Η Αγωγή Υγείας στο Σχολείο αποτελεί ένα πολυθεματικό και διεπιστημονικό γνωστικό αντικείμενο, το οποίο διεθνώς στηρίζεται σε επιστημονικές αρχές και εφαρμόζει προγραμματισμένες ευκαιρίες μάθησης. Το εύρος της εκτείνεται στο σύνολο των θεμάτων που αφορούν τη σωματική και ψυχική υγεία, με απώτερο στόχο όχι μόνο την απόκτηση από τις μαθήτριες και τους μαθητές βασικών γνώσεων γύρω από τα θέματα αυτά, αλλά κυρίως τη δόμηση και καλλιέργεια πεποιθήσεων, στάσεων, αξιών, δεξιοτήτων και ικανοτήτων με σκοπό την προάσπιση και βελτίωση της Υγείας τους. Συχνά επικεντρώνεται σε επιμέρους θέματα υγείας, αλλά μπορεί επίσης να προσεγγίζει το θέμα της υγείας με ολιστικό τρόπο, ώστε να πραγματώνεται η προαγωγή της Υγείας.
Τα σχολεία έχουν τη δύναμη να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της εκπαίδευσης της υγείας των νέων και να μειώσουν τις ανισότητες που αφορούν την υγεία.
Διεθνώς τα προγράμματα αυτά υλοποιούνται κυρίως από τους εκπαιδευτικούς των σχολείων και λιγότερο συχνά από ειδικούς, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις ενεργό ρόλο μπορεί να παίζουν και οι ίδιοι οι συνομήλικοι μέσω της συμμετοχής τους σε προγράμματα εκπαίδευσης ομοτίμων (peer leader education).
Θα πρέπει να τονίσουμε ότι η επέλαση νέων κινδύνων με αυξανόμενη ένταση παγκοσμίως, όπως η τρομακτική επίδραση του διαδικτύου στην παιδική και εφηβική ζωή, η ένταση τη βίας, ο ρατσισμός, η εξάπλωση των ναρκωτικών, η αύξηση των εκτρώσεων στις εφήβους, τα τροχαία ατυχήματα, τα προβλήματα που σχετίζονται με την ψυχική υγεία, οι αυτοκτονίες και άλλα καθιστούν επιτακτική ανάγκη την παροχή προτεραιότητας στην υγεία και στα σημαντικά επιμέρους θέματά της και επιβάλλουν την αξιόπιστη πρόληψη των Συμπεριφορών Υψηλού Κινδύνου καθώς και τον συντονισμό στοχευμένων παρεμβάσεων στα σχολεία της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
Επιπλέον σήμερα -περισσότερο από ποτέ- είναι απόλυτη ανάγκη οι μαθήτριες και οι μαθητές να έχουν την ευκαιρία να προσεγγίσουν τις έννοιες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ετερότητας και μέσα από οργανωμένα προγράμματα, ώστε να επιδιωχθεί η οικοδόμηση μιας ευαισθητοποιημένης μελλοντικής κοινωνίας ενεργών πολιτών που θα μπορούν να σταθούν κριτικά σε θέματα ρατσισμού, διακρίσεων και μισαλλοδοξίας και μάθουν να προασπίζουν και να προωθούν ζητήματα που σχετίζονται με την ισότητα, τη δικαιοσύνη και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Στην ομπρέλα της αειφορίας
Στο σημείο αυτό να επισημάνουμε ότι βρισκόμαστε ενώπιον αναδιοργάνωσης του οργανογράμματος του υπουργείου Παιδείας εκ μέρους της πολιτικής ηγεσίας. Η αναδιοργάνωση αυτή είναι ευνόητο ότι θα αφορά και τις σχολικές Δραστηριότητες (Αγωγή Υγείας, Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, πολιτιστικά θέματα). Παρόλο δε που δεν θεωρούμε ότι το προσχέδιο του νέου οργανογράμματος το οποίο εμφανίστηκε στον Τύπο είναι η τελική πρόταση του υπουργείου, ωστόσο θελήσαμε να συμβάλουμε στη βελτίωση της πρότασης καταθέτοντας ως σύλλογος τις απόψεις μας. Έτσι στην επιστολή που στείλαμε στον υπουργό Παιδείας ως Πανελλήνιος Σύλλογος Εκπαιδευτικών Αγωγής Υγείας αναφέρουμε πως “παρά το γεγονός ότι αναγνωρίζουμε μια προσπάθεια βελτίωσης της παράλογης και παρωχημένης κατάστασης που υπήρχε στο ήδη ισχύον οργανόγραμμα -με μόνο ένα Τμήμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ενταγμένο στη Δ/νση Σπουδών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης- παρατηρούμε ωστόσο με ανησυχία να συνεχίζεται η πολιτική της προνομιακής αντιμετώπισης της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, σε αναντίστοιχη αναλογία με τα άλλα δύο αντικείμενα σχολικών δραστηριοτήτων, δηλαδή την Αγωγή Υγείας και τα πολιτιστικά θέματα, κάτω από την ομπρέλα της αειφορίας, όπως σαφέστατα υπονοείται και δηλώνεται στον τίτλο του νέου τμήματος στο νέο οργανόγραμμα του υπουργείου (αυτοτελές τμήμα για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και την Αειφορία).
Στο σχέδιο, όπως αυτό δημοσιεύτηκε στα ΜΜΕ, είναι εμφανής η υποβάθμιση της Αγωγής Υγείας ή, στην καλύτερη περίπτωση, η υπαγωγή των θεμάτων της σε μια θεματική ομπρέλα η οποία συνιστά μια εντελώς διαφορετική επιστήμη.
Επιπλέον, όπως επισημαίνεται στην επιστολή, «οι πρόσφατες εξαγγελίες του υπουργείου Υγείας για την ανάπτυξη σε σύντομο χρονικό διάστημα της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας σε όλο τον πληθυσμό, όπου η πρωτογενής κυρίως πρόληψη (αποφυγή βλαπτικών παραγόντων και πρακτικών), αλλά και η δευτερογενής (έγκαιρη διάγνωση), ως κύριες κατευθύνσεις της προαγωγής της υγείας, καθιστούν απαραίτητο συμπλήρωμα στον όλο σχεδιασμό την αναβάθμιση και την επέκταση της Αγωγής Υγείας σε όλες τις μαθήτριες και μαθητές με νέα προγράμματα και επιμορφωμένους εκπαιδευτικούς. Προϋπόθεση της υλοποίησης της ανωτέρω αντίληψης είναι ο κεντρικός σχεδιασμός, ο οποίος θα υλοποιείται θεσμικά σε επίπεδο οργανογράμματος στο υπουργείο Παιδείας, για τον σωστότερο προγραμματισμό, συντονισμό και εποπτεία των προγραμμάτων και των δράσεων της Σχολικής Αγωγής & Προαγωγής της Υγείας».
Ενδυνάμωση του θεσμού
Εν κατακλείδι προτείνουμε στην πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας την υιοθέτηση πολιτικών και πρακτικών που υποδεικνύονται ως κατάλληλες τόσο από τους παγκόσμιους και ευρωπαϊκούς οργανισμούς όσο και από τους επιστήμονες του πεδίου, που να αποτυπώνονται στο νέο οργανόγραμμα με στόχο την ενδυνάμωση του θεσμού της Αγωγής Υγείας. Προς τούτο η πρόβλεψη θέσης αυτοτελούς τμήματος Σχολικής Αγωγής και Προαγωγής της Υγείας στο νέο οργανόγραμμα του ΥΠΠΕΘ είναι το πρώτο βήμα για έναν σοβαρό και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, τόσο για την καθολική πρόσβαση όλων των μαθητριών και μαθητών στο αγαθό της σωματικής, ψυχικής και πνευματικής υγείας όσο και στην επιτυχία του εξαιρετικά σημαντικού θεσμού της ανάπτυξης του δικτύου της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας.
Ευαγγελία Σιαφαρίκα, υπεύθυνη Αγωγής Υγείας Δ/νσης Π.Ε. Β' Αθήνας MsED, MsPH
