Με το τέλος του «εκσυγχρονισμού» και την έναρξη της οικονομικής και πολιτικής κρίσης (2010 - ), για το σχολείο τέθηκαν νέοι προβληματισμοί. Η παιδαγωγική, τα κοινωνικά κινήματα, η κοινωνική οικονομία και το αίτημα για δημοκρατία συναντήθηκαν. Το σχολείο άντεξε μέσα στην κρίση μέχρι και το 2013, όταν πια η άνοδος των ιδεών του φασισμού και οι πειθαρχικές διώξεις των εκπαιδευτικών (συμπληρωματικά με την αξιολόγηση) το κλόνισαν.
Ωστόσο την ίδια περίοδο, μέσα από τις εκδηλώσεις της Ανοιχτής Πόλης, τέθηκε το ζήτημα των ανοιχτών σχολείων και σήμερα μπορούμε να μιλάμε γι’ αυτά με βάση το τι έχουμε καταφέρει. Η ουτοπία ήταν και είναι τα ολημερίς ανοιχτά σχολεία ως πολιτιστικά πολύκεντρα για δραστηριότητες των μαθητών/τριών και της κοινότητας. Το πρόγραμμα του Δήμου Αθηναίων «Ανοιχτά Σχολεία», ενώ είναι μια συμβολή στο ανοιχτό σχολείο, ωστόσο δεν είναι αρκετό. Οι φιλότιμες προσπάθειες της Αντιδημαρχίας του Παιδιού στον Δήμο Αθηναίων κινδυνεύουν να πέσουν στο κενό αν δεν πάρει μέρος η κοινωνία.
Το Έτος Βιβλίου το 2018 είναι μια ευκαιρία. Η κριτική όμως δεν αρκεί. Αν θέλουμε τα συνδικάτα και τη γειτονιά μέσα στα σχολεία, τότε ήρθε η ώρα τους. Μπορούν, αν θέλουν, τα συνδικάτα να πάρουν ένα σχολείο και να το κάνουν υπόδειγμα.
Όμως η έννοια του ανοιχτού έχει πολλαπλά σημαίνοντα. Ανοιχτό σημαίνει δημοκρατικά ανοιχτό και προς τα μέσα και προς τα έξω, συνεταιριστικό, υπαίθριο -όπως η «Λοξή Τάξη» στο Πεδίον του Άρεως-, σχολείο της κοινότητας, με βιβλιοθήκη της γειτονιάς που λειτουργεί, αναστοχαστικό σχολείο, μικρό, σχολείο της τέχνης, σε επαφή με τα κοινωνικά κινήματα και την κοινωνική οικονομία, με σχολικό κήπο και ποδήλατα, με αρχιτεκτονικές και πολεοδομικές παρεμβάσεις, με περισσότερους ενηλίκους της κοινότητας, με μαθήματα στην αυλή και στην κοινότητα και δάσκαλο λαϊκό. Και τα παιδιά να περπατούν στον δρόμο.
Σημαίνει κι άλλα πολλά, με έμφαση και στο Γυμνάσιο, που είναι μια ξεχασμένη βαθμίδα. Αυτό το αφιέρωμα φιλοδοξεί να αναδείξει τέτοιες πτυχές.
