Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.1°C25.3°C
3 BF 46%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.2°C24.2°C
2 BF 48%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C21.0°C
3 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
22 °C
19.3°C21.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
24.5°C24.5°C
3 BF 40%
Η Επανάσταση των παιδιών και της Τέχνης
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η Επανάσταση των παιδιών και της Τέχνης

Η Ιστορία...

Ήταν το 2000, νέα ωρομίσθια δασκάλα ζωγραφικής τότε, με μόλις έναν χρόνο εμπειρίας από το σχολείο, όταν βρέθηκα για πρώτη φορά σε αυτό που λέμε πολυπολιτισμική τάξη. Είμαι λοιπόν σε ένα Γυμνάσιο στα Κάτω Πατήσια με έναν μεγάλο αριθμό παιδιών από άλλες χώρες καταγωγής, με άλλη γλώσσα, με άλλη θρησκεία. Μεταξύ άλλων μου «χτύπησε” το ότι τα παιδιά αυτά για έναν ανεξήγητο λόγο ήταν αποδεκτό από όλους (ακόμα και από τα ίδια) ότι ανήκαν στα πίσω θρανία.

Ξέρεις, τα πίσω θρανία συχνά γίνονται για εμάς τους εκπαιδευτικούς, το χαλάκι στο οποίο κρύβουμε αυτά που δεν θέλουμε να βλέπουμε. Αυτή η εικόνα μου χτύπησε ως μια άλλη πραγματικότητα που υπήρχε αλλά που εγώ δεν είχα αντιληφθεί μέχρι εκείνη τη στιγμή.

Στο Ελληνικό σχολείο της Πατρίδας, της Θρησκείας και της Οικογένειας, υπήρχαν και οι «Άλλοι» μαθητές, οι «Ξένοι», εκείνοι που έφυγαν από μια χώρα για να σωθούν από την ανέχεια και όλες τις διαστάσεις της. Αυτό μου έδωσε, θυμάμαι, ένα μεγάλο βάρος ευθύνης για να μην προσβάλω, να μην πληγώσω, να μην δυσκολέψω κάποιο από αυτά τα παιδιά. Αισθάνθηκα όμως αμήχανα και μετά άβολα και μετά θυμό όταν συνειδητοποίησα πως δεν ήταν όλοι το ίδιο προσεκτικοί απέναντι σε αυτά τα «περιπλανώμενα» παιδιά.

Θυμάμαι συζητήσεις με αγανακτισμένες μητέρες στο ψιλικατζίδικο της γειτονιάς για τα Αλβανάκια που έκλεβαν και για τα Βουλγαράκια που έσπαγαν τζάμια. Ποτέ δεν είχε συμβεί να πιάσουμε επ’ αυτοφώρω κάποια από αυτά τα παιδιά, αλλά, λες και επρόκειτο για μεταφυσικό χάρισμα, οι μαμάδες πάντα ήξεραν ποιος είχε κάνει τις παραβατικές πράξεις. Και φυσικά ποτέ δεν ήταν τα δικά τους παιδιά.

Μέσα σε όλη αυτήν την πρωτόγνωρη για εμένα κατάσταση είχα επιλέξει κάπως επιδεικτικά να κάθομαι στο παγκάκι του προαυλίου στα κενά και στα διαλείμματα. Και τα «Ξένα» έρχονταν δίπλα μου. Ήταν επειδή τα κοιτούσα με αγάπη στα μάτια και τους χαμογελούσα συνεχώς, γι’ αυτό έπαιρναν θάρρος και κάθονταν κοντά μου. Και εκεί μου έλεγαν τον πόνο τους. Και μου μιλούσαν για τις αγωνίες τους. Και την ανασφάλειά τους για το μέλλον. Εκεί διέκρινες πόσο ταπεινωμένα ήταν αυτά τα παιδιά. Είναι θλιβερό να βλέπεις παιδιά στην εφηβεία να έχουν ταπεινωμένα μάτια.

Δεν θα ξεχάσω την Εντόνα, παιδάκι της Α’ Γυμνασίου, που μου μίλησε για τον αστυνομικό εκείνον που της είχε κάνει σωματικό έλεγχο την ώρα που έμπαινε στο σπίτι της. Η μαμά της δεν ζήτησε από πουθενά το δίκιο της για την «κακοποίηση» της κόρης της... Πώς θα μπορούσε; Ήταν Ξένοι.

Και δεν θα ξεχάσω ούτε τον Χαλίλ. Αν και ήταν μόλις έξι χρόνια στην Ελλάδα, ήταν ήδη από τους καλύτερους μαθητές του σχολείου. Η μαμά μπορεί να καθάριζε τουαλέτες, αλλά στην πατρίδα της ήταν διευθύντρια σχολείου και τον βοηθούσε στα μαθήματα. Κάποια ελληνάκια τον χτυπούσαν. Με είχε παρακαλέσει να μην το αναφέρω πουθενά όταν βρέθηκα μάρτυρας σε ένα τέτοιο επεισόδιο. «Δεν πειράζει!» είχε πει. Και εκεί είδα για άλλη μια φορά τα ταπεινωμένα αυτά μάτια που είχα συνηθίσει να βλέπω τους τελευταίους μήνες.

Η καρδιά μου έβραζε. Το στομάχι μου γύριζε. Η φωνή αυτών των παιδιών με βάραινε στους ώμους. Αν και μιλούσα όποτε μπορούσα και τα υπερασπιζόμουν στους συλλόγους εκπαιδευτικών και αλλού, έβλεπα πως αυτό δεν ήταν αρκετό. Οι περισσότεροι συνάδελφοί μου δεν είχαν αντιληφθεί την τοξική ατμόσφαιρα του σχολείου. Και εγώ πια είχα αρχίσει να φαίνομαι γραφική στα μάτια τους. Έπρεπε να βρω έναν τρόπο για να δείξω πως οι προκαταλήψεις και η απάθεια δηλητηριάζουν τα παιδιά. Τα «ξένα” αλλά και εκείνα που δεν ήταν «ξένα». Κάτι έπρεπε να κάνω.

Και εκεί αποφάσισα να διοργανώσω μια γιορτή Αποδοχής. Ένα μικρό φεστιβάλ τέχνης όπου τα παιδιά θα εργάζονταν μαζί. Μαζί. Δεν ξέρω πώς προέκυψε αυτή η ιδέα. Ίσως επειδή ως καλλιτέχνης δεν ξέρω άλλον τρόπο και επειδή και εμένα η τέχνη με έχει βοηθήσει να μιλήσω όταν με δυσκόλευε ο λεκτικός τρόπος.

Άπλωσα έναν μεγάλο μουσαμά, θα ήταν 6 -7 μέτρα, και εκεί με πλαστικό και σπρέι τα παιδιά της Γ’ Τάξης, όλα μαζί, έφτιαξαν το πανό του σχολείου αφού συμφώνησαν σε ένα κοινό σχέδιο. Μετά πήρα την κιθάρα μου μαζί με τις λιγοστές συγχορδίες που ξέρω και τραγουδήσαμε κάποια τραγούδια... Και το «Αν όλα τα παιδιά της Γης» έγινε χορός στη νοηματική. Και σκετσάκια και ταμπλό βιβάν. Τα παιδιά το έκαναν.

Και στεκόμουν εκεί σε μια γωνιά να συγκινούμαι και να ευγνωμονώ. Τα παιδιά το έκαναν. Τα παιδιά αποδέχθηκαν το ένα το άλλο και γεφύρωσαν τις διαφορές. Τα παιδιά.

Τα χρόνια που ακολούθησαν έγιναν και άλλες μικρές ή μεγαλύτερες, παρόμοιες γιορτές και project Αποδοχής σε διάφορα σχολεία που βρέθηκα. Και πάντα το ίδιο αποτέλεσμα. Η τέχνη και οι γλώσσες που χρησιμοποιεί για να εκφράζεται ο εσωτερικός και ο αρχέγονος άνθρωπος (η μουσική, το σχέδιο, ο χορός, το δράμα κ.λπ.) απέδειξαν πως είναι ο πιο σίγουρος τρόπος και δρόμος για να επικοινωνήσεις, να συνδεθείς, να μοιραστείς τον κοινό τόπο.

Τα φεστιβάλ που ακολούθησαν σε σχολεία όπως στο 16ο Δ.Σ. Ιλίου, στο 2ο Δ.Σ. Μενιδίου και στο 3ο Δ.Σ. Ναυπλίου, πήραν άλλες μορφές: το σχολικό προαύλιο και η σχολική τάξη άνοιξαν για να υποδεχθούν την Ετερότητα και για να παρουσιαστούν θεάματα και τέχνη από άλλους πολιτισμούς. Το σχολείο απέκτησε τη διάσταση ενός πολιτιστικού φορέα, ενός πεδίου όπου οι τέχνες και οι πολιτισμοί συναντιούνται για να αφήσουν στίγμα και σπόρο. Τον σπόρο της Αποδοχής, του Σεβασμού και της Αγάπης, πέρα από τα εξωτερικά χαρακτηριστικά, τις θρησκείες και την καταγωγή.

Αυτά τα φεστιβάλ δεν ξέρω αν ενθάρρυναν τη συμπερίληψη εκείνου που είναι διαφορετικός ή ευάλωτος με ουσιαστικό τρόπο και αν άλλαξαν την εσωτερική λειτουργία των σχολείων. Σίγουρα όμως για τα άτομα της κοινότητας έξω από το σχολείο το ίδρυμα αυτό που ονομάζεται σχολείο απέκτησε μια νέα ταυτότητα και μια νέα εννοιολογική διάσταση. Κατάργησε τα κάγκελα, τους φράχτες και τα λουκέτα. Συνδέθηκε με την πραγματική ζωή και τη σύγχρονη ιστορία που συμβαίνει και παράγει πολιτισμό εκεί έξω.

Εκτός από τους μαθητές, παραδειγμάτισε τους εκπαιδευτικούς και δίδαξε τους γονείς. Η δημιουργική ενέργεια που απελευθερώθηκε μίλησε και άγγιξε τον εσωτερικό άνθρωπο, τον απελευθέρωσε σε μια σειρά από εικόνες που του εξήγησαν ότι είμαστε Ίδιοι. Και είμαστε Ένα. Και είμαστε Μαζί. Έννοιες που έχουμε ξεχάσει να πιστεύουμε.

Μέσα σε αυτά τα χρόνια και ιδιαίτερα την τελευταία χρονιά, έψαχνα τρόπους για να προταθούν αυτά τα φεστιβάλ και να οργανωθούν σε ένα πιο θεσμικό πλαίσιο. Ιδιαίτερα μετά από τα επεισόδια στο Ικόνιο, ήμουν αποφασισμένη. Το ελληνικό σχολείο δεν είναι ένα ίδρυμα μισαλλοδοξίας και φανατισμού. Δεν γίνεται να επιτρέψουμε να υπερισχύσουν εκείνες οι φωνές που θέλουν το σχολείο εσωστρεφές και φοβισμένο. Από την άλλη θύμωνα με όλους εκείνους που πολλές φορές, μέσα από ένα πλαίσιο υποτίθεται αλληλεγγύης προς τους πρόσφυγες, επιπόλαια άφηναν να φανεί μια καθολικά αρνητική εικόνα για το ελληνικό σχολείο.

Υπάρχουν δημιουργικοί μαθητές, εκπαιδευτικοί, γονείς, διευθυντές και διευθύντριες που ήδη έχουν ανοίξει το σχολείο τους στον κόσμο. Είναι το δυναμικό αυτό ελληνικό σχολείο, που δεν φάνηκε στα επεισόδια με τη Χρυσή Αύγη. Από τα 115 σχολεία που λειτούργησαν ομαλά και αναζήτησαν τρόπους να εντάξουν τα παιδιά των προσφύγων, μάθαμε για τα 4-5 σχολεία όπου λόγω της μισαλλοδοξίας που εκφράστηκε, τράβηξαν την προσοχή των ΜΜΕ. Και όσο αρνούμαστε τις δημιουργικές δυνάμεις του ελληνικού σχολείου και, όσο αφήνουμε να φανεί περισσότερο η μισαλλοδοξία, τόσο θα μειώνεται αυτός ο κοινός τόπος.

Τα Φεστιβάλ αυτό ακριβώς προσδοκούν να προσφέρουν. Να δείξουν την τολμηρή, δημιουργική και συμπεριληπτική δυναμική του ελληνικού σχολείου. Και ό,τι αποκτά ορατότητα ενδυναμώνεται και εγκαθιδρύεται.

Έτσι, λοιπόν, δυναμικά, με θάρρος (και θράσος κάποιες φορές) θα σταθούμε μπροστά ως η αιχμή του δόρατος διεκδικώντας έναν κόσμο που κάνει χώρο.

Το όραμα που έχω μέσα μου: Σε κάθε γωνιά της χώρας τα σχολεία να ανοίγουν διάπλατα τις πόρτες τους για να γίνουν ένα με την κοινότητα, για να υποδεχθούν, για να καλωσορίσουν, για να μάθουν, για να δημιουργήσουν νέο πολιτισμό. Έναν νέο πολιτισμό γεννημένο από τα παιδιά, την καρδιά την χώρας. Από τις δημιουργικές τις δυνάμεις. Από τους καλλιτέχνες. Από τους εκπαιδευτικούς. Από τους γονείς. Από την κοινότητα,την καρδιά της κοινωνίας. Τον ζωντανό οργανισμό που λέγεται Σχολείο.

Έτσι λοιπόν στις 7 Οκτωβρίου 2017, από τις 5 μ.μ. έως και τις 12 μ., στον πεζόδρομο της Ερμού από την πλευρά του Θησείου (Σύλλογος αρχαιολόγων Αθήνας) θα στηθεί το 1ο Σχολικό Street Φεστιβάλ Τέχνης και Αποδοχής και η προσδοκία μας είναι να γίνει ένας θεσμός όπου κάθε χρόνο τα σχολεία της πόλης θα δίνουν ραντεβού για να διεκδικήσουν κοινό τόπο.

Αλλά δεν θα μείνουμε εκεί. Το Φεστιβάλ αυτό το 1ο, θέλουμε να λειτουργήσει ως ένα κάλεσμα, προς όλα τα σχολεία της χώρας, να διοργανώσουν και αυτά τα δικά τους Φεστιβάλ Αποδοχής, χρησιμοποιώντας τους ανθρώπους, τους καλλιτέχνες, την κοινότητα που βρίσκεται στον κάθε τόπο. Να το διοργανώσουν με τα δικά τους «υλικά». Με τους δικούς τους ανθρώπους. Στον Δικό τους Κοινό τόπο.

Να καλωσορίσουν τις δημιουργικές δυνάμεις των ανθρώπων που ξέρουν να αγαπούν, να αποδέχονται και να κάνουν χώρο. Που είναι σε θέση να αποδεχθούν, πέρα από τις θρησκείες, τα πολιτικά κόμματα και τις παρατάξεις, το χρώμα, από τα οικονομικά συμφέροντα, τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις.

Σε μια γιορτή Χαράς, σε έναν χορό σαν και τον Χορό της Γης του Ματίς. Γυμνοί από εξωτερικά χαρακτηριστικά και ότι δυσκολεύει τους ανθρώπους να έρθουν κοντά και να μοιραστούν αυτόν τον κοινό τόπο που λέγεται Γη.

Ελένη Καραγιάννη

Επιμελήτρια Φεστιβάλ Τέχνης και Αποδοχής

Εικαστικός / συντονίστρια Εκπαίδευσης Προσφύγων Σχιστού

Πρόεδρος συλλόγου Δίκτυο Τέχνης και Δράσης.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL