Της Αναστασίας Γκολιομύτη*
Οι εργασίες της Υπηρεσίας Συνεταιριστικής Εκπαιδεύσεως (ΥΣΕ) ξεκίνησαν από το τέλος του 1949, οπότε και ιδρύθηκε. Ενισχυμένη οικονομικά, εκτός από τη Συνομοσπονδία, από τις Κεντρικές Συνεταιριστικές Οργανώσεις ΚΥΔΕΠ, ΣΕΚΕ, ΚΣΟΣ, ΣΠΕ και την Ελαιουργική και ακόμη, από το 1955, από την Αγροτική Τράπεζα, η ΥΣΕ είχε κύριο σκοπό της την επιμόρφωση των υπαλλήλων των Γεωργικών Συνεταιρικών Οργανώσεων με μαθήματα που διαρκούν για κάθε σειρά περίπου 5-6 μήνες (από τον Νοέμβριο έως τις παραμονές του Πάσχα). Τα μαθήματα -Συνεταιριστικά, Οικονομικά, Λογιστικά, Οργανωτικά, Εμπορικά, Γεωργικά, Γεωργο-οικονομικά και Τεχνικά- διδάσκονται από καθηγητές ανωτάτων σχολών, ανώτερους υπαλλήλους του υπουργείου
Γεωργίας, της ΑΤΕ, της Πανελληνίου Συνομοσπονδίας Ενώσεων Γεωργικών Συνεταιρισμών κ.ά.
Σχολικοί συνεταιρισμοί
Παράλληλα, η ΥΣΕ, με τη συμπαράσταση των υπουργείων της Εθνικής Παιδείας, της Γεωργίας και του Συντονισμού, και με τη γόνιμη συνεργασία της ΑΤΕ, από τον Φεβρουάριο του 1954 άρχισε να εργάζεται για τη δημιουργία σχολικών συνεταιρισμών στη χώρα μας. Η προσπάθεια αυτή σημείωσε επιτυχία. Οι σχολικοί μας συνεταιρισμοί μέσα σε 8 χρόνια παρουσίασαν αξιόλογη αριθμητική αύξηση και αξιοπρόσεκτη εξέλιξη στον τρόπο λειτουργίας τους. Τα έξοδά τους, συνετά κατανεμημένα για την προαγωγή των εργασιών των σχολικών συνεταιρισμών, για την κοινωνική δράση, για τις ανάγκες των σχολείων και για την εξυπηρέτηση των μελών. Ήδη συγκεντρώνονται στοιχεία για τη λειτουργία των σχολικών συνεταιρισμών κατά το 1961-1962. Υπολογίζεται ότι κατά τον σχολικό αυτό χρόνο λειτούργησαν 1.000 περίπου σχολικοί συνεταιρισμοί.
Επίσης, πρέπει να σημειωθεί ότι οι σχολικοί συνεταιρισμοί γίνονται όλο και περισσότερο κέντρα εκπολιτισμού στη μικρή έδρα ή στην περιφέρεια του σχολείου. Από τη δική τους δράση π.χ, έχει δοκιμαστεί και έχει επιτευχθεί σε διάφορα χωριά η εισαγωγή μιας νέας καλλιέργειας, η εκτροφή πουλερικών και μικρών ζώων, η μελισσοκομία ή η σηροτροφία. Τα μέλη των σχολικών συνεταιρισμών, εξάλλου, έχουν να παρουσιάσουν σημαντική εργασία για την καθαριότητα, την υγιεινή, τον εξωραϊσμό και γενικά εκπολιτιστική εργασία μέσα στα χωριά. Η Υπηρεσία της Συνεταιριστικής Εκπαιδεύσεως συμπλήρωσε τον Φεβρουάριο που μας πέρασε 9 χρόνια προσπάθειας για την ανάπτυξη και καλή λειτουργία των σχολικών συνεταιρισμών. Κατά το διάστημα αυτό:
1) Έγιναν από αρμόδια πρόσωπα περιοδείες σε ολόκληρη σχεδόν την Ελλάδα, με σκοπό την άμεση επικοινωνία με τους υπεύθυνους εκπαιδευτικούς και τους περιφερειακούς υπαλλήλους της ΑΤΕ και τη μύησή τους στην ωφελιμότητα του συστήματος.
2) Οργανώθηκαν διαλέξεις σε παιδαγωγικές ακαδημίες, στους δημοδιδασκάλους, καθώς και με την ευκαιρία διδασκαλικών συνεδρίων.
3) Η Υπηρεσία κυκλοφόρησε κατά καιρούς εγκυκλίους και άρθρα που αναφέρονται στην καλή εκτέλεση ορισμένων εργασιών των σχολικών συνεταιρισμών (οργάνωση πτηνοτροφείου, κονικλοτροφείου, συλλογή, συσκευασία χαμομηλιού, καλλιέργεια σχολικού κήπου κ.ά.), ή σε θέματα σχετικά με τη γνησιότερη, την αρτιότερη και την αποδοτικότερη λειτουργία τους.
4) Έχει εκδώσει 8 τεύχη που αφορούν την οργάνωση, τη λειτουργία και την κίνηση των σχολικών συνεταιρισμών, καθώς και ένα βιβλίο με τον τίτλο «Η συνεταιριστική μας ανθολογία», που αποβλέπει στο να γνωρίσει στα παιδιά
τη συνεταιριστική ιδέα, τα επιτεύγματα των συνεταιρισμών των ενηλίκων και τη δράση των σχολικών συνεταιρισμών.
5) Η ΥΣΕ βρίσκεται σε επαφή με τον γαλλικό Κεντρικό Οργανισμό του Συνεργατισμού στο Σχολείο, που σε κάθε ευκαιρία εκφράζεται στα διάφορα έντυπά του με ιδιαίτερη εκτίμηση για την κίνηση των ελληνικών σχολικών συνεταιρισμών και για όσους εργάζονται και βοηθούν στην ανάπτυξή τους: την ΥΣΕ, την ΑΤΕ, το υπουργείο Γεωργίας κ.λπ. Δειλά κάπως παρουσιάζεται κάποια σχετική κίνηση και σε σχολεία ανώτερου βαθμού. Ξεχωρίζουμε τους σχολικούς συνεταιρισμούς που λειτουργούν από τον σχολικό χρόνο 1955-1956: α) την Αρσάκειο Παιδαγωγική Ακαδημία, β) την Εμπορική Σχολή στο Καρλόβασι της Σάμου, γ) τη Βιοτεχνική και Οικοκυρική Σχολή «Το Ελληνικό Σπίτι» στην Αθήνα, δ) την Αναγνωστοπούλειο Γεωργική Σχολή στην Κόνιτσα.
Επίσης, με ιδιαίτερη ικανοποίηση ανακοινώθηκε ότι άρχισαν να οργανώνονται κατά το υπόδειγμα της Υπηρεσίας Συνεταιριστικής Εκπαιδεύσεως σχολικοί συνεταιρισμοί στα ελληνικά σχολεία της Κύπρου. Καθώς είναι γνωστό, τα έξοδα καλύπτονται από τη Συνομοσπονδία, τις Κεντρικές Συνεταιριστικές Οργανώσεις και την Αγροτική Τράπεζα. Ας σημειωθεί ότι η Συνομοσπονδία, πέρα από την ετήσια εισφορά της, τους απαραίτητους χώρους για τη λειτουργία της, καταβάλλει και τα σχετικά έξοδα για φωτισμό, θέρμανση κ.λπ. Τη διεύθυνση της ΥΣΕ έχει αναλάβει ο ανώτερος συνεταιριστικός σύμβουλος της Συνομοσπονδίας.
Έπειτα από σχετικές ενέργειες που βρήκαν αποδοχή από τον υπουργό Παιδείας Γ. Βογιατζή, γίνεται το 1961 ειδική ευρύτερης συμμετοχής σύσκεψη στο υπουργείο Παιδείας για τους σχολικούς συνεταιρισμούς και για την επιδίωξη εισαγωγής συνεταιριστικών μαθημάτων σε όλο τον εκπαιδευτικό κύκλο (δημοτική, ανωτέρα -κυρίως τα τεχνικά- και ανωτάτη - κυρίως τη Γεωπονική, Παιδαγωγική και Επαγγελματική εκπαίδευση). Εκδίδεται νέα, με αξιόλογο περιεχόμενο, εγκύκλιος του υπουργού Γ. Βογιατζή για τους σχολικούς συνεταιρισμούς (Σ 1961, σ. 17). Η σημασία των σχολικών συνεταιρισμών και το πνευματικό τους μέρος ενισχύεται το 1961 από τη λειτουργία στην Αθήνα της Διεθνούς Συνεταιριστικής Σχολής και τη συνεδρίαση της Εκτελεστικής Επιτροπής της Διεθνούς Συνεταιριστικής Ενώσεως (Σεπτέμβριος 1961). Μια τεράστια προσπάθεια. Οι σχολικοί έφτασαν περίπου τους 1.300.
Τη δεκαετία του ’80 οι αρχές που διέπουν τη λειτουργία των σχολικών συνεταιρισμών, όπως τις αναφέρει ο Δημήτρης Καμπασακάλης, είναι οι ακόλουθες:
1. Η αρχή της ελευθερίας. Η λειτουργία των σχολικών συνεταιρισμών αφήνεται στην αυτενέργεια, την πρωτοβουλία και την ελευθερία των παιδιών.
2. Η αρχή της συνεργασίας. Τα μέλη του σχολικού συνεταιρισμού πρέπει να συνεργάζονται μεταξύ τους για την επίτευξη των κοινών στόχων.
3. Η αρχή της αυτοβοήθειας. Τα παιδιά πρέπει να στηρίζονται στις δικές τους δυνάμεις και με τις δικές τους ενέργειες να βοηθούν τον εαυτό τους.
4. Η αρχή της προσωπικής ένωσης. Ο σχολικός συνεταιρισμός αποτελεί ένωση προσώπων (όχι κεφαλαίων) και συνένωση δραστηριοτήτων για πληρέστερη απόδοση.
5. Η αρχή της αυτευθύνης. Επειδή τα παιδιά στηρίζονται στις δικές τους δυνάμεις, έχουν και την ευθύνη για τη λειτουργία και τις επιδιώξεις του σχολικού συνεταιρισμού.
6. Η αρχή της αυτοδιοίκησης και της αυτοεποπτείας. Αποτελεί συνέπεια της αυτοβοήθειας και της αυτευθύνης, που οδηγούν στη λειτουργία του σχολικού συνεταιρισμού χωρίς εξωτερικούς περιορισμούς ή παρεμβάσεις.
7. Η αρχή της αλληλεγγύης. Επιδίωξη των σχολικών συνεταιρισμών αποτελεί η κοινωνική δράση των παιδιών και η εκδήλωση πνεύματος αλληλεγγύης.
8. Η αρχή της δικαιοσύνης. Όλα τα μέλη του συνεταιρισμού έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις.
9. Η αρχή της καθοδήγησης. Ο συνεταιρισμός πρέπει να κατευθύνει τα μέλη του στην υλοποίηση των στόχων του και στην εφαρμογή των αρχών και των διαδικασιών που προβλέπει.
10. Η αρχή της μη διανομής κερδών. Ο σχολικός συνεταιρισμός δεν αποβλέπει σε κέρδη και η διανομή κερδών θα καταργούσε το ουσιαστικό του νόημα και περιεχόμενο (Δημήτρης Καμπασακάλης, «Μαθητικός συνεταιρισμός», Θεσσαλονίκη, 1984, σ. 19-20).
Κλείνοντας, οι σχολικοί συνεταιρισμοί έχουν σκοπό:
1. Να κινητοποιήσουν τους/τις μαθητές/τριες ώστε να αποτελέσουν δημιουργικά συνεργαζόμενα και υπεύθυνα άτομα που πετυχαίνουν αξιόλογα πράγματα με το πνεύμα της ομαδικής προσπάθειας.
2. Να μπορούν μαθητές/τριες, γονείς και τρίτοι να συνεργαστούν με αμοιβαία κατανόηση, μέσα στο πνεύμα της αλληλεγγύης, της αυτοβοήθειας μέσα από την αλληλοβοήθεια και με βάση όλες τις αρετές του συνεργατισμού, που προσφέρουν τελικά πολύτιμο παιδαγωγικό, ηθικό και υλικό έργο.
3. Να αποκτούν οι μαθητές/τριες κοινωνική και πολιτική αγωγή και να μυηθούν στον τρόπο της δημοκρατικής διακυβέρνησης.
4. Να κατευθύνονται οι μαθητές/τριες σε έργα κοινωνικής αλληλεγγύης και να επεκτείνουν τη δράση τους έξω από το στενό σχολικό περιβάλλον, στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο.
5. Να ασκούνται οι μαθητές /τριες στο να οργανώνουν με περίσκεψη τις εργασίες τους.
6. Να αποκτούν συναίσθηση της ευθύνης τους.
7. Να συνηθίζουν την τάξη, την υπομονή και την επιμονή που απαιτεί η ολοκλήρωση ενός σχεδιασμένου έργου.
8. Να δημιουργούν μια ευχάριστη σχολική ζωή.
9. Να διδάσκουν τα παιδιά να χρησιμοποιούν με περίσκεψη το χρήμα, ώστε να γίνεται παραγωγικό, και να κατανέμουν με λογική τα έξοδά τους.
* Η Αναστασία Γκολιομύτη είναι μέλος του Δ.Σ. Γονέων και Κηδεμόνων Μουσικού Σχολείου Ιλίου, αντιπρόσωπος Ένωσης Γονέων και μέλος του «Σκασιαρχείου»
