θέλουν να προχωρήσουν.
Σε μια εποχή, ωστόσο, που οι βασικές αρχές της Ε.Ε., όπως η «συνεχής ενοποίηση» και η «ευρωπαϊκή ολοκλήρωση», τείνουν να εξαφανιστούν από τον δημόσιο λόγο, οι φόβοι απομόνωσης που προκαλούν τέτοιες «ιδέες» σίγουρα δεν είναι παράλογοι.
Η ελληνική επιμονή
Τέλος, η Ελλάδα επιχειρεί να παίξει το τελευταίο της χαρτί σε ό,τι αφορά τις πιέσεις του ΔΝΤ για μη επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων ζητώντας να συμπεριληφθεί στο κείμενο της Διακήρυξης μια αναφορά στην ανάγκη «σεβασμού» του «ευρωπαϊκού κοινωνικού και εργασιακού κεκτημένου».
Κι αν η στάση της ελληνικής κυβέρνησης εκλαμβάνεται από μερικούς ως ιδιαιτέρως αρνητική, δεδομένων την συνθηκών, η Αθήνα θεωρεί εξαιρετικά σημαντικό το να υπάρξει υποστήριξη από τους εταίρους της στις προσπάθειές της να αντισταθεί σε αιτήματα από μη ευρωπαϊκούς θεσμούς που ξεφεύγουν από την ευρωπαϊκή κανονικότητα.
Στο προσχέδιο της Διακήρυξης η «Κοινωνική Ευρώπη» συμπεριλαμβάνεται ως μια από τις προτεραιότητες, με τους «27» να δεσμεύονται -μεταξύ άλλων- σε «μια Ένωση που προωθεί την οικονομική και κοινωνική πρόοδο, καθώς και τη συνοχή και τη σύγκλιση, λαμβάνοντας υπόψη την ποικιλία των κοινωνικών προτύπων και τον καίριο ρόλο των κοινωνικών εταίρων».
Σε κάθε περίπτωση, αντί να αποτελεί η σημερινή μια μέρα γιορτής, οι «27» έρχονται όχι για πρώτη -αλλά σίγουρα ούτε για τελευταία- φορά αντιμέτωποι με τις διαφορετικές τους οπτικές. Όμως, ό,τι προκαλεί σήμερα «ανησυχία» στους ιθύνοντες της Ε.Ε. ότι μπορεί να χαλάσει το «πάρτι» της επετείου είναι ακριβώς και το διακύβευμα για την Ευρώπη της επόμενης δεκαετίας.
