Της ARYN BAKER για το "Time"
Πρώτα πυροβόλησαν τον σύζυγό της. Μετά, στρατιώτες σκότωσαν τους δυο γιους της, ηλικίας 5 και 7 χρονών. Όταν οι ένστολοι άνδρες τράβηξαν την κόρη της από τα χέρια της, η Mary δεν μπορούσε να πιστέψει ότι θα μπορούσε να συμβεί κάτι χειρότερο.
Η Mary και οι οικογένειά της ήταν μέλη της φυλής Νουέρ στο Νότιο Σουδάν. Παγιδεύθηκαν σε μια φαύλη μάχη για εξουσία ανάμεσα στον νέο πρόεδρο της κομητείας Σάλβα Κίιρ, της φυλής Ντίνκαν και τον αντιπρόεδρο του Ρικ Μαχάρ, της φυλής των Νουέρ. Ο πόλεμος μετέτρεψε το νότιο τμήμα της χώρας σε έρημη γη. Τουλάχιστον 50.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περίπου 4 εκατομμύρια λιμοκτονούν και ακόμη 2,2 εκατομμύρια έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους, έχοντας να διηγηθούν ιστορίες σφαγής αμάχων, αδικαιολόγητων βασανισμών, ακόμη και καννιβαλισμού. Η Mary και η οικογένειά της ήταν ανάμεσα στους δεκάδες χιλιάδες αμάχους που αναζήτησαν καταφύγιο σε βάση της ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ, στη βόρεια πόλη του Μπεντιού, τον Ιούνιο του 2014.
Η 27χρονη αφηγείται τι της συνέβη: Οι στρατιώτες τής είπαν ότι θεωρούσαν τα μέλη της φυλής της στασιαστές και σκότωσαν τους γιους της επειδή δεν μπορούσαν να πάρουν το ρίσκο να τους αφήσουν να μεγαλώσουν και να γίνουν μαχητές. «Δεν σκοτώνουμε τις γυναίκες και τα κορίτσια», της είπαν. «Είπαν ότι μόνο θα μας βίαζαν. Λες και ο βιασμός διαφέρει από τον θάνατο». Αφότου οι στρατιώτες σκότωσαν τον σύζυγο και τους γιους της, πέντε από αυτούς την ακινητοποίησαν και την ανάγκασαν να παρακολουθήσει τον βιασμό της 10χρονης κόρης της από τρεις ένστολους. Το όνομά της ήταν Νιαλαάτ. "Όταν τελείωσαν, δεν μπορούσα ούτε να δω το κοριτσάκι μου. Έβλεπα μόνο αίμα", λέει η Mary. Μετά, οι άνδρες προχώρησαν ο ένας μετά τον άλλον στη Mary. Η Νιαλαάτ πέθανε μετά από λίγες ώρες. «Ήθελα να πεθάνω κι εγώ». Η σύγκρουση συνεχιζόταν και οι στρατιώτες -δεν είναι σίγουρη από ποιον στρατό- βίαζαν όποια γυναίκα μπορούσαν να πιάσουν. «Συνέβη σε όλες μας: μικρά κορίτσια, γιαγιάδες. Δεν τους ενδιέφερε». Οι κανόνες ήταν απλοί, λέει η Mary. «Εάν μείνεις ήρεμη ενώ σε βιάζουν, δεν θα σε χτυπήσουν. Αν όμως αντισταθείς, θα σε χτυπήσουν, θα χρησιμοποιήσουν ακόμη και το όπλο τους μέσα σου».
Ο βιασμός στον πόλεμο είναι τόσο παλιός όσο και ο ίδιος ο πόλεμος. Αλλά η προσωπική φύση της σεξουαλικής επίθεσης σημαίνει ότι αυτή η φρίκη δεν καταγράφεται, μένει εκτός των βιβλίων Ιστορίας και απαλείφεται σε ειδήσεις που επικεντρώνονται στις απώλειες και τους αριθμούς των προσφύγων. Ωστόσο, ο μαζικός βιασμός είναι τόσο συνηθισμένος σε καιρό πολέμου που εξαπλώνεται σαν ασθένεια. Το στίγμα του καταστρέφει οικογένειες και αποδομεί την κοινωνία. Αφήνει πίσω του παιδιά που δεν τα θέλει κανείς, αφού αποτελούν επίμονη υπενθύμιση της χειρότερης μέρας της ζωής των μανάδων τους. «Ο βιασμός είναι όπλο ισχυρότερο και από μια βόμβα ή μια σφαίρα», λέει η 28χρονη Ζάνα Μουκουνίνγουα από το το Κονγκό. «Τουλάχιστον, με μια σφαίρα πεθαίνεις. Αλλά αν βιαστείς, για την κοινότητα είσαι καταραμένη. Μετά τον βιασμό, κανείς δεν σου μιλάει. Κανένας άνδρας δεν θα σε κοιτάξει. Είναι ένας ζωντανός θάνατος».
Η Μουκουνίνγουα ξέρει. Το 2004, στα τέλη του φραξιονιστικού πολέμου του Κονγκό, στρατιώτες επιτέθηκαν στο χωριό της. Βασάνισαν και σκότωσαν τους άνδρες. Μετά, έδεσαν τις γυναίκες, ανάμεσά τους και τη Μουκουνίνγουα, κάρφωσαν τα χέρια και τα πόδια τους στο έδαφος και τις άφησαν προς χρήση για κάθε περαστικό στρατιώτη. Η Μουκουνίνγουα δεν ξέρει πόσοι άνδρες τη βίασαν κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας της, αλλά θυμάται ότι χρησιμοποιούσαν ακόμη και μπαστούνια και τουφέκια. Ήταν 16 χρονών. Όταν οι γυναίκες λιποθυμούσαν από τον πόνο, οι στρατιώτες τις ξυπνούσαν ρίχνοντάς τους κουβάδες με νερό.
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, 200.000 γυναίκες και παιδιά από το Κονγκό έχουν βιαστεί κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών. Οι εκτιμήσεις για το νότιο Σουδάν φτάνουν τους χιλιάδες. Οι αριθμοί είναι πιθανότατα πολύ μικροί, επισημαίνει ο Πάμπλο Καστίλο Ντίαζ, εμπειρογνώμων σε θέματα σεξουαλικής βίας για τον ΟΗΕ. «Ο βιασμός είναι ένα από τα πλέον υπο-αναφερόμενα εγκλήματα πολέμου. Οι γυναίκες, αν επιβιώσουν από την επίθεση, σπάνια μιλούν γι αυτήν σε οποιονδήποτε. Σε εμάς φτάνουν μόνο τα πιο ειδεχθή περιστατικά ή τα δημόσια, που τα βλέπει όλη η κοινότητα».
Αλλά αυτό έχει αρχίσει να αλλάζει. Ο βιασμός μπορεί να είναι κοινή τακτική πολέμου, αλλά άρχισε να διώκεται ως έγκλημα από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο μόλις το 1998, με αφορμή την πρώην Γιουγκοσλαβία, αφότου έγινε αντιληπτό ότι, κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Βοσνία, Σέρβοι στρατιώτες είχαν στήσει στρατόπεδα βιασμών. Την ίδια περίοδο, αξιωματικοί της Ρουάντα κατηγορήθηκαν επίσης για βιασμό ως έγκλημα πολέμου, κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας του 1994. Η εκτενής κάλυψη των δύο δικών από τα ΜΜΕ προκάλεσε διεθνή κατακραυγή. Το να μιλάμε για βιασμό σε καιρό πολέμου έγινε λιγότερο ταμπού.
Προσφάτως, οδυνηρές αποκαλύψεις σχετικά με την πώληση γυναικών Γιεζίντι από τον ISIS ως σεξουαλικών σκλάβων στο Ιράκ και τη Συρία, καθώς και για την απαγωγή εκατοντάδων μαθητριών από την Μπόκο Χαράμ, τις οποίες εξανάγκαζαν σε γάμο στη Νιγηρία, ώθησαν επιζώντες και ακτιβιστές να απαιτήσουν ουσιώδη παγκόσμια αντίδραση σε αυτό το έγκλημα πολέμου. «Ο βιασμός γυναικών, η κράτησή τους ως κινητής περιουσίας και σκλάβων είναι εντελώς τρομακτική, αλλά δεν είναι κάτι νέο. Είναι κλιμάκωση αυτού που συμβαίνει εδώ και πολλά χρόνια», υπογραμμίζει η Αμερικανίδα συγγραφέας και ακτιβίστρια, Ιβ Ένσλερ. «Όποτε ο κόσμος μιλάει γι' αυτό, είναι θετικό. Αλλά αυτό που δεν έχει συμβεί, είναι ότι δεν έχουμε τερματίσει τη βία. Αυτό είναι το επόμενο βήμα».
Για να σταματήσουν οι βιασμοί στον πόλεμο, πρέπει οι ενέργειες του ISIS να αντιμετωπίζονται άμεσα ως εγκλήματα πολέμου και όχι ως απλώς ένα «δευτερεύον έγκλημα που απαντάται σε πολίτες δεύτερης κατηγορίας», τονίζει η Ζαϊνάμπ Μπανγκούρα, ειδική εκπρόσωπος του ΟΗΕ για θέματα σεξουαλικής βίας σε συγκρούσεις. Ο βιασμός στον πόλεμο, σημειώνει, δεν είναι αναπόφευκτος. Περισσότερο είναι αποτύπωση του υποβιβασμένου στάτους των γυναικών σε μια κοινωνία. Ο βιασμός σε καιρό πολέμου θα σταματήσει όταν αλλάξει η κοινωνική θέση της γυναίκας και η ντροπή κατακλύσει τους θύτες αντί για τα θύματα.
Μετάφραση - Απόδοση: ΜΑΡΙΑ ΚΑΛΥΒΙΩΤΟΥ
