Για τους τζογαδόρους το στοίχημα που έχει περισσότερο ενδιαφέρον από κάθε άλλο σήμερα είναι εάν η Γερμανία θα υποχωρήσει στο ζήτημα των ευρωομολόγων. Ίσως, βέβαια, να μην υπάρχει τεχνικά τρόπος να παιχτεί αυτό ακριβώς το στοίχημα, διότι σημασία δεν έχει το όνομα, το πώς θα βαφτιστούν τα όποια ομόλογα, αλλά το αν το Βερολίνο και οι “σκληρότεροι” Ολλανδοί θα αποδεχθούν έναν -έστω έμμεσο- τρόπο αμοιβαιοποίησης του χρέους των κρατών-μελών της Ευρωζώνης.
Πριν από ένα μήνα, δεν υπήρχε καμία περίπτωση να το αποδεχτούν. Τώρα, οι πιθανότητες είναι λίγες, αλλά όχι πλέον μηδενικές. Όχι μόνο επειδή το απαιτούν, αστράφτουν και βροντάνε, οι Ιταλοί, οι Ισπανοί, άντε λίγο και οι Γάλλοι - με λίγα λόγια, οι υπ’ αριθμών τρία, τέσσερα και δύο οικονομίες της Ευρωζώνης. Όχι μόνο επειδή χίλιοι Ευρωπαίοι οικονομολόγοι, μεταξύ των οποίων όχι μόνο κεϋνσιανοί, αλλά και νεοφιλελεύθεροι, κρούουν τoν κώδωνα του κινδύνου για μια επόμενη, πολύ βαθύτερη ευρωκρίση, εάν οι Γερμανοί δεν βάλουν άμεσα νερό στο κρασί τους. Αλλά και επειδή, ακόμη και στους κόλπους του κόμματος της Μέρκελ, των Χριστιανοδημοκρατών, εμφανίζονται ρωγμές στο δόγμα Σόιμπλε.
Βέβαια, η επίσημη στάση της γερμανικής κυβέρνησης παρέμεινε και χθες στο “νάιν”. Τόσο ο Χριστιανοδημοκράτης υπουργός Καγκελαρίας όσο και οι Σοσιαλδημοκράτες υπουργοί Οικονομικών και Εξωτερικών επανέλαβαν ότι η ενδεδειγμένη λύση για την ανάσχεση των δραματικών οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας είναι ο ESM, ο ευρωπαϊκός μηχανισμός σταθερότητας, ο οποίος μπορεί να δανείζει φθηνά όσες χώρες το ζητήσουν. Η μοναδική διαφορά μεταξύ Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλδημοκρατών είναι ότι οι δεύτεροι προτείνουν να είναι πολύ πιο “λάιτ” οι προϋποθέσεις που θα συνοδεύουν τον δανεισμό, “χωρίς τρόικα” δηλαδή. Ωστόσο, ακόμη κι ο φθηνός δανεισμός από τον ESM θα προκαλέσει μια ακόμη βαθύτερη κρίση χρέους σε πολλές χώρες - για μια ακόμη φορά μέσα σε δέκα χρόνια, δηλαδή, το “φάρμακο” θα αποδειχθεί πολύ πιο τοξικό από την “αρρώστια”.
Ομόλογα αναγέννησης
Ακριβώς για να αποφευχθεί αυτός ο παραπάνω από ορατός κίνδυνος, οι πάνω από 1.000 οικονομολόγοι τάσσονται υπέρ ενός “ομολόγου ευρωπαϊκής αναγέννησης” (“European Renaissance Bonds”), όπως βαφτίζουν αυτό που κάποτε ονομαζόταν “ευρωομόλογο” και σήμερα ο Ιταλός πρωθυπουργός Κόντε το λέει “κορωνομόλογο”. Η άποψή τους είναι ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει ο... μοναχικός δρόμος, να δανειστεί κάθε κράτος μόνο του, ούτε καν για τη Γερμανία. Το κόστος αυτής της κρίσης αναμένεται να ξεπεράσει κάθε προηγούμενο και να οδηγήσει τους κρατικούς προϋπολογισμούς όλων των χωρών σε δυσθεώρητα ελλείμματα. “Ειδικά η Γερμανία ως εξαγωγική χώρα είναι εξαιρετικά ευάλωτη σ’ αυτή την κρίση”, επισημαίνει η Ντόρις Νόιμπεργκερ, μία από τους επιφανείς οικονομολόγους που υπογράφουν το κείμενο των “ομολόγων αναγέννησης”.
Ο βασικός φόβος των οικονομολόγων είναι ότι οι χώρες θα μπουν σε έναν φαύλο κύκλο: Μόλις εκτιναχθεί το δημόσιο χρέος, θα αυξηθούν και τα επιτόκια, καθώς οι επενδυτές θα απαιτούν το μπόνους του ρίσκου που θα παίρνουν. Πρώτες θα το αντιληφθούν χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία, ενδεχομένως και η δική μας -αν και μεσοπρόθεσμα θα την σώσει το “μαξιλάρι” του ΣΥΡΙΖΑ-, αλλά δεν θα περιοριστεί η πίεση σ’ αυτές. Επιπλέον, σε συνθήκες πανδημίας, καμία χώρα δεν μπορεί να προσφέρει ως εγγύηση στους δανειστές ένα πακέτο λιτότητας. Όπως προειδοποιούν οι οικονομολόγοι -και οι νεοφιλελεύθεροι μεταξύ αυτών, επαναλαμβάνουμε-, “η υγεία και η ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων απειλείται άμεσα”. Ακόμη, όμως κι αν ο δανεισμός είναι μη μοναχικός, αλλά όχι σαφέστατα συλλογικός, όπως μέσω ESM, οι κίνδυνοι είναι τεράστιοι. “Ας υποθέσουμε ότι απευθύνονται για δανεισμό στον ESM η Ισπανία ή η Ιταλία”, εξηγεί η Νόιμπεργκερ. “Σ’ αυτή την περίπτωση θα αντιμετωπιστούν από τις αγορές ως χώρες υποψήφιες για χρεοκοπία. Και τότε είναι που θα αυξηθούν τα επιτόκια”, τονίζει.
Η... γοητεία ενός κοινού ομολόγου, αντίθετα, όπως και να το βαφτίσουν, είναι ότι κόβει τον αέρα των σπεκουλαδόρων. Οι επενδυτές δεν θα μπορούν πλέον να πιέζουν μεμονωμένες χώρες, να ζητούν απαγορευτικά επιτόκια π.χ. από τους Ιταλούς και παράλληλα να πληρώνουν τους Γερμανούς για να τους δανείζουν. Ένα θα είναι το ομόλογο, ένα και το επιτόκιο.
Αλληλεγγύη ή διάλυση
Αυτά στο οικονομικό - δημοσιονομικό επίπεδο. Υπάρχει, όμως, και το πολιτικό, όπως επισημαίνει ο “Πάπας” της ευρωπαϊκής πολιτικής στη γερμανική Χριστιανοδημοκρατία Έλμαρ Μπροκ: “Δεν μπορούμε να φανταστούμε τι συμβαίνει σήμερα στις ιταλικές, ισπανικές, γαλλικές ψυχές, μπροστά στις εκατόμβες των θυμάτων”, τόνισε στη "Frankfurter Allgemeine". “Γι’ αυτό είναι απολύτως απαραίτητα τα κορωνομόλογα, με σαφή ορισμό και εντός κάποιων ορίων”, τονίζει. Αυτός είναι ο τρόπος να πει ο Μπροκ, “ή ουσιαστική αλληλεγγύη ή η Ευρώπη θα διαλυθεί”.
