Κώστας Σκορδούλης, Πρόεδρος ΠΤΔΕ - ΕΚΠΑ
Σε αυτό το σημείωμα θέλω να δώσω έμφαση στα οξυμένα προβλήματα δυσλειτουργίας του πανεπιστημίου που σε συνδυασμό με το μείζον πρόβλημα του αποκλεισμού από την εκπροσώπηση στα όργανα διοίκησης μεγάλου μέρους του πανεπιστημιακού σώματος (φοιτητές, εργαζόμενοι) το απειλούν με εσωτερική κατάρρευση. Επιπλέον θα ήθελα να τονίσω ότι εναπόκειται στους πανεπιστημιακούς δασκάλους που έχουν ένα όραμα για την εκπαίδευση σε αντι-νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση να διατυπώσουν ένα μίνιμουμ προγραμματικό πλαίσιο που θα επιτρέψει στο δημόσιο πανεπιστήμιο να επιβιώσει από το στραγγαλισμό των μνημονιακών πολιτικών.
Κατά την άποψή μου, το μεγαλύτερο πρόβλημα του πανεπιστημίου σήμερα, όπως το βιώνω μέσα στο ΠΤΔΕ του ΕΚΠΑ, αφορά την έλλειψη προσωπικού και υποδομών. Συγκεκριμένα, το πάγωμα προσλήψεων νέου διδακτικού προσωπικού, οι αποχωρήσεις διδασκόντων λόγω συνταξιοδότησης χωρίς να αναπληρώνονται οι θέσεις τους, η υποχρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό σε σημείο που τα τμήματα με εργαστηριακό προσανατολισμό στο πρόγραμμα σπουδών να μην μπορούν να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους για τη διδασκαλία, η παντελής έλλειψη πόρων για να λειτουργήσει ένα τμήμα στοιχειωδώς και το γνωστό και χρονίζον πλέον πρόβλημα του καθαρισμού των χώρων διδασκαλίας και των γραφείων του προσωπικού, υπονομεύουν όχι μόνο την ποιότητα των σπουδών αλλά και αυτή την ίδια τη δυνατότητα λειτουργίας του τμήματος.
Δεν αναφέρω βέβαια καθόλου την περίπτωση αναβάθμισης των υποδομών του τμήματος είτε αυτό αφορά τις κτηριακές υποδομές είτε την αναβάθμιση του τεχνολογικού εργαστηριακού εξοπλισμού στον οποίον ασκούνται οι φοιτητές.
Πιο αναλυτικά, τον επόμενο χρόνο το διδακτικό προσωπικό του ΠΤΔΕ του ΕΚΠΑ θα είναι ακριβώς το μισό από ό,τι ήταν 4 χρόνια πριν. Αν συνυπολογίσουμε τις απολύσεις διοικητικού προσωπικού λόγω διαθεσιμότητας, τη μη παροχή πιστώσεων για επί συμβάσει διδάσκοντες αλλά και την στην ουσία κατάργηση του θεσμού των αποσπασμένων εκπαιδευτικών της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, των οποίων ο ρόλος ήταν καθοριστικός στη διεξαγωγή των πρακτικών ασκήσεων των φοιτητών του τμήματος (οι πρακτικές ασκήσεις των φοιτητών του ΠΤΔΕ στα δημοτικά σχολεία είναι τόσο σημαντικές για τις σπουδές τους όσο είναι και η κλινική άσκηση των φοιτητών της Ιατρικής) κατανοούμε το μέγεθος της προσπάθειας που καλούνται να καταβάλουν οι διδάσκοντες του τμήματος (των οποίων, σημειωτέον, ο μισθός έχει υποστεί μείωση 35-40% σε ετήσια βάση) για να κρατήσουν τις σπουδές σε υψηλό επίπεδο, λοιδωρούμενοι και απαξιούμενοι σε καθημερινή βάση από τα λαϊκίζοντα ΜΜΕ που ρίχνουν τους πανεπιστημιακούς δασκάλους βορά στο λάκκο των λεόντων...
Και όλα αυτά σε μια φάση όταν, σύμφωνα με τους ψηφισθέντες νόμους, συνεχίζεται η περιοδική εξωτερική αξιολόγηση και ήδη έχει προαναγγελθεί η περίφημη "πιστοποίηση" του προγράμματος σπουδών του τμήματος. Παρακολουθήσαμε δε μέχρι και ειδικό σεμινάριο στην ΑΔΙΠ για το πώς θα γίνει η πιστοποίηση-τραγέλαφος, στην οποία βασικό ρόλο θα έχουν οι περίφημοι "stakeholders", δηλαδή, οι μελλοντικοί εργοδότες των αποφοίτων μας. Στην περίπτωσή μας, σε μεγάλο ποσοστό οι ιδιώτες σχολάρχες, αφού η απορρόφηση των αποφοίτων μας από τα δημόσια σχολεία έχει μειωθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια. Δηλαδή, αυτοί θα έχουν λόγο για το πώς πρέπει να είναι το πρόγραμμα σπουδών του τμήματος. Αν κάποιος λοιπόν αναρωτιέται πώς θα γίνει η σύνδεση του πανεπιστημίου με την «αγορά εργασίας», δεν έχει παρά να δει τις οδηγίες της ΑΔΙΠ για την πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών…
Ένα άλλο ζήτημα που συνδέεται άμεσα με τα προαναφερθέντα και την πολιτική που ασκείται στα δημόσια πανεπιστήμια είναι η λειτουργία των ιδιωτικών κολεγίων. Ο νόμος επιτρέπει πια σε κάθε τυχάρπαστο επιχειρηματία, που πιθανόν δεν έχει καμία σχέση με την εκπαίδευση, να ιδρύσει με franchising από εξίσου τυχάρπαστα λιμοκτονούντα «πανεπιστήμια» του εξωτερικού, παιδαγωγικές σχολές «χαμηλού κόστους», των οποίων οι απόφοιτοι θα έχουν τα ίδια επαγγελματικά δικαιώματα με τους φοιτητές των δημόσιων πανεπιστημίων.
Και επιπλέον, καθημερινά έρχονται στα αυτιά των διδασκόντων τα σενάρια του υπουργείου για συγχωνεύσεις και καταργήσεις τμημάτων (στην περίπτωσή μας συγχώνευση με τους Νηπιαγωγούς και το Π του ΦΠΨ), δηλαδή ένα νέο σχέδιο «Αθηνά», γεγονός που θα οδηγήσει στην περαιτέρω αποδιάρθρωση της λειτουργίας του πανεπιστημίου.
Τα προβλήματα αυτά δεν είναι βέβαια προνόμιο μόνο των Παιδαγωγικών Τμημάτων, αντίστοιχα υπάρχουν, όπως συζητούν οι συνάδελφοι, σε όλα τα τμήματα του ΕΚΠΑ.
Το ιδιαίτερα εντυπωσιακό στη σημερινή συγκυρία είναι ότι αυτά τα προβλήματα δεν απασχολούν ή τουλάχιστον δεν κατέχουν τη θέση που θα' πρεπε στον δημόσιο λόγο και το διάλογο που – αποσπασματικά και συγκυριακά – επιχειρείται εντός και εκτός πανεπιστημίου.
Το μείζον θέμα που αναδεικνύεται, αποκομμένο από τα υπόλοιπα αλλά στην πραγματικότητα έχοντας άμεση σχέση με αυτά, είναι το πώς θα εξακολουθήσουν να μένουν απέξω μη εκπροσωπούμενες στα όργανα διοίκησης του Πανεπιστημίου ομάδες, δηλαδή φοιτητές και εργαζόμενοι, με τα ΜΑΤ σε τελική λύση.
Κατά την αντίληψή μου, και το θέμα της αποδιάρθρωσης των λειτουργικών δομών του δημόσιου πανεπιστημίου, που περιέγραψα μέσα από όσα βιώνω σε καθημερινή βάση στο ΠΤΔΕ του ΕΚΠΑ, αλλά και το εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα της μη εκπροσώπησης όλων των ομάδων που συμβάλλουν στο να λειτουργεί ένα πανεπιστήμιο (φοιτητές, εργαζόμενοι) στα όργανα διοίκησής του, εντάσσονται σε μια ενιαία νεοφιλελεύθερη πολιτική διάλυσης του δημόσιου πανεπιστημίου μέσω ιδιωτικοποιήσεων μεγάλης κλίμακας, η οποία εκδιπλώνεται σε διεθνές επίπεδο και στην Ελλάδα εκφράστηκε κατά τον ευκρινέστερο τρόπο με το νόμο Διαμαντοπούλου- Αρβανιτόπουλου.
Εντάσσομαι στη συλλογικότητα των πανεπιστημιακών δασκάλων που αντιτάχθηκε στην αναθεώρηση του άρθρου 16 του ισχύοντος Συντάγματος (η οποία επανέρχεται ως πρόταση στη νέα συνταγματική αναθεώρηση που προωθεί η συγκυβέρνηση) και στο νόμο Διαμαντοπούλου-Αρβανιτόπουλου. Όχι μόνο γιατί το όραμά μου για την εκπαίδευση σε όλες της βαθμίδες κινείται σε διαμετρικά αντίθετη κατεύθυνση από αυτή των νεοφιλελεύθερων αλλά και γιατί ο νόμος αυτός ήταν και σε λειτουργικό επίπεδο έωλος. Πόσο δύσκολο είναι να καταλάβει κάποιος ότι αποκλείοντας την πλειοψηφία του πανεπιστημιακού σώματος από τα όργανα διοίκησης (και εννοώ τους φοιτητές) και παράγοντας διοικήσεις στο πανεπιστήμιο με προεπιλογή («screening") δημιουργείς αυτομάτως τις προϋποθέσεις μιας οιωνεί αντιπαλότητας μέσα στο χώρο του πανεπιστημίου;
Θεωρώ ότι η συλλογικότητα των πανεπιστημιακών δασκάλων που έχει στις αποσκευές της τις παρακαταθήκες των αγώνων της προηγούμενης περιόδου αλλά και το όραμα για ένα δημόσιο πανεπιστήμιο που θα παρέχει δωρεάν υψηλού επιπέδου εκπαίδευση σε όλους τους πολίτες χωρίς αποκλεισμούς κοινωνικής τάξης, θρησκείας, φύλου, εθνότητας κλπ. θα πρέπει άμεσα να διατυπώσει ένα μίνιμουμ προγραμματικό πλαίσιο στρατηγικής που θα οδηγήσει το δημόσιο πανεπιστήμιο εκτός της νεοφιλελεύθερης μέγγενης τουλάχιστον.
Ενα τέτοιο προγραμματικό πλαίσιο θα πρέπει να διατυπώνει ρητά ότι στόχος του είναι να αρθούν οι αποκλεισμοί από τα όργανα διοίκησης των ΑΕΙ. Αποκλεισμοί που εφαρμόζονται με τις κλειστές συνεδριάσεις των οργάνων διοίκησης, με τον περιορισμό συμμετοχής των εκπροσώπων όλων των τμημάτων στη Σύγκλητο, με τον αποκλεισμό της συμμετοχής φοιτητών αλλά και εργαζομένων από τα κέντρα λήψης αποφάσεων των ΑΕΙ. Προφανώς η άρση του αποκλεισμού αφορά και τους υποψήφιους κοσμήτορες και πρυτάνεις από τις εκλογές λόγω της προεπιλογής των υποψηφίων από τα Συμβούλια Διοίκησης.
Για τους φοιτητές, σε επίπεδο υλικοτεχνικό, θα πρέπει να ληφθεί πρόνοια ώστε να ενισχυθούν οι υπηρεσίες σίτισης, στέγασης και υγειονομικής περίθαλψης οι οποίες θα πρέπει να παρέχονται δωρεάν. Με δεδομένη δε την οικονομική κρίση και ότι το 35% του πληθυσμού της χώρας ζει στο όριο της φτώχειας ή κάτω από αυτό, γεγονός που οδηγεί ένα μεγάλο ποσοστό των φοιτητών να εργάζονται παράλληλα με τις σπουδές τους για να επιβιώσουν, κάθε σκέψη για εφαρμογή του ν+2 στη συνολική διάρκεια σπουδών θα πρέπει να εγκαταλειφθεί άμεσα.
Από τους κύριους στόχους, επίσης, θα πρέπει να είναι η ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού των ιδρυμάτων. Σε αυτή περιλαμβάνεται η άμεση επαναπρόσληψη των απολυμένων διοικητικών υπαλλήλων και η άμεση προκήρυξη νέων θέσεων ΔΕΠ, πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης. Στο βαθμό που η εκλογή νέων μελών ΔΕΠ απαιτεί κάποιο σημαντικό χρονικό διάστημα μέχρι να υλοποιηθεί, επιβάλλεται η πρόσληψη συμβασιούχων διδασκόντων με ετήσιες αξιοπρεπείς αμοιβές και πλήρη ασφάλιση. Εκ των ων ουκ άνευ, βέβαια, είναι η αποκατάσταση του μισθολογικού καθεστώτος των μελών ΔΕΠ στα προ μνημονίου επίπεδα.
Όσον αφορά το θεσμικό πλαίσιο, είναι απαραίτητες άμεσες αλλαγές στις θεσμικές υποδομές των πανεπιστημίων, με τον επαναπροσδιορισμό της σύνθεσης και των αρμοδιοτήτων των οργάνων διοίκησης, την υλοποίηση του ενιαίου χώρου έρευνας και διδασκαλίας (δηλαδή τη σύνδεση με τα δημόσια ερευνητικά ιδρύματα), τη χρηματοδότηση της έρευνας μέσω του τακτικού προϋπολογισμού για τα πανεπιστήμια.
Τα όσα προτείνονται είναι τα ελάχιστα απαιτούμενα που θα πρέπει να εφαρμοστούν άμεσα για επιβιώσει το δημόσιο πανεπιστήμιο και κατά την απόψή μου δεν συνιστούν ικανή προϋπόθεση για μια διαφορετικού τύπου εκπαίδευση σε μια διαφορετική κοινωνία ισότητας, ελευθερίας και αλληλεγγύης. Αλλά ακόμα και αυτά τα ελάχιστα, στη κρίσιμη περίοδο που είμαστε, απαιτούν μια διαρκή κοινωνική κινητοποίηση και ένα μέτωπο παιδείας εντός της ακαδημαϊκής κοινότητας (πανεπιστημιακοί, άλλοι εργαζόμενοι, φοιτητές) που θα εκτείνεται πολύ πέρα από τους χώρους του πανεπιστημίου και θα γίνει υπόθεση των εργαζομένων και της κοινωνίας ευρύτερα. [
