Χαράλαμπος Μπαλτάς
Η τελευταία μας έξοδος με τα παιδιά της A΄ Δημοτικού του 35ου Δημοτικού Σχολείου Εξαρχείων έγινε στις 13.6.2018. Όπως κάθε Τετάρτη, έτσι κι αυτή ακολουθήσαμε τους δρόμους της πόλης έχοντας μαζί μας τα (δωρεάν) τυπώματα της εφημερίδας τοίχου «Τ’ αετόπουλα» (2018) από το Εθνικό Τυπογραφείο. Ολοκληρώνοντας για φέτος τη σχέση μας με την κοινότητα, η αφίσα έχει έναν ιδιαίτερο ρόλο στη γειτονιά μας, καθώς συμπυκνώνει τη δημόσια σφαίρα, τη συνύπαρξη, την ορατότητα των παιδιών και τη διαμαρτυρία. Τα παιδιά - αφισοκολλητές, να μια ιδέα από τα κοινωνικά κινήματα της πόλης!
Και μερικοί γονείς μαζί μας! Πρώτος σταθμός η Καίτη Φλώρου, η «βασίλισσα» της γραφομηχανής. Επειδή τα παιδιά έχουν γραφομηχανή στην τάξη, η παρουσία αυτής της ιστορικής προσωπικότητας στη γειτονιά μας πυκνώνει το δημόσιο νόημα για τη γραφή, τα κείμενα, τα σενάρια του κινηματογράφου και τη χρήση των χεριών μας, έτσι ώστε σ’ αυτά, όπως για παράδειγμα στους δείκτες ή τους αντίχειρες, να έχουμε την ιστορία της ανθρωπότητας. Επίσης, με τη συμβολή αυτής της κυρίας, το σχολείο μας έχει μπροστά στη μια είσοδο / έξοδο πεζόδρομο, καθώς στο παρελθόν με το άνοιγμα της πόρτας του σχολείου είχαν σκοτωθεί δύο παιδιά. Τα γράμματα στην εξουσία συντέλεσαν στο να έχουμε μια ήπια διαδρομή που να την απολαμβάνουν τα παιδιά και να υποστηρίζει στο έργο μας το τρίπτυχο τάξη - αυλή - κοινότητα. Στα γράμματα εκπαιδεύονται κι αυτά τα παιδιά, καθώς το τυπογραφείο και η αλληλογραφία στην παιδαγωγική Freinet πάνε μαζί. Μένει σε εκκρεμότητα η άλλη είσοδος/έξοδος, καθώς με τον συμμετοχικό σχεδιασμό των παιδιών έχουμε προτείνει τη διαπλάτυνση των οδών Σουλτάνη και Ζαΐμη για ήπια πρόσβαση στο Πεδίο του Άρεως.
Αλλά ας συνεχίσουμε. Η Καίτη Φλώρου μας μίλησε για τη ζωή της Σοφίας Βέμπο με τον Μίμη Τραϊφόρο, τα χρόνια της δεκαετίας του ’30 μέχρι και τη δεκαετία του ’70. Θα πηγαίναμε αρχικά στο τελευταίο σπίτι της Βέμπο (Στουρνάρη 49Α). Η Ιστορία για τα παιδιά της Α΄ Δημοτικού -εξαιρώντας τη μυθολογία των μεγαλύτερων τάξεων ή την ιδέα της πόλης, τη βυζαντινή και τη νεότερη Ιστορία- είναι μια διαμαρτυρία για τον πόλεμο, μια πράξη αναζήτησης της ειρήνης, μια ιδέα να μην έχουμε βίαιες μετακινήσεις των ανθρώπων, πρόσφυγες και εγκατάλειψη των σπιτιών. Το σπίτι έτσι κι αλλιώς ήταν η ιδέα όλων των εξόδων μας στην κοινότητα. Κι ο Καραγκιόζης στην τάξη μας υπηρέτησε αυτή την ιδέα, εναλλάσσοντας την παράγκα με το σαράι του πασά [παράγοντας ιδέες για το έθνος, την τάξη, την φυλή και το φύλο, αλλά και για τα μαθηματικά (μοτίβο) και την υπαίθρια τάξη].
Στον δρόμο αφισοκολλούσαμε. Η εφημερίδα «Τ’ αετόπουλα» (2018) ταίριαζε με την αισθητική των τοίχων της γειτονιάς και αποτέλεσε αφορμή να γνωριστούμε με πολλούς ανθρώπους. Να τη βάλουμε στους χώρους που δουλεύουν οι γονείς των παιδιών ή στους χώρους που έχουμε επισκεφτεί όλη αυτή τη χρονιά. Στην είσοδο της πολυκατοικίας χορέψαμε βαλς και ταγκό, κάναμε παραγράφους τη ζωή της Βέμπο και των ανθρώπων της, είπαμε για τον πόλεμο, μιλήσαμε για τη θυρωρό, την κυρά-Παναγιώτα, και την κόρη της, τη Χάιδω, υπηρέτρια της Βέμπο. Κι ανεβήκαμε στον 5ο όροφο, όπου μας υποδέχθηκε ο κύριος Γιώργης Δόξας. Το μικρό δωμάτιο της Χάιδως ήταν εκεί να μας περιμένει, όπως και το υπνοδωμάτιο της Βέμπο με τον Τραϊφόρο! Ο κύριος Γιώργης μας είπε ότι μας περιμένει ξανά να παίξουμε Καραγκιόζη, γιατί έμαθε ότι κι εμείς έχουμε μπερντέ και παίζουμε!
Οι αρχιτεκτόνισσες που ήταν μαζί μας (Βάσια, Ειρήνη, Μαρίνα) είχαν όλα αυτά που θέλαμε: μουσικές, λάπτοπ, φωτογραφικές μηχανές, κινητά για δημοσιογραφία. Και η διαδρομή συνεχίστηκε στην Μπλε Πολυκατοικία. Εκεί μας υποδέχθηκε ο κύριος Πολλάκης, ο οποίος είναι ο σημερινός ιδιοκτήτης του σπιτιού που νοίκιαζε η Σοφία Βέμπο (πάλι στον 5ο). Τα σπίτια στη γειτονιά μας που είχε ήταν τρία (το τρίτο, ένα υπόγειο στο οποίο πρωτοήρθε, αλλά δεν το έχουμε βρει ακόμα πού ήταν)!
Μας έλλειπε η Λότη Πέτροβιτς με τον «Καιρό της σοκολάτας» (2007), καθώς, όταν ήταν μικρή, η Βέμπο την είχε πάρει αγκαλιά σ’ αυτό το διαμέρισμα. Όμως το πνεύμα της ήταν μαζί μας, καθώς σχεδόν δέκα χρόνια κάνουμε αυτή τη διαδρομή στην Μπλε Πολυκατοικία και πάντα την έχουμε μαζί μας. Και στο καρότσι μας! Να τρώμε σοκολάτες σημαίνει δεν έχουμε πόλεμο. Έτσι ήταν για την ίδια ως παιδί. Και σχολιάσαμε τι θα γίνει αν τελειώνουν οι σοκολάτες γιατί τα κακαόδεντρα υποφέρουν. Θα έχουμε πολέμους; Ο κύριος Πολλάκης, ταξιδεμένος για πολλά χρόνια μέχρι το Καμερούν, μας διαβεβαίωσε ότι η σοκολάτα δεν θα τελειώσει ποτέ κι ας την έχουν βάλει στο μουσείο (όπως αυτό το διάσημο της Βαρκελώνης). Όσο για την αγαπημένη μας Λότη, μας διαβεβαίωσε κι αυτή ότι θα είναι μαζί μας τον Οκτώβριο! Φέτος συμπληρώθηκαν 40 χρόνια από τον θάνατο της Βέμπο και 20 από τον θάνατο του Μίμη Τραϊφόρου και οι εκδηλώσεις (όπως στο Μοσχάτο) ήδη έχουν αρχίσει.
Στην πλατεία Εξαρχείων πήγαμε μέχρι τη «Ροζαλία», την τρελή των Εξαρχείων (από το βιβλίο της Λότης). Και μετά η αγαπημένη μας Αρλέτα! Τη χάσαμε πέρυσι και θέλαμε να την τραγουδήσουμε. Μαζί μας η μουσικός, η κυρία Γιώτα, η κυρία Βίκυ που ετοίμασε τον πεζόδρομο, το καρότσι μας με τα βιβλία της γειτονιάς και το αρμόνιο κι έτοιμη η δράση μας στην Τσαμαδού! Η πολυκατοικία δεν είχε ένα διαμέρισμα να μας ανοίξει, το ξέραμε. Κι έτσι η δράση έγινε στον πεζόδρομο. Στην ίδια πολυκατοικία έμεινε και ο Γιώργος Ιωάννου που του φιλοτεχνούσε τα περιοδικά η Αρλέτα. Το παιδικό του βιβλίο για τα τις δύο καρακάξες, «Ο Πίκος και η Πίκα» (2003), ήταν στο καρότσι μας! Και το είχε διαβάσει η Μαρία (Β΄ Γυμνασίου τώρα) και ήταν έτοιμη να μας το αφηγηθεί!
Τα παιδιά είναι η ελπίδα μας! Άλλα κυβερνούν τα τελευταία χρόνια κι άλλα ετοιμάζονται να κυβερνήσουν. Οι άνθρωποι χαίρονται στον δρόμο τα παιδιά, τους εκπαιδευτικούς, τη σχέση τους με τη μάθηση, την προσωπικότητά τους. Κι όλα γίνονται πιο οικεία, λιγότερο ξένα ή φιλόξενα! Η κοινότητα είναι αυτές οι διαδρομές, ο έντυπος λόγος, τα τραγούδια στο στόμα, η επιτέλεση του χώρου με τον χρόνο, η εναλλαγή δημόσιου (δρόμος) και ιδιωτικού (σπίτια), το μέσα και το έξω μας, το (ν)ομαδικό υποκείμενο, η κίνηση ιδεών, οι τυχαίες συναντήσεις, η κριτική στα αυτοκίνητα, οι ενήλικες που μαθαίνουμε να εμπιστευόμαστε, το δικαίωμα στον χώρο, οι διαφορετικές βεβηλώσεις, οι πολλές βοήθειες, ο από κοινού σχεδιασμός για τις εξόδους, ο συμμετοχικός σχεδιασμός των παιδιών, τα κεράσματα στα παιδιά, ο Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας, οι πεζοί, η ορατότητα των ανθρώπων, το θέαμα, η συμμετοχική παρατήρηση, τα σχόλια, η συνύπαρξη, η διαφορά και το αλλόκοτο. Και η πόλη; Τι είναι η πόλη; Θα περίμενε κανείς να είναι ο θόρυβος, τα φανάρια ή τα αυτοκίνητα. Είναι η δημοκρατία του συμβουλίου της τάξης, εκεί στον κύκλο που διαλεγόμασταν, επαινούσαμε, κάναμε κριτική ή προτείναμε κάτι να αποφασίσουμε. Αυτή η σχέση δημοκρατίας και πόλης (με τους αποκλεισμούς, τον πόλεμο και τονάπολι) είναι τόσο δύσκολο να θεσμιστεί εκ νέου; Είναι δύσκολο να τη φανταστούμε σαν μαυροπίνακα που γράφουμε και σβήνουμε; Για τη θεσμική παιδαγωγική λιγότερο.
Κάποια στιγμή επιστρέφουμε (σαν καβαφικός στίχος). Κι όταν γυρνάμε στο σχολείο και μας λένε πού πήγατε, να τι λέμε: «Πήγαμε στο σχολείο της κοινότητας».
