Με άλλοτε γοργά και άλλοτε αργά βήματα, με επί μέρους αντιφάσεις και νομοθετικές παλινωδίες η προσπάθεια της Κυβέρνησης για μια συνολική Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση προχωρά σταθερά, παρά τη δύσκολη συγκυρία της επιτροπείας, όπως αναλύαμε στο προηγούμενό μας τεύχος.
Το αξιακό περιεχόμενο της μόρφωσης ως δημόσιο κοινωνικό αγαθό που η πολιτεία οφείλει να προσφέρει, και μάλιστα δωρεάν, σε όλους όσους ζουν στη χώρα, σταδιακά επαναθεμελιώνεται με σειρά νομοθετικών ρυθμίσεων. Ρυθμίσεων προφανώς όχι ‘ουδέτερων’, άλλωστε δεν υπάρχουν σε κανένα επίπεδο ‘ουδέτερες’ ρυθμίσεις, πολύ περισσότερο σε ένα τόσο σημαντικό για την προοπτική ενός τόπου και των πολιτών του πεδίο όπως αυτό της εκπαιδευτικής πολιτικής.
Όπως τόνισε μάλιστα και ο σ. Πρωθυπουργός στον χαιρετισμό του στην πρώτη σύσκεψη της Επιτροπής για τη μελέτη των οικονομικών της εκπαίδευσης -άλλη μια σημαντική και πρωτόγνωρη πρωτοβουλία, η οποία πέρασε σχεδόν απαρατήρητη- «η παιδεία ( και) νομίζω ότι θα συμφωνήσουμε σε αυτό από όποια προσέγγιση και αν κοιτάμε, δεν ήταν ποτέ, ούτε θα γίνει ποτέ, ένα ζήτημα ουδέτερο, ακόμη κι αν κάποιες φορές επιχειρείται να παρουσιαστεί έτσι».
Πρόκειται για ένα βαθιά ιδεολογικό - πολιτικό θέμα, στο οποίο η Ανανεωτική Ριζοσπαστική Αριστερά έχει επεξεργαστεί και καταθέσει εδώ και χρόνια το όραμά της. Όραμα για δημιουργία κριτικά σκεπτόμενων, δημοκρατικών, ισότιμων πολιτών, ικανών για συλλογική δράση, κοινωνική αλληλεγγύη, αισθητική απόλαυση, περιβαλλοντολογική συνείδηση. Για ένα δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα απαλλαγμένο από κάθε είδος αποκλεισμού, κοινωνικών και πολιτισμικών διακρίσεων, ανισοτήτων φύλου, θρησκείας, καταγωγής, προσωπικών ευαισθησιών, εθνικιστικών και ρατσιστικών προκαταλήψεων. Ένα εκπαιδευτικό σύστημα ανοικτό στην κοινωνία και τις αντιφάσεις της, ικανό να υπερβαίνει τη διάκριση μεταξύ χειρωνακτικής και πνευματικής εργασίας, όπως και κάθε μορφή αλλοτρίωσης.
Με βάση αυτό το βαθιά δημοκρατικό, ελευθεριακό παιδαγωγικό όραμα, συγκροτήσαμε τις επεξεργασίες μας για την Παιδεία και τη στενά δεμένη με αυτήν και κοινωνικά προσανατολισμένη Έρευνα. Από αυτή τη θέση ως χώρος και ως πολιτικό υποκείμενο, κρίνουμε και την πορεία μας ως Κυβέρνηση. Γνωρίζουμε, βέβαια, ότι στο διαρκή πόλεμο θέσεων που διεξάγουμε, αυτό το όραμα είναι υποχρεωμένο να αντιπαλεύει αντιφάσεις, παραδοσιακές νοοτροπίες και τις δουλείες της υπάρχουσας καπιταλιστικής πραγματικότητας. Κάθε πράξη μας, όμως, οφείλει να στοχεύει, μέσα από αναγκαίους συμβιβασμούς, προσπάθειες διευρυνόμενων συμμαχιών και συναινέσεων καθώς και παράλληλα μικρές ή μεγαλύτερες ρήξεις μέσα και έξω από τους υπάρχοντες θεσμούς, να υπηρετεί τελικά το ελευθεριακό μας όραμα.
Και από αυτή την θέση στεκόμαστε κριτικά απέναντι στις πράξεις και εξαγγελίες του Υπουργείου Παιδείας. Επικροτούμε προφανώς τα θετικά, αντιδρούμε, χωρίς να μηδενίζουμε όμως, τα αρνητικά.
Από αυτή τη θέση, ως ένθετο, χαιρετίζουμε την πρωτοβουλία του προγράμματος ένταξης των προσφυγόπουλων στις δομές της βασικής εκπαίδευσης, όπου παρά τις εθνικιστικές και ρατσιστικές αντιδράσεις αλλά και τις καλλιεργούμενες φοβίες ήδη πάνω από 100 σχολεία βασικής Εκπαίδευσης έχουν ανοίξει τις πόρτες τους για περίπου 3.000 παιδιά, ενώ για τις ανάγκες του προγράμματος έχουν προσληφθεί 274 εκπαιδευτικοί. Οι σελίδες μας σε κάθε τεύχος εδώ και καιρό -όπως και στο τωρινό- παραμένουν ανοιχτές σε κάθε σκέψη και πρωτοβουλία προς τη διεύρυνση αυτού του στόχου.
Επίσης, προς την ίδια κατεύθυνση, στεκόμαστε αλληλέγγυοι στις πρωτοβουλίες εκπαιδευτικών, γονέων και μαθητών, που ξεφύτρωσαν τα χρόνια της κρίσης με την μορφή άτυπων μορφών κοινωνικών φροντιστηρίων και πολύμορφων παιδαγωγικών δράσεων για ελληνόπουλα και προσφυγόπουλα, ως απάντηση στους ταξικούς και οικονομικούς φραγμούς, οι οποίοι εντάθηκαν σε συνθήκες διευρυνόμενης φτώχειας. Ας μην ξεχνάμε -όπως μας θυμίζει η “Εφημερίδα των Συντακτών” (φ. της 20ής Φεβρουαρίου, από το οποίο αντλούμε και τα στοιχεία που παραθέτουμε)- πως ένα στα τέσσερα παιδιά σήμερα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Unicef του 2016, βρίσκεται κάτω από το όριο της φτώχειας. Πρόκειται για Σχολεία Αλληλεγγύης, όπως ονομάστηκαν, που ήρθαν όχι για να καλύψουν τα κενά της υποβαθμισμένης Δημόσιας Δωρεάν Παιδείας, αλλά για να την ενισχύσουν και να την ουσιαστικοποιήσουν, εισάγοντας παράλληλα και μια εναλλακτική προσέγγιση στη γνώση καθώς και θεσμούς αυτό-μόρφωσης. Πρόκειται για κύτταρα δημοκρατίας από τα κάτω με συνελεύσεις γονέων, μαθητών και εκπαιδευτικών, οι οποίοι συναποφασίζουν ισότιμα για τα ζητήματα που τους αφορούν. Το δίκτυο που συγκρότησαν αξίζει την προσοχή και την ενίσχυση τόσο του Υπουργείου Παιδείας όσο και των δομών αλληλεγγύης του Υπουργείου Εργασίας, χωρίς προφανώς καμία επέμβαση στις λειτουργίες τους.
Η δράση που διακηρύσσουμε για παρεμβάσεις μέσα και έξω από τους θεσμούς στο θέμα των Σχολείων Αλληλεγγύης βρίσκει, έχω την αίσθηση, έναν τομέα έμπρακτης εφαρμογής. Ας μην τον προσπεράσουμε.
Τέλος, επανερχόμενοι στη δράση μέσα στους θεσμούς, θα κλείσουμε τούτο το άρθρο της σύνταξης με την καινοτόμο πρωτοβουλία του Υπουργείου που απευθύνεται σε μαθητές και γονείς, για τη λειτουργία σε όλα τα Γυμνάσια, τον Μάιο, θεματικών βδομάδων, στις οποίες θα αντιμετωπιστούν προβλήματα διατροφής και ποιότητας ζωής, εθισμών και εξαρτήσεων καθώς και έμφυλων ταυτοτήτων.
Πρόκειται για μια πρωτοβουλία διαθεματικής προσέγγισης καυτών καθημερινών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι νέοι και οι νέες μας ιδιαίτερα έντονα στην περίοδο της εφηβείας και αποτελεί άλλο ένα μικρό δείγμα αυτού που αναφέραμε ως μικρές ρήξεις ανατροπής παραδοσιακών συντηρητικών αντιλήψεων. Όπως ήταν αναμενόμενο, η εξαγγελία της πρωτοβουλίας, ιδιαίτερα στο σκέλος της συζήτησης περί έμφυλων ταυτοτήτων, ξεσήκωσε μια σειρά αντιδράσεις κυρίως από τους γνωστούς ακραίων αντιλήψεων ιεράρχες καθώς και από τον περίεργο εσμό των Hellenic Professors, που έχουν συνενώσει διαδικτυακά μια σειρά αντιδραστικών πανεπιστημιακών, κυρίως της αλλοδαπής. Εκείνο όμως που δεν ήταν αναμενόμενο ήταν η μεμψίμοιρη αντίδραση του προοδευτικού Δ.Σ. της ΟΛΜΕ περί «προχειρότητας του όλου εγχειρήματος». Η απάντηση του Υπουργείου ήταν όπως έπρεπε, αποφασιστική: όχι μόνο θα πραγματοποιηθούν αυτές οι θεματικές βδομάδες, αλλά θα είναι και υποχρεωτικές, το δε Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής έχει συγκεντρώσει πλούσιο πραγματολογικό υλικό, που θα είναι στη διάθεση των εκπαιδευτικών και των ειδικών που θα πλαισιώσουν, όπου χρειάζεται, την όλη πρωτοβουλία. Πρόθεση δική μας ήταν να συμβάλουμε προς αυτή την κατεύθυνση με ειδικό αφιέρωμα, το οποίο δεν έγινε κατορθωτό -για λόγους που προέκυψαν πέραν από τη θέλησή μας - τουλάχιστον στην πληρότητα που το είχαμε σχεδιάσει. Πάντως, με σειρά άρθρων ανοίγουμε το θέμα και θα συνεχίσουμε και στα επόμενα τεύχη μας.
Ανοίγουμε επίσης από αυτό το τεύχος, με ενδιαφέρουσες συνεργασίες, ένα ιδιαίτερα φορτισμένο ιδεολογικά θέμα, εκείνο της διδακτικής της Ιστορίας, το οποίο επίσης έχει ανοίξει με την ευκαιρία της συγγραφής των νέων βιβλίων σε επίπεδο Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, ενώ στο επόμενο τεύχος θα αντιμετωπίσουμε και το επίσης ιδεολογικά φορτισμένο θέμα της διδασκαλίας των Αρχαίων.
Την ώρα που θα διαβάζονται αυτές οι γραμμές θα συνεχίζεται για δεύτερη μέρα η ανοιχτή Συνδιάσκεψη του Τμήματος Παιδείας. Με όλες τις ελπίδες να εξελιχθούν όλα δημιουργικά, προσμένουμε τα τελικά συμπεράσματα.
