Την ταινία - ντοκιμαντέρ «Rom» του Μενέλαου Καραμαγγιώλη μεταδίδει η ΕΡΤ2 απόψε, στις 11.45 μ.μ., με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα του Έθνους των Ρομά στις 8 Απριλίου. Ο ΟΗΕ αναγνώρισε τους Τσιγγάνους το 1979 με την ονομασία Rom, που μπορεί να σημαίνει Τσιγγάνος, γύφτος -ή ένας άλλος τρόπος ζωής.
Η ταινία, που γυρίστηκε το 1989, χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τον ορισμό Rom και επιχειρεί να δώσει το στίγμα του λαού αυτού στην ευρωπαϊκή ήπειρο και κυρίως στην Ελλάδα, ακολουθώντας τέσσερις διαφορετικές κατευθύνσεις που εκφράζονται στα πρόσωπα των τεσσάρων αφηγητών: του δάσκαλου, του φωτογράφου, της γριάς Τσιγγάνας Ταμάρα και της νεαρής Αϊμά.
Ο δάσκαλος ανιχνεύει την πιθανή καταγωγή των Rom και την πορεία τους στον χρόνο μέσα από σπαράγματα αναφορών στα περιθώρια της Ιστορίας. Ο φωτογράφος με τον φακό του παίζει τον ρόλο του σύγχρονου ιστορικού προσπαθώντας ν' αποτυπώσει εικονιστικά το παρόν ενός λαού που μπορεί να διαθέτει παρελθόν και μνήμη, αλλά δεν είχε ποτέ γραπτή παράδοση και επίσημη Ιστορία.
Τέλος, στα πρόσωπα των δύο γυναικών ορίζονται οι δύο αντίποδες της γύφτικης ζωής: ο ένας βαθιά δεισιδαιμονικός, χωμένος σε παραμύθια και θρύλους, ο άλλος σημερινός, με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον και ίσως σε μια νέα ταυτότητα.
Ο λόγος των τεσσάρων αφηγητών με τα άλματά του μπρος - πίσω στον χρόνο και οι παρεμβολές αυτούσιων τσιγγάνικων αφηγήσεων συνδυάζονται με την εικόνα του σήμερα που προσπαθεί να περιγράψει τις ιδιαιτερότητες και τις αντιφάσεις της τσιγγάνικης ζωής μέσα από σκηνές γάμων και θανάτων, γλεντιού και δουλειάς, θρησκείας και μαγγανείας.
Στην αφηγηματική δομή της ταινίας, που χαρακτηρίζεται από αλλεπάλληλες ανατροπές, συνεκτικό ρόλο παίζουν τα έμμονα leitmotivs της εικόνας και της μουσικής, που, συνδέοντας, τονίζουν ακόμη περισσότερο τη συνειρμική της διάσταση, η οποία δεν παρακολουθεί τη διαδρομή της λογικής, αλλά την τροχιά της περιπέτειας και, επιμένοντας στη γοητεία του επουσιώδους, συγγενεύει όσο μπορεί με τα τσιγγάνικα παραμύθια.
Επιστημονικοί σύμβουλοι της ταινίας: Μιράντα Τερζοπούλου, Κατερίνα Πούτου, Βαγγέλης Μαρσέλλος, Μαρία Χατζηγεωργίου.
