Του Κώστα Αρβανίτη*
Το 2015 η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα, μαζί με την κληρονομιά μιας χώρας σε συνθήκες οικονομικής χρεοκοπίας και κοινωνικής εξαθλίωσης, βρέθηκε να αντιμετωπίζει και μια πρωτοφανή σε έκταση ροή προσφυγικών - μεταναστευτικών πληθυσμών. Από το -περίπου- ένα εκατομμύριο αφίξεις στην Ευρώπη μέσω της Μεσογείου η Ελλάδα υποδέχθηκε 856.000, ενώ η Ιταλία μόλις 153.000. Παρότι και τη χρονιά εκείνη αλλά και τις επόμενες το ποσοστό των μετεγκαταστάσεων παρέμεινε σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα, η Ελλάδα κατάφερε να αντιμετωπίσει, όχι χωρίς επιμέρους αποτυχίες και ελλείμματα, αλλά πάντως με ανθρωπισμό και αξιοπρέπεια, το δυσανάλογο βάρος που της έλαχε.
Ε, όλα αυτά η νέα κυβέρνηση έχει βαλθεί να τα ανατρέψει. Αντί να αξιοποιήσει την κληρονομιά της προηγούμενης περιόδου με τα θετικά της στοιχεία (διεθνή αναγνώριση της υπερπροσπάθειας λαού και πολιτείας, κύμα αλληλεγγύης μέσα από την ίδια την κοινωνία των πολιτών) και να διορθώσει ελλείμματα και αβλεψίες που προκάλεσαν αρρυθμίες και σοβαρά προβλήματα, η κυβέρνηση Μητσοτάκη επέλεξε τον δρόμο της αυταρχικής διολίσθησης σε ακροδεξιάς (κεντροευρωπαϊκής προέλευσης) κοπής μέτρα, σε ένα νομοσχέδιο που ψευδεπίγραφα φέρει τον τίτλο «Περί διεθνούς προστασίας».
Το νομοσχέδιο, νόμος του κράτους πια, αλλάζει προς το χειρότερο, το αυταρχικότερο και το πιο «γκρίζο» το καθεστώς των ανθρώπων που έρχονται στη χώρα ζητώντας προστασία. Φυσικά, τίποτε από τα παραπάνω δεν ομολογείται ευθέως. Η κυβέρνηση από την πρώτη στιγμή εξαπέλυσε μια επικοινωνιακή επίθεση εξωραϊσμού της πραγματικότητας, μια επένδυση της θλιβερής πραγματικότητας των νέων ρυθμίσεων με τη χρυσόσκονη δήθεν καλών προθέσεων και αυστηρών αλλά τάχα «δίκαιων» ρυθμίσεων. Ξύνοντας όμως λίγο την επιφάνεια της κυβερνητικής προπαγάνδας, η οργουελικού επιπέδου «νεόγλωσσα» του νομοσχεδίου καταρρέει, τα ψέματα αποδομούνται ένα προς ένα και αποκαλύπτεται η θλιβερή προσπάθεια να βαφτιστεί «νοικοκύρεμα» η έμμεση αποστέρηση σημαντικής μερίδας δικαιωμάτων και δυνατοτήτων για τους κατατρεγμένους που καταφεύγουν στη χώρα μας.
Ας δούμε λοιπόν τα ψέματα της κυβερνητικής «νεόγλωσσας» περί τον νέο νόμο, πλέον, και τις αντίστοιχες σκληρές αλήθειες που κρύβονται πίσω τους:
Ψέμα 1: Ο νόμος που ψηφίστηκε παρέχει την κατάλληλη διεθνή προστασία στους πρόσφυγες.
Αλήθεια 1: Ο νόμος που ψηφίστηκε αποστερεί τη μεγάλη πλειοψηφία από δικαιώματα πρόσβασης σε περίθαλψη - εργασία, γεγονός που θα δημιουργήσει σημαντικό πρόβλημα όχι μόνο στους ίδιους αλλά και στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο. Η εμπειρία της Ιταλίας, που ακολούθησε το «περιοριστικό» αυτό μοντέλο, είναι ανατριχιαστικά αποκαλυπτική: και μεγαλύτερο ποσοστό παραβατικότητας, και ακραία κοινωνική πόλωση, και εκπτώσεις στο δημοκρατικό κεκτημένο συνιστούν μια δυστοπική πραγματικότητα που ίσως δεν βρίσκεται πολύ μακριά μας...
Ψέμα 2: Προβλέπεται σε εξαιρετικές περιπτώσεις η κράτηση αιτούντων άσυλο για βραχύ χρονικό διάστημα.
Αλήθεια 2: Οι όροι για την κράτηση γίνονται τόσο χαλαροί ώστε να καλύπτουν τον μεγαλύτερο αριθμό των προσφύγων και να την γενικεύουν. Είναι τέτοια η χαλαρότητα των όρων ώστε μπορούμε να μιλάμε για κατάφωρη παραβίαση του πνεύματος της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που δεν επιτρέπει καταρχάς στέρηση της ελευθερίας κάποιου ατόμου χωρίς δικαστική απόφαση.
Ψέμα 3: Το νομοσχέδιο ρυθμίζει κατά αποτελεσματικό τρόπο την πρόσβαση των προσφύγων στη Δικαιοσύνη για την έκβαση της αίτησής τους.
Αλήθεια 3: Τίθενται διαδικαστικές προϋποθέσεις που καθιστούν την πρόσβαση στη δευτεροβάθμια κρίση απρόσιτη για τη μεγάλη πλειονότητα των αιτούντων, την ίδια στιγμή που η διαταραχή μετατραυματικού άγχους (PTSD) παύει να αποτελεί έγκυρη βάση για την αποδοχή μιας αίτησης! Φαίνεται ότι η αλλαγή κινείται στην αποτελεσματικότητα μεν, αλλά της… απώθησης των αιτούντων και όχι της πρόσβασής τους στο σύστημα ασύλου.
Ψέμα 4: Η απαγόρευση απασχόλησης αιτούντων μέχρι την κρίση παρέχει μια ασφάλεια στην ελληνική κοινωνία.
Αλήθεια 4: Η απαγόρευση απασχόλησης τροφοδοτεί τη μαύρη εργασία, είναι έναν πραγματικό δώρο στους λίγους, αλλά, όπως φαίνεται, με ισχυρά ερείσματα, δουλέμπορους που «βιοπορίζονται» εκμεταλλευόμενοι συνθήκες ακραίας ανάγκης συνανθρώπων μας οι οποίοι ζουν στην «γκρίζα ζώνη», όπου δεν υπάρχουν δικαιώματα παρά μόνο αδυσώπητες ανάγκες και «φιλάνθρωποι» εκμεταλλευτές.
Ψέμα 5: Οι ρυθμίσεις οφείλονται στην πιστή τήρηση των Οδηγιών που ενσωματώνονται.
Αλήθεια 5: Οι Οδηγίες κατά την ενσωμάτωσή τους σε μια εθνική έννομη τάξη επιτρέπουν στον εκάστοτε νομοθέτη μεγάλο περιθώριο «προσαρμογής». Στην προκειμένη περίπτωση, έχουν γίνει έντεχνες παρεμβάσεις με ξενοφοβικά χαρακτηριστικά που αλλοιώνουν το πνεύμα των Οδηγιών καθιστώντας την επίκλησή τους από την κυβέρνηση εντελώς υποκριτική.
Αν στα παραπάνω προσθέσουμε την πραγματικότητα της μη τήρησης των χρονικών ορίων εξέτασης που τίθενται από τον νόμο, ανεξαρτήτως της όποιας (στα λόγια...) αυστηροποίησής τους, αλλά και ουσιαστικής αδυναμίας απελάσεων, καθώς η Ελλάδα έχει υπογράψει σχετικές συμβάσεις διευκόλυνσης με ελάχιστα κράτη, καταλαβαίνουμε ότι η προσγείωση στην πραγματικότητα του προσφυγικού / μεταναστευτικού αναμένεται επώδυνη και σκληρή όχι μόνο για την κυβέρνηση αλλά και για ολόκληρη την κοινωνία.
Η ευκαιριακή ικανοποίηση του ακροδεξιού ακροατηρίου που έδωσε την απαραίτητη ώθηση για να φτάσει το κυβερνών κόμμα στην πολυπόθητη αυτοδυναμία έχει ημερομηνία λήξεως. Το τηλεοπτικό παζάρι του φόβου που στήριξε την έκρηξη της μισαλλοδοξίας που ήδη ζούμε σε πολλές γωνιές της χώρας σύντομα θα παραχωρήσει τη θέση του στην αγριότητα της μεταφοράς στα καθ’ ημάς του «ιταλικού μοντέλου»: Περισσότερη παραβατικότητα, λιγότερα δικαιώματα, ακραία κοινωνική πόλωση, «ντοπάρισμα» κάθε ακραίας φωνής.
Και τότε, όταν τα ψέματα του νέου νόμου θα έχουν δώσει τη θέση τους στην αλήθεια μιας αυτοτροφοδοτούμενης κρίσης, θύματα της αντιπροσφυγικής πολιτικής της κυβέρνησης Μητσοτάκη δεν θα είναι μόνο οι κατατρεγμένοι πρόσφυγες και μετανάστες, αλλά όλοι μας...
* Ο Κώστας Αρβανίτης είναι ευρωβουλευτής ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία, μέλος της Πολιτικής Ομάδας της Ευρωπαϊκής Αριστεράς GUE/NGL, μέλος της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιωμάτων και Εσωτερικών Υποθέσεων Ευρωπ. Κοινοβουλίου (LIBE)
