Της Κατερίνας Μπρέγιαννη
Καλλίγραμμα μοντέλα χαμογελούν από τις οθόνες διαφημίζοντας αυτοκίνητα, πλυντήρια, σκούπες, καλλυντικά, κινητά τηλέφωνα και όλο το εύρος των καταναλωτικών αγαθών που παρέχει στους πολίτες η κοινωνία των αγορών ως αντάλλαγμα μιας fake μικροαστικής ευμάρειας. Στα περίπτερα γιγαντιαίες φωτογραφίες γυναικών σε ηδυπαθείς πόζες βροντοφωνάζουν στα περιοδικά, ενώ συχνά πηχυαίοι σεξιστικοί τίτλοι σοκάρουν την καθημερινότητα και αυξάνουν τις πωλήσεις μερίδας του Τύπου.
Στις ενημερωτικές εκπομπές γυναίκες - γλάστρες καμαρώνουν. Ένας πολιτικός λόγος μιας fake τηλε«μαγκιάς» διατρέχει συχνά τις τηλεοπτικές συζητήσεις και όλο και κάποια «άνανδρη συμπεριφορά», «αντρίκεια στάση», «γυναικούλες» θα ακουστεί από όσους «τιμούν ή φορούν τα παντελόνια» εκφράσεις που συχνά χρησιμοποιούν και τα δύο φύλα.
Τα ΜΜΕ είναι μεγάλες επιχειρήσεις και άτυπα κέντρα λήψης αποφάσεων σε σχέση με τα προτεινόμενα θέματα που αξιολογικά θα κριθούν ως «είδηση» και πώς αυτά θα «πλασαριστούν» στην κοινωνία ώστε να είναι θελκτικά. Ως κύρια πηγή πληροφόρησης για κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα, έχουν καίριο ρόλο παρέμβασης, καθοδήγησης, αναπαραγωγής έμφυλων ανισοτήτων.
Με δεδομένο ότι η τηλεόραση καθημερινά παίζει σε όλα τα σπίτια, συχνά χωρίς να κλείνει ποτέ, και αν συνυπολογιστεί η συχνά παράλληλη και αδιάκοπη περιήγηση στο Διαδίκτυο, ρόλοι και στερεότυπα αναπαράγονται διαρκώς καθιστώντας τον σεξισμό τον ρατσισμό της καθημερινότητας μας.
Τα έμφυλα στερεότυπα στη δημόσια σφαίρα των ΜΜΕ
Τα έμφυλα στερεότυπα αποτελούν σχηματικές και καθολικές αναπαραστάσεις που αποδίδουν χαρακτηριστικά υποτίθεται «φυσικά» στις γυναίκες και στους άνδρες. Ισχυρά ριζωμένες πεποιθήσεις για τους φυσικούς ρόλους των φύλων που βασίζονται σε γενικεύσεις, υπεραπλουστεύσεις υποκειμενικές, διαδεδομένες στην κοινωνία.
«Τα στερεότυπα προκαταλαμβάνουν τη συμπεριφορά μας, οδηγούν στην πρόκληση συγκεκριμένων κοινωνικών στάσεων και προδιαθέσεων απέναντι σε ομάδες, αξίες, θεσμούς και προκαλούν την προκατάληψη, μια αρνητική, δυσμενή στάση απέναντι σε μια ομάδα ή τα μέλη της. Οι κατηγορίες των προκαταλήψεων δεν σχετίζονται μόνον με την καταγωγή, τις κοινωνικο-πολιτισμικές νόρμες, αλλά και το φύλο, την εμφάνιση ή την προσωπικότητα των ανθρώπων» τόνισε στην «Α» η επίκουρη καθηγήτρια Γλωσσολογίας και Ελληνικής Γλώσσας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Fellow of Comparative Cultural Studies CHS - GR του Πανεπιστημίου Harvard και ακαδημαϊκή διευθύντρια Θερινού Πανεπιστημίου «Ελληνική Γλώσσα, Πολιτισμός και ΜΜΕ», Νικολέτα Τσιτσανούδη.
Χαρακτηριστική είναι η νέα έρευνα του Global Gender Gap Report, η οποία καταγράφει ότι η ισότητα κάνει βήματα προς τα πίσω και, παρά τις πρωτοβουλίες ευαισθητοποίησης από κυβερνήσεις και φορείς, η ανισότητα καλά κρατεί σε παγκόσμιο επίπεδο.
Τη σημασία των στερεοτύπων στη διαιώνιση της έμφυλης ανισότητας μαρτυρά ένα πείραμα που έγινε με παιδιά δημοτικού από τη φιλανθρωπική οργάνωση Education and Employers, όπου φάνηκε ότι τα στερεότυπα ανάμεσα στα δυο φύλα ξεκινούν από πολύ μικρή ηλικία (μεταξύ 5 και 7 ετών). Οκτάχρονα παιδιά κλήθηκαν να ζωγραφίσουν τρεις επαγγελματικές κατηγορίες: πυροσβέστη, χειρουργό και πιλότο. 61 παιδιά ζωγράφισαν αντρικές φιγούρες, ενώ μόνο 5 από αυτά ζωγράφισαν γυναικείες. Το φιλμ έφερε στην επιφάνεια τη ρεαλιστική πλευρά των στερεότυπων ανάμεσα στα δυο φύλα στις μικρές ηλικίες.
«Όχι σπάνια στη δημόσια σφαίρα των ΜΜΕ διαιωνίζονται ρητά και άρρητα στερεοτυπικές συμπεριφορές και προκαταλήψεις σχετικές με τις κοινωνικές διακρίσεις, τον ρατσισμό και τον σεξισμό, οι οποίες υφίστανται ή λανθάνουν στην κυρίαρχη ομάδα», επισημαίνει για τη λειτουργία των σεξιστικών στερεοτύπων η κ. Τσιτσανούδη. «Σεξιστικά στερεότυπα απαντώνται στα ΜΜΕ, όταν αναφέρονται στο γυναικείο φύλο. Η σεξιστική χρήση της γλώσσας περιλαμβάνει στερεοτυπικές αναφορές σε γυναίκες με έμφαση στα σωματικά τους προσόντα και την οικογενειακή τους κατάσταση (λ.χ. 'ξανθιές', 'ωραίες', 'μοιραίες', 'χήρες'). Αντίστοιχες στερεοτυπικές προτιμήσεις επιδεικνύονται και σε τηλεοπτικά ρεπορτάζ από την καθημερινότητα (λ.χ. το καλοκαίρι δηλώνεται με την παρουσίαση γυμνόστηθων γυναικών στις παραλίες). Η σεξιστική αντιμετώπιση στηρίζεται στην οπτικοποιημένη παρουσίαση συγκεκριμένων προσόντων ή χαρακτηριστικών των γυναικών ή παραγλωσσικών στοιχείων (κινήσεις, χειρονομίες, γκριμάτσες) που τείνουν στον ορισμό υποτιθέμενων υπερφίαλων ή εκκεντρικών χαρακτήρων».
«Μια αναζήτηση στο Google με κλειδί τη φράση 'Για τα μάτια μιας γυναίκας' δίνει ενδιαφέροντα 'ευρήματα'. 'Για τα μάτια μιας γυναίκας'... 'οι πυροβολισμοί στην Τρούμπα', 'σκοτώθηκαν τα αδέλφια', 'διαλύθηκε η οικογένεια', 'σκηνικό Φαρ Ουέστ'... Ενώ 'για τα μάτια ενός άντρα'... 'όλα όσα πρέπει να κάνουμε για να είμαστε ξεχωριστές', 'φρέσκες', 'κρέμες για να είστε όμορφες' κ.λπ.».
«Κοντολογίς, οι γυναίκες, ανεξάρτητα από τη θέση τους, εισπράττουν μεγαλύτερη οικειότητα και λιγότερο σεβασμό απ’ ό,τι οι άντρες. Δεν είναι παρά 'η έκφραση της κανονικότητας της αρσενικής ιδιότητας των κοινωνικών τίτλων', σύμφωνα με την Α. Φραγκουδάκη. "Σοβαρά ας λαμβάνεται υπόψη και η συνεχής χρήση μιας γλώσσας που αγνοεί το θηλυκό γένος ή του αποδίδει χαρακτηριστικά δευτερεύουσας ή αρνητικής σημασίας. Η καταγραφή του γυναικείου φύλου στο γλωσσικό επίπεδο πάσχει σταθερά».
«Η χρήση των στερεοτύπων από τα ΜΜΕ και η ευρεία απήχηση που αυτά έχουν στο κοινό δεν θα πρέπει να οδηγεί σε μια εξέλιξη κατά την οποία, ο δημόσιος λόγος από αρχικός κομιστής των στερεότυπων γίνεται παγιωτής - επικυρωτής και ο αναγκαίος νομιμοποιητικός παράγοντας των προκαταλήψεων που τελικά διαμορφώνονται στην κοινή γνώμη» καταλήγει η κ. Τσιτσανούδη.
Στη διαφήμιση το σώμα της γυναίκας τεμαχίζεται και πουλιέται με το... κομμάτι
Ζευγάρι πίνει καφέ, εκείνος μεσήλιξ, εκείνη χαριεστάτη νεανίς: «- Θα έρθεις μαζί μου για ψώνια; ρωτά η κοπέλα, - Μπα βαριέμαι, απαντά εκείνος, - Και αν με πειράξει κανείς στον δρόμο; - Σε πειράζουν στον δρόμο; - Συνεχώς.- Πιες τον καφέ σου και πάμε...». Και αν νομίζετε ότι αυτή είναι μια vintage διαφήμιση από το μακρινό 1930, κάνετε μέγα λάθος. Παίζεται καθημερινά στις οθόνες σας διαφημίζοντας μεγάλη εταιρεία καφέ.
Τις περισσότερες φορές οι γυναίκες στη διαφήμιση προβάλλονται άβουλες, αδύναμες, ανάξιες, ασήμαντες, ενώ οι ρόλοι που παραδοσιακά τις συνοδεύουν είναι της γλυκιάς μητέρας και καλοσυνάτης νοικοκυράς που υπηρετεί τον άνδρα και τα παιδιά ή της χαζοχαρούμενης υπαλλήλου γραφείου που χαίρεται τη συντροφιά των αρρένων συναδέλφων της.
Πάντα όμορφα μοντέλα θα λανσάρουν τα νέα προϊόντα στην αγορά που απευθύνονται για άντρες, ενώ οι ηλικιωμένες πρέπει να περιοριστούν παραδοσιακά σε απορρυπαντικά, προϊόντα τροφής, ή τις πάνες ακράτειας. Οι γυναίκες γεννιούνται, μεγαλώνουν και εκπαιδεύονται ως αντικείμενο ιδιοκτησίας, που πρέπει να είναι πάντα όμορφο για να πιάνει καλή «τιμή» στην αγορά. Ένα αντικείμενο όμως φθαρτό και με ημερομηνία λήξης. Επιπλέον, ο τεμαχισμός αυτός του γυναικείου σώματος σε στήθη, πόδια, οπίσθια όχι μόνο αφαιρεί την ανθρώπινη υπόσταση αλλά νομιμοποιεί αντιλήψεις υποτίμησης και βίαιης εναντίον της συμπεριφοράς.
Γενικότερα στα ΜΜΕ η γυναίκα εμφανίζεται είτε ως σεξουαλικό αντικείμενο είτε ως αντικείμενο ομορφιάς. Ακόμα και όταν κατέχει δημόσια αξιώματα και υψηλές θέσεις ευθύνης, προβάλλεται ο ρόλος της μητέρας-νοικοκυράς σαν πρωταρχική προτεραιότητά της. Ενώ συχνά παρουσιάζεται ως θύμα φτώχειας, πολέμων, βίας νομιμοποιώντας με τέτοιες εικόνες «την αδυναμία» της, καθώς και την έμφυλη βία.
ΜΜΕ, ένας ανδροκρατούμενος κόσμος που αναπαράγει τον εαυτό του
Τα ΜΜΕ ως μηχανισμοί επιβολής, προβολής, διαιώνισης των στερεοτύπων σκιαγραφούν ένα κόσμο όπου οι άνδρες υπερέχουν αριθμητικά σε όλους σχεδόν τους επαγγελματικούς τομείς και τα πεδία απασχόλησης. Παρουσιάζονται με μια τεράστια αριθμητική ανισότητα, η οποία δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, αλλά, αντίθετα, αναπαράγει την στερεοτυπική αντίληψη ότι οι γυναίκες ανήκουν και κινούνται στον ιδιωτικό χώρο.
Ο υποβιβασμός της γυναίκας μέσω των διαμορφούμενων -αναχρονιστικών- προτύπων και της στρέβλωσης της γυναικείας φύσης και σεξουαλικότητας που προβάλλονται μέσα από τα ΜΜΕ έχουν ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση της γυναίκας στη νοοτροπία, τον τρόπο σκέψης και τις στάσεις της κοινωνίας |
Στο περιεχόμενο των ΜΜΕ, η γυναικεία παρουσία περιορίζεται σε δουλειές κυρίως διεκπεραιωτικές, βοηθητικές, ενώ τις αποφάσεις και ό,τι δημιουργικό αναλαμβάνουν άντρες. Πόσους γυναίκες οδηγούς ή γιατρούς θα δούμε και πόσες γραμματείς ή νοικοκυρές; Την ίδια ώρα, αν και υπάρχει πλήθος γυναικών δημοσιογράφων, λίγες βρίσκονται σε ανώτερες και ανώτατες διοικητικές θέσεις, ενώ παράλληλα υφίστανται και μεγάλες μισθολογικές ανισότητες. Μια ματιά στις ταυτότητες εφημερίδων και περιοδικών αρκεί για να μας πείσει...
Η συντριπτική πλειοψηφία ακόμα και όσων παρευρίσκονται στα ΜΜΕ για να ενημερώσουν για κάποιο θέμα σημαντικό σε οποιονδήποτε τομέα είναι άντρες! Οι γυναίκες είναι απλά «αόρατες» ή περιορίζονται σε ειδικά θέματα για γυναίκες και ειδικές σελίδες - ένθετα. Γεγονός που κάνει εμφανέστερη την περιθωριοποίησή τους. Το γεγονός της «αορατότητας» είναι ακόμα πιο έντονο για τις γυναίκες πρόσφυγες, τις ηλικιωμένες γυναίκες ή τις ομοφυλόφιλες και τις τρανς.
«Ακόμη και σε ενημερωτικές εκπομπές, όπου θα περιμέναμε μια πιο δυναμική εικόνα, βλέπουμε γυναίκες είτε ως συμπαρουσιάστριες - γλάστρες δίπλα σε άνδρες παρουσιαστές είτε ως προσκεκλημένες σε πάνελ, όπου τους δίνεται λιγότερος χρόνος ομιλίας ή διακόπτονται περισσότερο, συγκριτικά με τους άνδρες προσκεκλημένους (για να μην αναφερθούμε σε περιστατικά ωμής βίας κατά γυναικών, όπως χαστούκια και μπουγελώματα σε ενημερωτικές εκπομπές και μάλιστα μεγάλης ακροαματικότητας). Εδώ θα σημειώσω ότι η συμμετοχή των γυναικών στα διάφορα πάνελ των καναλιών είναι γύρω στο 10%, 2% στη δημόσια τηλεόραση, ενώ στα ιδιωτικά 8%» επισήμανε η βουλεύτρια του ΣΥΡΙΖΑ Χαρά Καφαντάρη στην ομιλία της στην ημερίδα του Τμήματος Φεμινιστικής Πολιτικής/Φύλου ΣΥΡΙΖΑ και του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς με θέμα το τέλος της ανοχής στην έμφυλη βία.
Στα ποικίλης ύλης free press περιοδικά που έχουν μεγάλη διάδοση ειδικά στις νέες και τους νέους ενδέχεται να φιλοξενείται ένα άρθρο κατά του σεξισμού δίπλα σε άλλα που υμνούν τα έμφυλα στερεότυπα και προβάλλουν τη γυναίκα ως αντικείμενο.
Συχνά οι γυναίκες εκφέρουσες πολιτικό λόγο αντιμετωπίζονται «πατερναλιστικά» από τους άντρες δημοσιογράφους που τις φιλοξενούν ή από τους πολιτικούς συναδέλφους τους, με αποτέλεσμα να προσλαμβάνουν οι ίδιες απολογητικό ύφος φανερώνοντας ενοχικά σύνδρομα που τους δόθηκε η δυνατότητα να πουν την άποψή τους.
Ο γλωσσικός σεξισμός αποτελεί μια πολύ διαδεδομένη μορφή σεξισμού και συνιστά την έμφυλη διάκριση που αντικατοπτρίζεται στη γλώσσα. Αφορά κυρίως λεκτικές εκφράσεις που διαιωνίζουν τα έμφυλα στερεότυπα και τις διακρίσεις. Συχνά και ενίοτε με όχημα το χιούμορ μπορεί να παρουσιάσει ως φυσιολογική και την υποκίνηση σε βία κατά των γυναικών. Μερικές συχνές σεξιστικές εκφράσεις είναι π.χ. το «κλαψουρίζεις σα γυναίκα», «αγορίστικα μαλλιά», «γυναικοδουλειά», «αντρογυναίκα», «αντρειωμένος» κ.ά.
Συχνό φαινόμενο είναι οι γυναίκες σε θέσεις εξουσίας να μην αποδέχονται τον γλωσσικό σεξισμό ή γενικότερα τον σεξισμό, καθώς θεωρούν ότι είναι ένδειξη αδυναμίας αν τον καταγγείλουν. Σαν ξαφνικά να αποκαλύπτεται δημόσια μια εν γένει αδυναμία την οποία έχουν ενστερνιστεί λόγω των στερεοτύπων ήδη από τη γέννησή τους.
Μόλις το 10% είναι η συμμετοχή των γυναικών στα τηλεοπτικά πάνελ
«Έχουν προβληθεί στην τηλεόραση αμέτρητα 'ρεπορτάζ' σχετικά με τις ενδυματολογικές επιλογές των γυναικών πολιτικών, κάτι που παραπέμπει και πάλι στο θέμα της εξωτερικής εμφάνισης ως κύριο μέλημα μιας γυναίκας, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε παρακολουθήσει συνεντεύξεις βουλευτριών, όπου οι περισσότερες ερωτήσεις που τους τίθενται έχουν να κάνουν με την προσωπική τους ζωή κι όχι με την πολιτική τους δράση» υπογράμμισε η κ. Καφαντάρη αναφερόμενη ειδικότερα στην αντιμετώπιση των γυναικών πολιτικών.
«Η απάθεια και η αδιαφορία είναι η συνήθης αντίδραση της πλειονότητας των ανθρώπων ως προς αυτό το θέμα. Πόσες φορές έχουμε ακούσει το επιχείρημα του 'κόσμου που καίγεται', όταν αναφερόμαστε στο θέμα της προσβολής του γυναικείου φύλου από τα ΜΜΕ; Ακόμη και μεγάλη μερίδα του γυναικείου πληθυσμού παραμένει αδιάφορη στο ζήτημα, παρ' όλο που μπορεί να την αφορά άμεσα. Ο υποβιβασμός της γυναίκας μέσω των διαμορφούμενων -αναχρονιστικών- προτύπων και της στρέβλωσης της γυναικείας φύσης και σεξουαλικότητας που προβάλλονται μέσα από τα ΜΜΕ έχουν ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση της γυναίκας στη νοοτροπία, τον τρόπο σκέψης και τις στάσεις της κοινωνίας. Σύμφωνα με πολλές έρευνες, ένα άτομο που εκτίθεται περισσότερο σε βίαιες σκηνές στην τηλεόραση είναι πιο πιθανό να επιδεικνύει στο μέλλον μεγαλύτερη απάθεια σε περιστατικά βίαιης συμπεριφοράς. Είναι λοιπόν εύλογο να υποθέσουμε ότι αν ο απόλυτος υποβιβασμός του γυναικείου φύλου εδραιώνεται -έστω υποσυνείδητα- στην αντίληψη των ανθρώπων, ανδρών και γυναικών, τόσο πιο εύκολο θα είναι για αυτούς να προχωρήσουν σε βίαιες πράξεις και αποδοχή αυτών χωρίς καμία αντίδραση αντίστοιχα» εξηγεί η βουλεύτρια. Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι οι γυναίκες πολιτικοί έχουν πολύ λιγότερη κάλυψη από τα ΜΜΕ, πιο προσωποποιημένη και με πιο αρνητικό ύφος.
Διαδικτυακή παρενόχληση εις βάρος γυναικών δημοσιογράφων
Η διαδικτυακή παρενόχληση είναι αρκετά διαδεδομένο φαινόμενο σε πολλές χώρες. Σύμφωνα με έρευνα του Center for Media Engagement του Πανεπιστημίου του Τέξας (10.04.2018), οι γυναίκες δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν την απειλή της διαδικτυακής παρενόχλησης όταν αλληλεπιδρούν με το κοινό στα social media. Στην έρευνα συμμετείχαν 75 γυναίκες δημοσιογράφοι από τη Γερμανία, Ινδία, Ταϊβάν, την Αγγλία και την Αμερική.
Όπως αποκάλυψε η έρευνα, οι περισσότεροι από τους δημοσιογράφους που συμμετείχαν αντί για απλή κριτική στο έργο τους ελάμβαναν σχόλια που πήραν τη μορφή παρενόχλησης στοχεύοντάς τους προσωπικά με έμφαση στο φύλο ή τη σεξουαλικότητά τους. Κάποιες ανέπτυξαν στρατηγικές πρόληψης όπως περιορισμού των λέξεων που θα μπορούσαν να γραφτούν στη σελίδα τους στο Facebook, άλλες πάλι επέλεξαν να το αγνοήσουν ή να σταματήσουν να ασχολούνται με τα social media.
Οι περισσότερες γυναίκες αισθάνθηκαν ότι τα μέσα που εργάζονταν θα μπορούσαν να κάνουν περισσότερα ώστε να τους εκπαιδεύσουν στο πώς να χειριστούν τη διαδικτυακή παρενόχληση. Ενώ μερικές φορές ένιωσαν ότι δεν μπορούσαν να το αναφέρουν ή ότι το μέσο που δούλευαν αντιμετώπιζε το θέμα ως προσωπικό τους πρόβλημα. Πολλές γυναίκες υποστήριξαν ότι θα επιθυμούσαν οι εποπτικές αρχές να δουν το πρόβλημα ως μέρος της δουλειάς τους για να διασφαλιστεί ασφαλέστερη περιήγηση στο Διαδίκτυο.
Οι έμφυλες διακρίσεις στα ΜΜΕ σε αριθμούς
Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Παρατηρητήριο για τα ΜΜΕ, οι γυναίκες αποτελούν μόλις το 24% των ατόμων που φιλοξενούνται στα παραδοσιακά ΜΜΕ (εφημερίδες, τηλεόραση, ραδιόφωνο) και το 26% των ατόμων που φιλοξενούνται στα διαδικτυακά.
Το ποσοστό ιστοριών που αφορούν γυναίκες είναι σταθερό από το 2000, μόλις στο 10% υπήρχαν ιστορίες που επικεντρώνονταν σε αυτές, ενώ μόλις το 3% των παραδοσιακών ΜΜΕ αφορούν ξεκάθαρα τα έμφυλα στερεότυπα.
Ως προς τα επαγγέλματα, γυναίκες αποτελούν το 18% στην κατηγορία «κυβέρνηση - πολιτικός - υπουργός» και το 67% στην κατηγορία «νοικοκυρά - γονέας».
Στις ειδήσεις σε εφημερίδες, ραδιόφωνο και τηλεόραση, οι γυναίκες αποτελούν το 18% των σχολιαστών/τριών, το 23% των ομιλητριών/ών και το 28% των αυτοπτών μαρτύρων.
Σύμφωνα με εκθέσεις του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων:
Σε θέσεις ευθύνης στα ΜΜΕ το 2012 οι γυναίκες αποτελούσαν το 16% των διευθυνόντων/ουσών και το 25% των μελών Δ.Σ.
Στα συνδικαλιστικά όργανα των δημοσιογράφων το 2012 το 42,1% των μελών ήταν γυναίκες και το ποσοστό συμμετοχής τους στα όργανα διοίκησης των συνδικάτων ήταν της τάξης του 36,2%.
Η εκπροσώπηση των γυναικών στους ιδιωτικούς και στους δημόσιους οργανισμούς ΜΜΕ διαφέρει: ενώ συνολικά το 2012 οι γυναίκες κατείχαν το 35% των διευθυντικών θέσεων στα κρατικά μέσα, το αντίστοιχο ποσοστό για τα ιδιωτικά ήταν 29%.
Στην Ελλάδα, οι γυναίκες αποτελούν το 33% των μελών Δ.Σ. των ρυθμιστικών αρχών για τα ΜΜΕ.
Σύμφωνα με έρευνα του Κέντρου Ερευνών για θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ), από τα 1.528 άρθρα που αποτέλεσαν τα δεδομένα της έρευνας και αναλύθηκαν, προκύπτουν τα ακόλουθα:
Το 31,5% των άρθρων αναπαράγει έμφυλα στερεότυπα και μόλις το 12,7% τα αμφισβητεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα περισσότερα άρθρα που αναπαράγουν έμφυλα στερεότυπα έχουν συνταχθεί από γυναίκες (59,9%).
Το 27% των άρθρων, ενώ θα μπορούσε βάσει του θέματός του να αναδείξει την έμφυλη διάστασή του, δεν το έκανε.
Περισσότερα από τα μισά (52,9%) άρθρα που παρουσιάζουν περιστατικά βίας λόγω φύλου (13,5%) δεν παρουσιάζουν την έμφυλη διάστασή τους.
Το 49,3% των άρθρων της έρευνας αναφέρει ή επικεντρώνεται κυρίως σε προσωπικές πληροφορίες των γυναικών που παρουσιάζει. Στο 20,9% αυτών των άρθρων οι προσωπικές πληροφορίες είναι άσχετες με το θέμα που παρουσιάζεται.
Μόλις στο 9,5% των άρθρων που αναλύθηκαν παρουσιάζονται γυναίκες ως ειδικές ή σχολιάστριες επί του θέματος. Μάλιστα, όταν πρόκειται για εφημερίδες, το ποσοστό αυτό μειώνεται στο 3,7%. Μόνο το 8,5% των άρθρων αναφέρονται σε θέματα ισότητας των φύλων.
Καλές πρακτικές για την αντιμετώπιση του σεξισμού στα ΜΜΕ
Σημαντικό βήμα στην αντιμετώπιση των έμφυλων ανισοτήτων και του σεξισμού αποτελεί ότι στις 29 Μαρτίου κυρώθηκε από την Ελληνική Βουλή η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας. Στο άρθρο 17 γίνεται σαφής αναφορά στα ΜΜΕ και επισημαίνεται ότι πρέπει να υλοποιούν πολιτικές για την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών και «να ενισχύουν τον σεβασμό προς την αξιοπρέπειά τους», ενώ πρέπει να καλλιεργούνται «δεξιότητες μεταξύ παιδιών, γονέων και εκπαιδευτικών αναφορικά με τον τρόπο αντιμετώπισης του πληροφοριακού και επικοινωνιακού περιβάλλοντος που παρέχει πρόσβαση σε ταπεινωτικό και μειωτικό περιεχόμενο σεξουαλικής ή βίαιης φύσης το οποίο θα μπορούσε να καταστεί επιβλαβές».
Υιοθετώντας καλές πρακτικές στην καθημερινότητά μας καταπολεμούμε στην πράξη τις έμφυλες διακρίσεις και τις ανισότητες. Μερικές καλές πρακτικές που μπορούν να υιοθετηθούν είναι να αναφερόμαστε σε επαγγελματικούς τίτλους, θέσεις και αξιώματα υποδηλώνοντας και το θηλυκό φύλο. Για παράδειγμα: βουλευτές, βουλεύτριες, συντάκτες, συντάκτριες, δικαστής, δικάστρια κ.ά. Χρησιμοποιούμε και τα δύο γένη, αρσενικό και θηλυκό, στα μηνύματα που αφορούν όλους, για παράδειγμα «ακροατές, ακροάτριες, τηλεθεατές, τηλεθεάτριες, κ.ά.». Καταργούμε στην πράξη τον γλωσσικό σεξισμό και την αναπαραγωγή εκφράσεων όπως «είσαι αντράκι», «είσαι μάγκας», «κλαις σαν γυναικούλα», «αυτά είναι γυναικείες δουλειές». Ξεχνάμε την άνανδρη πράξη προτιμώντας το «πράξη δειλίας», αντί για το ανδραγάθημα επιλέγουμε «γενναία πράξη».
Χτυπάμε τον σεξισμό στην καθημερινότητά μας αποσυνδέοντας το χιούμορ και τις ύβρεις από τα σεξιστικά υπονοούμενα, τα συμφραζόμενα ή τις ρητές εκφράσεις. Κύριο μέλημά μας στην εκφορά του λόγου και στην επικοινωνία μας με τους άλλους θα πρέπει να είναι να βάλουμε ένα τέλος στην καθημερινή αναπαραγωγή του ρατσισμού εναντίον των γυναικών και «των μειονοτήτων» αγκαλιάζοντας και συμπεριλαμβάνοντας τον άλλον και όχι διχάζοντας και διαιρώντας.
Πηγές:
Ναυσικά Μοσχοβάκου, Λίνα Χατζηαντωνίου, Οδηγός προς τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας για την εξάλειψη του σεξισμού και των έμφυλων διακρίσεων από το Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ)
Καραγιαννοπούλου Χαρά, «Εμπειρικά δεδομένα από την έμφυλη προσέγγιση των ΜΜΕ», στο περιοδικό «Αγώνας της Γυναίκας», τεύχος 91/2014, υλοποίηση Σχεδίου Δράσης «Συμβολή στην καταπολέμηση των στερεοτύπων λόγω φύλου όπως παρουσιάζονται στα ΜΜΕ» 129Ana Lucia Sabadell στο 85ο τεύχος του περιοδικού "Θέσεις"
Διαβάστε επίσης στο 1ο μέρος της έρευνας τη συζήτηση με τον διευθυντή του Εργαστηρίου Κοινωνικής Έρευνας στα ΜΜΕ του Τμήματος Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του ΕΚΠΑ και μέλος του ΕΣΡ Γιώργο Πλειό
