Του Άλκη Ρήγου
43 χρόνια από την πτώση της επτάχρονης δικτατορίας, που έβαλε «στον γύψο» και την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση της κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου, με εμπνευστή και θεμελιωτή της τον Ευάγγελο Παπανούτσο.
43 χρόνια μετά, μια μεγάλη μεταρρυθμιστική προσπάθεια βρίσκεται σε εξέλιξη από την κυβέρνηση της Αριστεράς. Μια μεταρρύθμιση που έρχεται να σταματήσει τον κατήφορο απαξίωσης της δημόσιας εκπαίδευσης και τους λειτουργούς της με την προσπάθεια μετατροπής της σε εμπόρευμα με μάνατζερ διαχειριστές της Ανώτατης Εκπαίδευσης και υποταγής της παραγόμενης έρευνας μονοδιάστατα στα κελεύσματα της αγοράς, όπως επιχειρούσαν οι τελευταίες κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. και οι πρόσφατες συγκυβερνήσεις τους, αγνοώντας ακόμη και τη δική τους Ιστορία. Ας μην ξεχνάμε -όσο κι αν οι σημερινές εκφράσεις των δύο αυτών πολιτικών υποκειμένων φαίνεται να το έχουν λησμονήσει- ότι ήταν η κυβέρνηση του Γεωργίου Ράλλη που επανέφερε την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση Παπανούτσου και καθιέρωσε τη δημοτική γλώσσα και θα είχε ολοκληρώσει το έργο της με νέο νόμο πλαίσιο για τα ΑΕΙ αν η μικροπολιτική τού τότε επερχόμενου ΠΑΣΟΚ και ο καιροσκοπισμός του ΚΚΕ δεν ανέτρεπαν αυτή τη μεταρρυθμιστική προσπάθεια που είχαν δρομολογήσει οι αγώνες του κοινού μετώπου ΕΦΕΕ, ΕΔΠ και Πανεπιστημιακού Ομίλου.
Και ήταν η πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ που ολοκλήρωσε αυτή τη ριζική μεταρρύθμιση με τον νόμο πλαίσιο για τα ΑΕΙ, που, παρά τις αντιφάσεις και κυρίως τις σχεδόν φωτογραφικές μεταβατικές του διατάξεις, αποτέλεσε τομή με την κατάργηση της έδρας, τη δημιουργία επιστημονικών τομέων και Ενιαίου Φορέα Διδασκόντων, θεσμοθέτησε και τυπικά για πρώτη φορά στην Ελλάδα την ιστορική έννοια του πανεπιστημιακού ασύλου -που επίσης να μην ξεχνάμε ότι είχε κατοχυρωθεί με σιγίλιο του Πάπα ήδη από τα… 1200- καθώς και την αντίληψη συνδιοίκησης των ΑΕΙ με τη συμμετοχή σε αυτή φοιτητών και διοικητικών υπαλλήλων.
Από τότε βέβαια άρχισε η σταδιακή αποψίλωση του νομοθετικού αυτού πλαισίου, με σειρά μικρές και μεγάλες αντιμεταρρυθμιστικές νομοθετικές πράξεις, με αποκορύφωμα το κλείσιμο χιλιάδων σχολικών μονάδων και την κατάργηση δεκάδων ειδικοτήτων της Τεχνικής Εκπαίδευσης, μεταφορά της ιδιωτικής εκπαίδευσης από το υπουργείο Παιδείας σε εκείνο της Εργασίας, ραγδαία μείωση του προϋπολογισμού για τη δημόσια εκπαίδευση. Αποκορύφωμα αυτής της αντιμεταρρυθμιστικής πορείας, με τη συναίνεση και των δύο κομμάτων, τον αντιεκπαιδευτικό και σε ορισμένα σημεία και αντισυνταγματικό νόμο της Άννας Διαμαντοπούλου. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η προσπάθεια ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων, με αναθεώρηση του Α16 του συντάγματος που, από το πρώτο συνταγματικό κείμενο του 1844, με την ίδια πάντα αρίθμηση, απαγορεύει την ύπαρξή τους. Προσπάθεια που ο κοινός αγώνας φοιτητών, καθηγητών καθώς και όλης της εκπαιδευτικής κοινότητας δεν επέτρεψε. Ο στόχος όμως των δύο αυτών κομμάτων παραμένει και θα ξανατεθεί στη συζήτηση για την επερχόμενη συνταγματική αναθεώρηση.
Για να βρεθούμε σήμερα μπροστά στην τρίτη προσπάθεια μιας συνολικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Μιας μεταρρύθμισης που ορθά παιδαγωγικά άρχισε από την προσχολική ηλικία, διεύρυνε την υποχρεωτική εκπαίδευση στα 12 χρόνια και την προσχολική στα 2 και η οποία κορυφώνεται αυτές τις μέρες με το νομοσχέδιο για την Ανώτατη Εκπαίδευση.
Μια μεταρρύθμιση που τη θέλαμε βέβαια πιο ριζική και καινοτόμα σύμφωνα με τις επεξεργασίες που ο χώρος μας είχε από χρόνια επεξεργαστεί και από τις οποίες προφανώς απέχει.
Που πάντως, με δεδομένες τις συνθήκες κάτω από τις οποίες επιχειρείται, τους υπαρκτούς συσχετισμούς δυνάμεων, τις ανοιχτές επεμβάσεις των λεγόμενων θεσμών των δανειστών, σειρά αποφάσεων… της Δικαιοσύνης και σε αυτό τον τομέα και την ανυπαρξία φοιτητικού και πανεκπαιδευτικού κινήματος, σαφώς διέπεται από ένα ανοιχτό και δημοκρατικό παιδαγωγικό όραμα, το οποίο επαναφέρει τα αξιακά ανθρωποκεντρικά, ουμανιστικά εκπαιδευτικά προτάγματα και αντιστρέφει τα παρωχημένα νεοφιλελεύθερα ιδεολογήματα ενός εκπαιδευτικού και ερευνητικού συστήματος υποχείριου της αγοράς, δημιουργώντας όρους ενός αριστερού αποτυπώματος.
Ενός αποτυπώματος όμως που, για να καταστεί ηγεμονικό στον διαρκή πόλεμο θέσεων που διεξάγουμε, απαιτεί συνεχή διεύρυνση και προπαντός συνεχή εγρήγορση πρωταρχικά των εκπαιδευτικών, των ερευνητών, των μαθητών και φοιτητών, ώστε να γίνει κτήμα της κοινωνίας και να μην επιτρέψει το όποιο πισωγύρισμα
Ας μη λησμονούμε ότι έχουν πολλά να γίνουν ακόμα:
* Από τη διεύρυνση του διαρκούς ελέχγου της γνώσης των μαθητών και την κατάργηση του εξεταστικοκεντρικού, βαθμοθηρικού και ατομοκεντρικού συστήματος αποστήθισης, μέχρι τη μετατροπή των σχολικών μονάδων σε ανοιχτούς χώρους χαράς και δημιουργίας για τους μαθητές και τους χώρους τους σε πολιτιστικά κέντρα της γειτονιάς.
* Από την ουσιαστικοποίηση των εθνικών γιορτών μέχρι τη συνακόλουθη κατάργηση των μαθητικών παρελάσεων που καθιέρωσε η δικτατορία της 4ης Αυγούστου και έκτοτε καλά κρατούν.
* Από τη δημιουργία πνεύματος συνεργατικότητας, αλληλεγγύης και αποδοχής του διαφορετικού μέσα και έξω από το σχολείο των παιδιών των Ρομά, των μεταναστών και προσφύγων μέχρι την υπέρβαση βίαιων συμπεριφορών μεταξύ των μαθητών.
* Από την εδραίωση ενός ανεξίθρησκου σχολικού προγράμματος μέχρι την απάλειψη των διακρίσεων και κάθε είδους επεμβάσεων της ΕΥΠ στα μειονοτικά σχολεία της Θράκης.
* Από την ολοκλήρωση των μαθησιακών διαδικασιών μέσα στη σχολική μονάδα μέχρι την υπέρβαση των κάθε μορφής λειτουργιών παραπαιδείας.
* Από την ουσιαστικοποίηση του Λυκείου ως ενιαίας πολυδύναμης σχολικής βαθμίδας θεωρίας και πράξης μέχρι την κατάργηση των εξετάσεων για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια.
* Από την έστω και αναγκαστικά σταδιακή απάλειψη του φαινομένου των αναπληρωτών καθηγητών, με τη δημιουργία μόνιμων θέσεων λειτουργών της εκπαίδευσης, μέχρι την υπέρβαση στενά συντεχνιακών αντιλήψεων κατηγοριών καθηγητών και την ανύψωση του λειτουργήματος του δασκάλου.
* Από τη δημιουργία συνθηκών εκδημοκρατισμού των εσωτερικών λειτουργιών των Ερευνητικών Κέντρων μέχρι τη διεύρυνσή του στα ΑΕΙ στην κατεύθυνση ενός πραγματικά Ενιαίου Χώρου Εκπαίδευσης και Έρευνας, με έλεγχο, διαφάνεια και όρια των πόρων που προέρχονται από ιδιωτικές επιχειρήσεις.
* Και το κυριότερο, και συνάμα δυσκολότερο, την αλλαγή των διάχυτων συντηρητικών κοινωνικών νοοτροπιών και στερεοτύπων, κυβερνώντων και κυβερνωμένων, εκπαιδευτικών και εκπαιδευόμενων για τον ρόλο και τον σκοπό του κοινωνικού και δωρεάν παρεχομένου αγαθού της Παιδείας σε όλες τις βαθμίδες Εκπαίδευσης, με τη δημιουργία ελεύθερων και κριτικά σκεπτόμενων πολιτών, ενεργά συμμέτοχων στο αέναο ταξίδι της γνώσης και ευρύτερα της ουσιαστικής και συνεχώς διευρυνόμενης δημοκρατικής πορείας του τόπου.
