Έφυγε από τη ζωή και κηδεύτηκε στην Αθήνα στις 17 Σεπτεμβρίου ο Φάνης Πασπαλιάρης, ένας από τους 16 θανατοποινίτες της μεγάλης δίκης της ΕΠΟΝ, τον Ιούνιο του 1949. Μέχρι τη σύλληψή του, ήταν υπεύθυνος για την παράνομη Νέα Γενιά, που είχε μάθει και τύπωνε μόνος του. Η καταδίκη σε θάνατο των 16 αγωνιστών είχε προκαλέσει τότε διεθνή κατακραυγή, που έφτασε μέχρι τον ΟΗΕ, ενώ η αιφνιδιαστική απόφαση του εμφυλιακού κράτους να εκτελέσει τέσσερις, ανάμεσά τους και τον Φάνη Πασπαλιάρη, προκάλεσε την άμεση κινητοποίηση των γυναικών της ΠΕΟΠΕΦ, που έσπευσαν πριν τα ξημερώματα της εκτέλεσης έξω από το σπίτι του διοικητή της ΑΣΔΕΝ και, με πρώτη τη μητέρα του Φάνη Πασπαλιάρη, έπεσαν στις ρόδες του αυτοκινήτου του φωνάζοντας «Σκοτώστε εμάς και αφήστε τα παιδιά μας». Χάρη σε αυτές, τις μανάδες και αδερφές, οι τρεις από τους «4» πήραν αναστολή και έζησαν.
Μιλώντας εκ μέρους του ΠΣΑΕΕΑ στην πολιτική κηδεία του Φάνη Πασπαλιάρη, ο Δημήτρης Παλαιολογόπουλος είπε μεταξύ άλλων: «Αποχαιρετάμε σήμερα τον Φάνη Πασπαλιάρη. Γεννημένος στο Τρίστενο, στα Ζαγοροχώρια της Ηπείρου, πριν από 91 χρόνια, άκουσε πολύ γρήγορα το πατριωτικό κάλεσμα του ΕΑΜ και μέσα από τις γραμμές του, καθώς και μέσα από την ΕΠΟΝ και τον ΕΛΑΣ, πολέμησε τους Γερμανούς και Ιταλούς κατακτητές που πάτησαν τα χώματά μας. Και δεν ήταν λίγες οι φορές που αντίκρισε καταπρόσωπο τον κίνδυνο, ξεφεύγοντας από τις σφαίρες του κατακτητή.
Γι’ αυτούς του τους αγώνες, όπως έγινε και με όλους τους αγωνιστές εκείνης της ανεπανάληπτης εποχής, το ανάλγητο μεταπολεμικό κράτος τον αντάμειψε πλουσιοπάροχα, καταδικάζοντάς τον σε θάνατο.
Αφού πρώτα τον πέρασε από το κολαστήριο της Μακρονήσου, όπου βασανίστηκε απάνθρωπα χωρίς να λυγίσει στο ελάχιστο, παραπέμφθηκε στις 16 Ιουνίου 1949 στο Έκτακτο Στρατοδικείο Πειραιά, μαζί με ακόμα 15 Επονίτες και Επονίτισσες. Ήταν οι Δημήτρης Αυγερινός, Κική Βουδούρη, Θανάσης Γκανάς, Γιώργος Γιωτόπουλος, Μπάμπης Ευσταθιάδης, Νίκος Καρράς, Αχιλλέας Λαγουρός, Τάκης Μπενάς, Ανδρέας Ξεφτύλης, Χρίστος Παπαγιαννάκης, Μάνθος Τσιμπουκίδης, Βέρα Τσιμπουκίδου και Πάτρα Χατζησάββα.
Καταδικάστηκαν όλοι σε θάνατο.
Μελλοθάνατος, κλεισμένος στις Φυλακές Αβέρωφ, και παρόλο που ύστερα από διεθνείς πιέσεις είχε αποφασιστεί αναστολή των εκτελέσεων, επέλεξαν τρία παλικάρια να τουφεκίσουν. Ήταν ο Φάνης Πασπαλιάρης, ο Μάνθος Τσιμπουκίδης και ο Νικήτας Μαραγκός. Τους ξεχώρισαν και τους κλείσανε στον 'Γολγοθά', όπως λέγανε οι φυλακισμένοι το κελί που πέρναγαν την τελευταία τους νύχτα οι μελλοθάνατοι. Μπαίνοντας ένας-ένας, αποχαιρετούσαν τους συντρόφους τους που απόμεναν ακόμα ζωντανοί.
Τελευταίο από τους τρεις φώναξαν για τον 'Γολγοθά' τον Φάνη κι εκείνος -όπως γράφει ένας σύντροφός του φυλακισμένος-, πριν περάσει το σκαλοπάτι του φοβερού κελιού, ύψωσε τα δυο τους χέρια έσφιξε τη μια παλάμη μέσα στην άλλη και χαιρέτισε: 'Γεια χαρά'.
Μαζί με τα τρία παλικάρια κλείστηκε εκείνο το βράδυ στο κελί του 'Γολγοθά' και ένας τέταρτος, ένα λαμπρό παλικάρι από τη γειτονιά του Μετς, ο Παύλος Παπαμερκουρίου. Ήταν σακατεμένος από τα βασανιστήρια της Μακρονήσου και δεν μπορούσε να σταθεί όρθιος.
Ξημερώματα πήραν και εκτέλεσαν μόνο τον Παύλο. Τους άλλους τρεις τους ξαναγύρισαν στα κελιά, κοντά στους υπόλοιπους φυλακισμένους. 'Λάζαρους' τους ονόμασαν οι σύντροφοί τους, γιατί πράγματι γύρισαν από τον Κάτω Κόσμο...
Ο Φάνης Πασπαλιάρης γλίτωσε τότε τον θάνατο. Έζησε για να συνεχίσει τον αγώνα τον καλό, για μια άλλη κοινωνία, πιο δίκαιη, πιο ανθρώπινη, πιο δημοκρατική.
Έζησε για να παραδειγματίζει τις καινούργιες γενιές, με το ήθος, την ευγένεια, την εντιμότητα, τις καινοτόμες ιδέες του και το αγωνιστικό του φρόνημα.
Καλό σου ταξίδι, Φάνη. Καλό σου ταξίδι, αγαπημένε συναγωνιστή και σύντροφε. Δεν θα σε ξεχάσουμε ποτέ.
