Του Παναγιώτη Τερζόπουλου
Για τα βιβλία:
Τζάκομο ντ’ Αλίζα, Φεντερίκο Ντεμάρια, Γιώργος Καλλής, 2016. Λεξιλόγιο της αποανάπτυξης. Εκδ. Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων
Άγγελος Σωτηρόπουλος, 2019. Κυκλική Οικονομία: Ένα μοντέλο για βιώσιμη ανάπτυξη και ευημερία. Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών
Η υπερθέρμανση του πλανήτη και η συνεπακόλουθη κλιματική κρίση είναι εδώ και αυτό είναι «μία φρικτή υποψία που δεν είναι σε θέση κανείς να διαλύσει». Να λοιπόν μπροστά μας ένα πρόβλημα που παρόμοιό του δεν έχει αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα τα τελευταία 10.000 χρόνια. Σίγουρα υπήρξαν μακρές περίοδοι ξηρασίας ή πτώσης της θερμοκρασίας, αλλά αυτό που προβλέπεται ότι θα συμβεί τα επόμενα χρόνια είναι μεγαλύτερο και οφείλεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα.
Στο βιβλίο “Πλημμύρα” ο James - Graham Ballard περιγράφει από το μακρινό 1962 πώς θα ήταν η κατάσταση ενώ έχει ήδη πραγματοποιηθεί η υπερθέρμανση του πλανήτη. Οι ήρωες της ιστορίας κατοικούν στο τροπικό Λονδίνο, η ψυχική τους κατάσταση έχει ριζικά μεταβληθεί, κάποιοι αφήνονται στη παρακμή της «πτώσης» και άλλοι προσπαθούν να αντισταθούν.
Μισό αιώνα πριν, συγγραφείς κατέγραφαν την κλιματική κρίση, που είναι πια παρούσα, τεκμηριωμένη επιστημονικά και με τον τρέχοντα τρόπο παραγωγής και οικονομικής ανάπτυξης να αποτελεί μέρος της κρίσης. Συνεπώς κρίνεται απαραίτητη η εύρεση νέων παραγωγικών υποδειγμάτων, όπως η αποανάπτυξη και η κυκλική οικονομία.
Ένα από τα βιβλία που αναπτύσσει τον τρόπο σκέψης των θεμελιωτών της αποανάπτυξης είναι το “Λεξιλόγιο της αποανάπτυξης”. Το βιβλίο περιέχει 42 κεφάλαια γραμμένα από 45 συγγραφείς, όπου ο αναγνώστης μπορεί να αντιληφθεί τον προβληματισμό, τους όρους και τις προτάσεις του εν λόγω προτάγματος.
Παράλληλα περιγράφονται ποικίλα σύγχρονα ρεύματα σκέψης και κοινωνικής πράξης της Αριστεράς και της Οικολογίας σχετικά με την οικονομία, τη πολιτική και τη κοινωνία, άλλα να συνδέονται και να αποτελούν αφετηρία για το ρεύμα της αποανάπτυξης, άλλα να κινούνται παράλληλα και να αλληλεπιδρούν με αυτό.
Σύγκρουση με το κυρίαρχο μοντέλο
Η αποανάπτυξη διαθέτει πολλαπλές ερμηνείες, αφού αποτελεί ένα δυναμικό πεδίο όπου συναντιούνται διαφορετικές ομάδες σκέψης και πρακτικής. Υπάρχουν ρεύματα της αποανάπτυξης που δεν έρχονται σε ριζική σύγκρουση με το καπιταλιστικό μοντέλο ανάπτυξης, που δεν πιστεύουν ότι πρέπει να μπουν όρια στην ανάπτυξη διότι μπαίνουμε σε μια νέα περίοδο οικονομικής στασιμότητας και ότι θα πρέπει να διατηρήσουμε την ευημερία χωρίς την οικονομική μεγέθυνση.
Από την άλλη υπάρχουν εκείνοι που πιστεύουν ότι η εφαρμογή της αποανάπτυξης αποτελεί τον δρόμο για την απελευθέρωση της κοινωνίας από τον καπιταλισμό, ώστε να μπορεί να γίνει πραγματικά ισότιμη, να μάθει να περιορίζει τον εαυτό της και να εργάζεται συλλογικά χωρίς να λογαριάζει την ιδιοτελή ωφελιμότητα. Βέβαια, κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν την αποανάπτυξη απλώς επειδή αυτή ταιριάζει με το τρόπο ζωής τους.
Στο βιβλίο αναδεικνύονται η ανάγκη οριοθέτησης από τον οικονομισμό, η αρνητική σχέση της μεγέθυνσης με την ευτυχία και η απαξίωση στη σύγχρονη κοινωνία εννοιών και πρακτικών όπως η φροντίδα, η απλότητα, η άμεση δημοκρατία, τα κοινά και η αλληλέγγυα οικονομία. Εν τέλει η εφαρμογή της αποανάπτυξης απαιτεί τη σύγκρουση με τον κυρίαρχο τρόπο παραγωγής και οικονομικής διαχείρισης και με ριζικά θεμελιωμένες πεποιθήσεις, όπως η αύξηση της κατανάλωσης και εναπόθεση του μέλλοντος σε τεχνολογικά επιτεύγματα.
Από την άλλη η κυκλική οικονομία αποτελεί μία μεταρρυθμιστική προσέγγιση με πιο συμβατικό χαρακτήρα έχοντας και την υποστήριξη μέρους της Ε.Ε. Στη μελέτη του Άγγελου Σωτηρόπουλου αναλύεται η κυκλική οικονομία ως προς τα πλεονεκτήματα και τα όριά της, τις διεθνείς και εθνικές διαστάσεις της, τους λόγους καθυστέρησης της εφαρμογής της στην Ελλάδα καθώς και το μέλλον της σε Ελλάδα και Ευρώπη. Σύμφωνα με τη μελέτη, η κυκλική οικονομία αποτελεί ένα πρότυπο παραγωγής και κατανάλωσης που περιλαμβάνει:
α. Προϊόντα με υψηλή διατηρησιμότητα.
β. Καταναλωτική κουλτούρα με στόχο την επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση.
γ. Έλεγχο των ροών πρώτων υλών, καθώς και των παραγόμενων προϊόντων, αλλά και σαφή εικόνα του «μεταβολισμού των πόλεων».
δ. Ορθή πιστοποίηση, σήμανση και έλεγχο των προϊόντων ως προς την κυκλικότητα.
ε. Περαιτέρω ανάπτυξη και μείωση του κόστους των υπηρεσιών επισκευής προϊόντων και πώλησης ανταλλακτικών.
στ. Αποδοτική περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά ανακύκλωση των προϊόντων στο τέλος του κύκλου ζωής τους.
Διακυβέρνηση και κινηματική δράση
Με δεδομένο ότι η επόμενη δεκαετία, αρχίζοντας από σήμερα, είναι η πιο κρίσιμη σε ό,τι αφορά την κλιματική κρίση, η σύνταξη ενός κυβερνητικού προγράμματος και οι συμμαχίες που χρειάζεται να επιτευχθούν αποτελούν κρίσιμο διακύβευμα. Ο χρόνος είναι περιορισμένος και δεν υπάρχει η πολυτέλεια για πολυετείς πειραματισμούς σε ουτοπίες ούτε για συμβιβασμούς με όσους δεν θέλουν να αντιμετωπίσουν την κλιματική κρίση, αλλά ούτε με εκείνους που θέλουν να την αντιμετωπίσουν με εκπτώσεις στη δημοκρατία. Συνεπώς, χρειάζεται να γίνουν οι αναγκαίες συνθέσεις.
Δεδομένου ότι υπάρχουν σαφή όρια στη διακυβέρνηση που δεν επιτρέπουν την καθ’ ολοκληρίαν αμφισβήτηση του παραγωγικού μοντέλου, χρειάζεται ενίσχυση της κινηματικής δράσης. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να επιδιώκεται η αλληλεπίδραση των δύο «πόλων», διακυβέρνησης και κινηματικών πρωτοβουλιών, και, το κυριότερο, να υπάρχει η βούληση και η στρατηγική αμφισβήτησης του υπάρχοντος παραγωγικού μοντέλου μέχρι την αντικατάστασή του από ένα άλλο.
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
