Τούτο το άρθρο της Σύνταξης γράφεται ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη μια σειρά νομοθετικές πρωτοβουλίες από την μεριά του Υπουργείου, οι οποίες ολοκληρώνουν σε μεγάλο βαθμό τις προτάσεις του για την όλη Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση, ενώ αντιμετωπίζουν και μια σειρά άμεσα προβλήματα των λειτουργών της Εκπαίδευσης και της Έρευνας.
Πρόκειται για μια τεράστια προσπάθεια αντιστροφής τής μέχρι το 2015 πορείας συρρίκνωσης του Δημόσιου Αγαθού της Παιδείας και της Έρευνας και απαξίωσης των λειτουργών τους. Η οποία μάλιστα στις δεδομένες συνθήκες οικονομικής δυσπραγίας κατόρθωσε να αυξήσει έστω και λίγο τα αντίστοιχα κονδύλια του Προϋπολογισμού, που έβαιναν συνεχώς μειούμενα, να θεσμοθετήσει νέες θέσεις διδακτικού προσωπικού στα ΑΕΙ και ΤΕΙ για πρώτη φορά από το 2010 και να προγραμματίσει αντίστοιχες μόνιμες θέσεις λειτουργών των άλλων εκπαιδευτικών βαθμίδων, με ορίζοντα την ερχόμενη τριετία και στόχο να παύσει σταδιακά το καθεστώς των αναπληρωτών. Παράλληλα, η Δημόσια υποχρεωτική Εκπαίδευση επεκτείνεται στα 14 χρόνια, από την προσχολική αγωγή, που γίνεται δίχρονη, μέχρι το Λύκειο. Έχουν, επίσης, μπει σε λειτουργία μια σειρά μαθησιακές δομές / τομές όπως: η λειτουργία Θεματικών Εβδομάδων, παρά τις υστερικές κραυγές κάποιων ιεραρχών και υπερσυντηρητικών πολιτών, ετοιμάζονται, παρά και εδώ τις αντιδραστικές φωνές, τα νέα προγράμματα Ιστορίας και τα διδακτικά υλικά των Θρησκευτικών και, κυρίως, αποδεσμεύεται η ύλη από την αποστήθιση του βιβλίου και αντικαθίσταται από μια πολύπλευρη προσέγγιση της γνώσης. Επίσης, έχουν καταργηθεί, σε λίγα δυστυχώς ακόμη μαθήματα του Γυμνασίου, οι εξετάσεις και έχουν αντικατασταθεί με ουσιαστικό, διαρκή έλεγχο των γνώσεων του μαθητή, έχει αντιμετωπιστεί το θέμα ένταξης των προσφυγόπουλων στο εκπαιδευτικό σύστημα και από τη νέα χρονιά προβλέπεται η κανονική τους ενσωμάτωση σ’ αυτό, θέματα για τα οποία έχουμε αναλυτικά τοποθετηθεί, ενώ σ’ αυτό το τεύχος ανοίγουμε και πάλι με μεγάλο αφιέρωμα το πρόβλημα των σχολικών βιβλιοθηκών.
Ιδιαίτερα με το νομοσχέδιο για την Ανώτατη Εκπαίδευση - που όταν γράφονται αυτές οι γραμμές θα έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση – επανέρχεται η Δημοκρατική και Ακαδημαϊκή Λειτουργία σε ΑΕΙ και ΤΕΙ με την επαναφορά των αποφασιστικών αρμοδιοτήτων στα συλλογικά όργανα διοίκησης (Συνέλευση Τμήματος, Σύγκλητο, Πρυτανικό Συμβούλιο), αντί των μονοπρόσωπων, όπως ισχύει σήμερα, ενισχύονται και απλοποιούνται οι διαδικασίες του αυτοδιοίκητου των Ιδρυμάτων, καταργείται ο αντισυνταγματικός θεσμός των Συμβουλίων Ιδρύματος, επανέρχεται η φοιτητική συμμετοχή, επαναθεμελιώνεται το Πανεπιστημιακό Άσυλο, καθιερώνεται για πρώτη φορά η ενίσχυση της μεταλυκειακής εκπαίδευσης με τη δημιουργία διετών δομών στα ΑΕΙ που θα παρέχουν πιστοποιημένα διπλώματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης. Ταυτόχρονα, ενισχύεται η συνέργεια ΑΕΙ και Ερευνητικών Κέντρων για την ανάπτυξη του Ενιαίου Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας με την ίδρυση σε Περιφερειακό επίπεδο Ακαδημαϊκών Συμβουλίων Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας στα οποία θα συμμετέχουν εκπρόσωποι των πανεπιστημίων, των ΤΕΙ και των ερευνητικών κέντρων και τα οποία θα λειτουργούν σε συνεργασία με το Εθνικό Συμβούλιο Εκπαίδευσης και Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού και την Επιτροπή Μελέτης των Οικονομικών, που έχουν ήδη θεσμοποιηθεί. Επίσης, μπαίνουν κανόνες εξορθολογισμού του άναρχου τοπίου των Μεταπτυχιακών Σπουδών με ‘τέλη εγγραφής’ αλλά και ενίσχυση οικονομική όσων Μεταπτυχιακών παρέχονται δωρεάν, ενώ υπάρχει μέριμνα, σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση του νομοσχεδίου, «κανένας φοιτητής (να μην) αποκλείεται από τις μεταπτυχιακές σπουδές για οικονομικούς λόγους»! Παράλληλα, ενισχύονται οι διδακτορικές σπουδές, ενώ αίρονται οι όροι που ουσιαστικά αναιρούσαν τις δυνατότητες συνεπίβλεψης διδακτορικών με ΑΕΙ της Αλλοδαπής - αρκούν μόνο οι αποφάσεις των αντίστοιχων Τμημάτων. Τέλος, για την καλύτερη αντιπροσώπευση των διαφόρων αντιλήψεων των μελών ΔΕΠ και την δημιουργία πλαισίου συναίνεσης και διαφάνειας στη διοίκηση των ΑΕΙ, η εκλογή των αντιπρυτάνεων γίνεται με ξεχωριστά ψηφοδέλτια και μονοσταυρία. Πρόκειται για μια ουσιαστική τομή, που καθιερώνει πλουραλιστικούς όρους δημοκρατίας στα ΑΕΙ. Το όλο νομοσχέδιο, άλλωστε, «συντάχθηκε με όραμα μια ανώτατη εκπαίδευση που θα υπερβεί τις όποιες χρόνιες παθογένειες, ώστε να ανταποκρίνεται επαρκώς στις ανάγκες και τις προσδοκίες της ευρύτερης κοινωνίας για εκπαίδευση, παραγωγή και διάχυση της γνώσης και των τεχνών, για ποιοτική έρευνα με ανθρωπιστικό έρεισμα όχι μόνο σε τοπικό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο», και αποσκοπεί ευρύτερα σε μια «παιδεία - κινητήρια δύναμη για την κοινωνική, πολιτισμική, πολιτική και οικονομική ανάπτυξη της χώρας… στην εμπέδωση της δημοκρατίας, της κοινωνικής ισότητας, της δικαιοσύνης της αλληλεγγύης …στην πρόοδο της επιστήμης, των γραμμάτων και των τεχνών, στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής, του επιπέδου αξιών της κοινωνικής ευημερίας».
Πρόκειται πραγματικά για μια ριζοσπαστική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, καρπό τόσο του δίχρονου κοινωνικού διαλόγου στα πλαίσια της αντίστοιχης Επιτροπής, που είχε συσταθεί από την προηγούμενη πολιτική ηγεσία του Υπουργείου, όσο και των συζητήσεων με όλους του εμπλεκόμενους φορείς στο πλαίσιο της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής.
Σε ένα τέτοιας έκτασης και βάθους έργο, που για πρώτη φορά ξεκίνησε - και ορθά παιδαγωγικά, όπως επανειλημμένα έχουμε από αυτές τις γραμμές τονίσει - από την πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και επεκτείνεται μέχρι τις ανώτερες σπουδές, προφανώς θα υπάρχουν επιμέρους κριτικές, αντιπροτάσεις, ενστάσεις, διαφωνίες ουσίας, συν-κρούσεις με στερεοτυπικές αντιλήψεις και ιδεοληψίες, αλλά και γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και μικρό συντεχνιακά συμφέροντα. Η διένεξη βρεφοκόμων και νηπιαγωγών, με την καθιέρωση της διετούς προσχολικής Αγωγής, είναι χαρακτηριστική, όπως και η προσπάθεια της αξιωματικής αντιπολίτευσης και του πολυπράγμονα πρόεδρου της ΚΕΔΕ να εκμεταλλευτεί το θέμα. Πολύ περισσότερο, που αυτές οι προτάσεις και η θεσμοθέτησή τους πραγματώνονται σε μια περίοδο άμεσης και ασφυκτικής παρέμβασης, και σε αυτόν το χώρο, των Θεσμών της Επιτροπείας, ακόμη και σε επιμέρους θέματα, προφανώς σε συνεργασία με εγχώρια θιγόμενα συμφέροντα, αλλά και συντηρητικών αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας. Γεγονός που σε μια σειρά ζητήματα, από την εκλογή Διευθυντών στις Σχολικές Μονάδες, ή τις δυνατότητες απόλυσης ενός Ιδιωτικού Εκπαιδευτικού, υποχρέωσαν την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου σε σχετικές νομοτεχνικές αναδιπλώσεις.
Ετούτο το ένθετο έχει ήδη αναλυτικά διατυπώσει τις κριτικές του παρατηρήσεις, αντιρρήσεις, σε πολλά από όλα αυτά και θα συνεχίσει από θέσεις αρχής, με βάση τις επεξεργασίες του χώρου της ανανεωτικής ριζοσπαστικής Αριστεράς, να ασκεί κριτική - τα άρθρα που ακολουθούν για το Γυμνάσιο, το Λύκειο και το Πανεπιστήμιο άλλωστε το αποδεικνύουν - να διατυπώνει ενστάσεις, χωρίς να παραγνωρίζει βέβαια τα θετικά, αλλά και τους υπαρκτούς συσχετισμούς δυνάμεων, καθώς και τους αναγκαίους – όπου είναι βέβαια αναγκαίοι – συμβιβασμούς στον μακρύ πόλεμο θέσεων που διεξάγει η κυβέρνηση της Αριστεράς. Δεν μπορεί όμως να μην σταθεί ενάντια σε μηδενιστικές κριτικές και συνδικαλιστικο-πατερναλιστικές απόψεις ή ακόμη χειρότερα σε φαινόμενα συλλογικών σιωπών.
Θα περίμενε κανείς μέσα σ’ αυτά τα δύο χρόνια του δημόσιου διαλόγου να δει από τα συνδικαλιστικά όργανα των Εκπαιδευτικών (ΔΟΕ, ΟΛΜΕ, ΟΙΕΛΕ, ΠΟΣΔΕΠ) αλλά και τους επιστημονικούς φορείς – καταθέσεις οραματικών σκέψεων, προτάσεων, διοργάνωση Θεματικών Συνεδρίων για ένα τέτοιου βάρους και σημασίας για το αύριο της κοινωνίας ιδεολογικο-πολιτικά θέμα, όπως πριν κάποιες δεκαετίες θα συνέβαινε. Δεν αναφέρομαι βέβαια καν στο φοιτητικό σώμα, που από καιρό έχει πάψει – αλήθεια ως πότε; - να λειτουργεί με όρους κινήματος, του οποίου οι φοιτητικές εκλογές αυτής της βδομάδας, με την συνεχώς μειούμενη συμμετοχή, πέρασαν σχεδόν απαρατήρητες.
Το πρόβλημα είναι πολύ σοβαρό, υπερβαίνει τα θέματα που μας απασχολούν ως ένθετο, αφορά την ίδια την ουσία ύπαρξης των συλλογικών εκφράσεων της κοινωνίας, δηλαδή τελικά τη Δημοκρατική πορεία του τόπου.
Άλκης Ρήγος
