Η άρνηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου να δώσει ημερομηνία έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων στη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία, υπό την πίεση της Γαλλίας -και της Ολλανδίας και της Δανίας-, χαρακτηρίστηκε από “βαρύ ιστορικό λάθος” μέχρι “μεγάλη απογοήτευση” από την Κομισιόν, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και από τα περισσότερα κράτη - μέλη της Ε.Ε.
Στην ίδια τη Βόρεια Μακεδονία, που θεωρούσε ότι ήταν έτοιμη να πάρει το “πράσινο φως” μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών, το ευρωπαϊκό “όχι” προκαλεί πρόωρη προσφυγή στις κάλπες. Και στην Ελλάδα οι εξελίξεις στη γείτονα προκαλούν ανησυχία και μια έντονη εσωτερική αντιπαράθεση, καθώς η κυβέρνηση προσπαθεί να κρύψει την τουλάχιστον αμήχανη στάση της στη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. με ανόητες επιθέσεις στην αξιωματική αντιπολίτευση, που είχε τολμήσει να πάρει ιστορικές πρωτοβουλίες.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Εκλογές στις 12 Απριλίου
Το Σαββατοκύριακο που πέρασε ήταν δραματικό στη Βόρεια Μακεδονία, καθώς ο πρωθυπουργός Ζόραν Ζάεφ δήλωσε, από την πρώτη στιγμή που έγινε γνωστή η αρνητική απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ότι δεν μπορεί να συνεχίσει να κυβερνά σαν να μην έγινε τίποτε. Σε χρόνο ρεκόρ συναντήθηκαν οι πολιτικοί αρχηγοί των επτά κομμάτων που εκπροσωπούνται στη Βουλή των Σκοπίων -και το βράδυ της Κυριακής συμφώνησαν στην προκήρυξη πρόωρων εκλογών στις 12 Απριλίου του 2020. Μια Κυριακή πριν από το ορθόδοξο Πάσχα και δυο Κυριακές πριν από το Ραμαζάνι.
Σύμφωνα με τη νομοθεσία της γείτονος η κυβέρνηση Ζάεφ θα παραιτηθεί στις 3 Ιανουαρίου, εκατό μέρες πριν από τις εκλογές, και θα αναλάβει μια υπηρεσιακή κυβέρνηση με πρωθυπουργό που θα προτείνει το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (του Ζάεφ) και με υπουργούς και από τα κόμματα της αντιπολίτευσης.
Το συμβούλιο των πολιτικών αρχηγών στη Βόρεια Μακεδονία αποφάνθηκε ομόφωνα ότι “η ευρωατλαντική ολοκλήρωση είναι η προτεραιότητά μας”. Όπως δήλωσε ο πρόεδρος της χώρας Στέβο Πενταρόφσκι, “έχουμε ξεκάθαρη πολιτική συναίνεση όλων των πολιτικών ηγετών ότι η Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας θα πρέπει όσο το δυνατόν συντομότερα να αρχίσει συνομιλίες με την Ε.Ε. Αυτός είναι ο μοναδικός δρόμος τον οποίο πρέπει να ακολουθήσει η χώρα μας και δεν υπάρχει εναλλακτικός δρόμος».
Το VMRO που πανηγυρίζει...
Μπορεί όλοι στα Σκόπια να συμφωνούν ότι... δεν υπάρχει άλλος δρόμος, αλλά η εθνικιστική αντιπολίτευση του VMRO θεωρεί ότι όσο αυτός ο δρόμος μένει κλειστός αυξάνονται σημαντικά οι πιθανότητές της να κυβερνήσει και πάλι. Πράγματι, ο Ζάεφ πόνταρε τα πάντα στην ημερομηνία έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων εν γνώσει του -και όλων- ότι η διαδικασία θα κρατούσε χρόνια.
Ωστόσο έπεισε τα δύο τρίτα στη Βουλή του να εγκρίνουν την -εξαιρετικά δύσκολη για τη γείτονα- Συμφωνία των Πρεσπών με την υπόσχεση ότι ο ευρωπαϊκός δρόμος θα ανοίξει. Έτσι, μετά το γαλλικό “όχι”, ο Ζάεφ αισθάνεται προδομένος και η αντιπολίτευση δηλώνει δικαιωμένη. Επιρρίπτει στον Ζάεφ ότι θυσίασε τσάμπα το συνταγματικό όνομα της χώρας, ότι έδωσε γην και ύδωρ στην Αθήνα και στις Βρυξέλλες χωρίς να έχει διασφαλίσει τα ανταλλάγματα.
Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του πρώην υπουργού Εξωτερικών και βουλευτή του VMRO Αντόνιο Μιλόσοσκι, που είχε πρωτοστατήσει στην εκστρατεία κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών: “Η αλλαγή του ονόματος χωρίς καμία εγγύηση είναι σαν να ακρωτηριάζεις το πόδι σου χωρίς να πάρεις προηγουμένως μια δεύτερη ή τρίτη γνώμη από άλλο γιατρό”.
...και η Συμφωνία των Πρεσπών
Αν και μέχρι τον Απρίλιο κανείς δεν ξέρει πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα στη Βόρεια Μακεδονία -εκκρεμεί άλλωστε εντός του πρώτου τριμήνου του 2020 η επικύρωση της ένταξης της χώρας στο ΝΑΤΟ από τα Κοινοβούλια που δεν το έχουν κάνει ακόμη-, αυτή τη στιγμή οι δημοσκοπήσεις φέρνουν το VMRO ενισχυμένο έναντι των Σοσιαλδημοκρατών του Ζάεφ.
Είναι λογικό, λοιπόν, η Αθήνα να ανησυχεί για το μέλλον της Συμφωνίας των Πρεσπών -αυτής, την οποία ο Μητσοτάκης χαρακτήριζε “προδοσία” ως αντιπολίτευση και τώρα απαιτεί από τη γείτονα την “πιστή εφαρμογή” της. Το VMRO, στην ίδια γραμμή με τη Ν.Δ., κατηγορούσε τον Ζάεφ για “προδότη”, ωστόσο ανώτατα στελέχη του κόμματος -όπως και στελέχη της Ν.Δ. προεκλογικά- διαβεβαίωναν τους διεθνείς συνομιλητές τους ότι “αφού η Συμφωνία πέρασε, ισχύει”.
Σε περίπτωση κυβερνητικής αλλαγής, λοιπόν, είναι μάλλον απίθανο να επιστρέψει η Βόρεια Μακεδονία στο σκέτο Μακεδονία -ωστόσο το VMRO δεν θα δείξει καμία πρεμούρα να εφαρμόσει τάχιστα όλα εκείνα τα σημεία της Συμφωνίας που χρειάζονται τον χρόνο τους. Από τις αλλαγές στα βιβλία της Ιστορίας μέχρι τη συνολική ισχύ του erga omnes.
Η απούσα ελληνική κυβέρνηση
Εντός των ελληνικών συνόρων, τώρα, οι εξελίξεις στη Βόρεια Μακεδονία πυροδότησαν μια έντονη εσωτερική αντιπαράθεση -αν και όχι τόσο έντονη όσο η αντιπαράθεση για το "ντου" της αστυνομίας στον "Τζόκερ"- με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο να υποστηρίζει ότι “η Ελλάδα ξαναγίνεται πρωταγωνίστρια κι όλα τα άλλα είναι ψέματα”. Το πού ακριβώς πρωταγωνίστησε ο Μητσοτάκης στη σύνοδο κορυφής, όταν συζητήθηκε η ευρωπαϊκή προοπτική των δυτικών Βαλκανίων, μόνο ο Στέλιος Πέτσας το είδε, ενώ ο υπουργός Εξωτερικών περιορίστηκε να εκδώσει μια αμήχανη ανακοίνωση.
Δήλωσε, λοιπόν, το γραφείο του Δένδια ότι “η Ελλάδα θα συνεχίσει να στηρίζει τις σχετικές προσπάθειες των χωρών της περιοχής να εκπληρώσουν τις απαιτούμενες προϋποθέσεις προκειμένου να ενταχθούν στην ευρύτερη ευρωπαϊκή μας οικογένεια... Παράλληλα, καλεί τα κράτη - μέλη της Ε.Ε. να συνεργαστούν για την υλοποίηση της ευρωπαϊκής προοπτικής των δυτικών Βαλκανίων προς όφελος της περιοχής αλλά και της ίδιας της Ευρώπης”. Και μετά ο υπουργός σιώπησε.
Άλλωστε ποια παρέμβαση του Έλληνα πρωθυπουργού υπέρ της γειτονιάς μας θα μπορούσε να παρουσιάσει κανείς; Το μόνο που έκανε ο Μητσοτάκης ήταν να επαναλάβει ανόρεχτα την εθνική γραμμή της Διακήρυξης της Θεσσαλονίκης (από το μακρινό 2003), ενώ κατάφερε να ξεστομίσει και στα ελληνικά (στη συνέντευξη Τύπου μετά τη σύνοδο) το “Βόρεια Μακεδονία”.
Προφανώς, δεν προσπάθησε να μεταπείσει τον Μακρόν. Όχι πώς θα πετύχαινε εκεί που απέτυχαν οι Μέρκελ και σία, αλλά τουλάχιστον θα έστελνε το μήνυμα ότι η Ελλάδα τηρεί τις υποσχέσεις της και έδωσε τη μάχη, ώστε να τηρήσει και η Ε.Ε. τις δικές της.
Είναι εντυπωσιακό το ότι, εκτός από τους προέδρους των τριών ευρωπαϊκών θεσμών, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, Ντόναλντ Τουσκ και Νταβίντ Σασόλι, που βγήκαν αμέσως να μιλήσουν για “ιστορικό” ή “στρατηγικό” λάθος, έσπευσαν να εκφράσουν την έντονη απογοήτευσή τους για το γαλλικό “όχι” -και να πουν ότι έδωσαν μάχη για να το αποτρέψουν- οι ηγεσίες της Ιταλίας, της Γερμανίας, της Πολωνίας, της Σλοβενίας, της Τσεχίας, της Βουλγαρίας. Μόνο δύο χώρες από τη γειτονιά αμέλησαν να ανεβάσουν τους τόνους: η Ελλάδα και η Ρουμανία.
Η Ν.Δ. σε ρόλο κομπάρσου
Αυτή την... αμέλεια καυτηρίασε με τις δηλώσεις του ο Αλέξης Τσίπρας μιλώντας για την “τραγική απόφαση” της Ε.Ε. να μην δώσει το πράσινο φως για την ενταξιακή πορεία της Βόρειας Μακεδονίας. Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ κατηγόρησε τον Μητσοτάκη ότι “παρακολούθησε σιωπηλός στη σύνοδο τη Δανία και την Ολλανδία να διαπραγματεύονται το μέλλον των Βαλκανίων. Και τώρα αμήχανα παρακολουθεί την Ιταλία να προτείνει επανεκκίνηση του ενταξιακού διαλόγου τον Νοέμβριο”. Με αυτή του τη στάση ο πρωθυπουργός ξαναγυρνάει την Ελλάδα “σε ρόλο κομπάρσου στη περιοχή των Βαλκανίων” τόνισε ο Τσίπρας.
Η απάντηση του κυβερνητικού εκπροσώπου έμοιαζε με αυτήν κακιωμένου παιδιού, το οποίο, ελλείψει επιχειρημάτων, βαφτίζει απλά το άσπρο μαύρο -κι όποιος το πιστέψει. Είπε, λοιπόν, ο Πέτσας ότι “η Ελλάδα μαζεύει τα σπασμένα της εξωτερικής πολιτικής του κ. Τσίπρα και του θιάσου Κοτζιά - Καμμένου» ελπίζοντας να έχουν ξεχαστεί οι ύμνοι του διεθνούς Τύπου, των ηγετών της Ευρώπης και των Βαλκανίων για την ιστορική Συμφωνία των Πρεσπών.
Η πρόταση του διαχωρισμού
Η σύνοδος τέλειωσε, η υπόσχεση δεν τηρήθηκε και το θέμα είναι τι θα γίνει από 'δώ και πέρα. Η Ιταλία δηλώνει ότι θα δώσει μάχη για να επανέλθει το θέμα στο τραπέζι στην επόμενη σύνοδο -κι όχι τον Μάιο του 2020- ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε με συντριπτική πλειοψηφία να συζητήσει αύριο για την “έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία». Το ψήφισμα θα εγκριθεί την Πέμπτη. Όπως επισημαίνει ο Δημήτρης Παπαδημούλης, “το Ευρωκοινοβούλιο αντιδρά στο ιστορικό λάθος και την αναξιοπιστία της συνόδου κορυφής”.
Ο τομεάρχης Εξωτερικών του ΣΥΡΙΖΑ Γιώργος Κατρούγκαλος επισημαίνει ότι η λύση θα ήταν να διαχωριστεί η υπόθεση της Βόρειας Μακεδονίας από αυτήν της Αλβανίας, κάτι που ήθελε και η φινλανδική προεδρία. Κι αυτό διότι η Γαλλία μπορεί να μην έβαζε βέτο στη Βόρεια Μακεδονία, αφού το πρόβλημα του Μακρόν -κυρίως στο εσωτερικό μέτωπο- ήταν με την Αλβανία.
“Σε ό,τι αφορά τα δικά μας εθνικά συμφέροντα είπε ο Κατρούγκαλος στο ραδιόφωνο του Alpha, “θα έπρεπε να είχε γίνει μία σαφής διαφοροποίηση, κυρίως γιατί εμείς θέλουμε από την Αλβανία να εγγυηθεί και τα συμφέροντα της μειονότητάς μας και ειδικά γύρω από δύο κρίσιμα ζητήματα που έχουν ανακύψει το τελευταίο διάστημα”.
Λοβέρδος: “Γαλλία, γερά”
Στην πιο ένθερμη υπεράσπιση της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης Μητσοτάκη προχώρησε χθες ο Ανδρέας Λοβέρδος, ο οποίος θεωρεί όλες τις ανησυχίες περί αποσταθεροποίησης των Βαλκανίων μετά το “όχι” της συνόδου αφόρητα “ελληνοκεντρικές”. Κάτι που απασχολεί μόνο τον ΣΥΡΙΖΑ δηλαδή -και την Κομισιόν, και την Ευρωβουλή και τις περισσότερες χώρες της Ε.Ε., αλλά αυτές δεν ταιριάζουν στην επιχειρηματολογία του. Τόνισε, λοιπόν, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΚΙΝ.ΑΛΛ. (Alpha) ότι “τα έκαναν όλα πάρα πολύ καλά και οι Γάλλοι και οι Δανοί και οι Ολλανδοί”.
