Το 2018 μας αφήνει με θλιβερό ρεκόρ. Ένα ρεκόρ που ανακοίνωσε η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες τον Ιούνιο, και που πιθανότατα έχει ήδη καταρριφθεί. Σχεδόν 70 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν ξεσπιτωθεί το 2018 εξαιτίας πολέμων, πολιτικής, θρησκευτικής ή κοινωνικής καταπίεσης, φυσικών καταστροφών, πείνας. Και δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι το 2019 θα είναι καλύτερο. Πιθανά κάποιες πληγές θα κλείσουν, αλλά δεν θέλουμε χρονιάρες μέρες να φανταστούμε πόσες νέες θα ανοίξουν.
Αυτός ο εξωφρενικός αριθμός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους τα Ηνωμένα Έθνη προσπάθησαν στο τέλος του 2018 να βάλουν τους βασικούς κανόνες για τη μετανάστευση και την προσφυγιά. Και λίγο πριν την εκπνοή του χρόνου υπογράφθηκαν από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Σύμφωνο για τους Πρόσφυγες. Ως εργαλεία για την καλύτερη διαχείριση ενός προβλήματος, το οποίο, μεταξύ άλλων, εκμεταλλεύονται οι δυνάμεις της νέας Δεξιάς και της Ακροδεξιάς για να αυγατίσουν. Οι δυνάμεις που επιμένουν ότι το δικό τους έθνος είναι καλύτερο και σημαντικότερο από όλα τα υπόλοιπα. Οι δυνάμεις που στρέφουν τους αδύναμους απέναντι στους ακόμη πιο αδύναμους.
Ψηφίστηκε, λοιπόν, το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση από τη συντριπτική πλειοψηφία των μελών του ΟΗΕ, πλην όμως με κάποιες... βαριές απώλειες. Χωρίς τις δύο χώρες που κατεξοχήν στήθηκαν από μετανάστες, τις ΗΠΑ και την Αυστραλία, και χωρίς εκείνες τις χώρες της Ευρώπης όπου κάνει κουμάντο η ξενοφοβική νέα Δεξιά.
Πλαίσιο ρύθμισης
Να σημειωθεί ότι αυτό το Σύμφωνο προσπαθεί να βάλει το πλαίσιο για τα δικαιώματα των μεταναστών, όχι των προσφύγων. Τα δικαιώματα των πάσης φύσεως κυνηγημένων τα ρυθμίζει εδώ και πάνω από πενήντα χρόνια η Συνθήκη της Γενεύης για τους πρόσφυγες. Όποιος χαρακτηρίζεται πρόσφυγας είναι υποχρεωμένος να σέβεται τους νόμους της χώρας που τον φιλοξενεί, πλην όμως δικαιούται προστασίας έναντι κάθε είδους διάκρισης και δικαίωμα παραμονής, ενώ δεν μπορεί να σταλεί ενάντια στη θέλησή του σε μια άλλη χώρα.
Ο μετανάστης, πάλι, είναι είτε καλοδεχούμενος, είτε επί ξύλου κρεμάμενος. Ενίοτε και τα δύο. Ανάλογα με τη χώρα στην οποία αναζητά το μέλλον του κι ανάλογα με το τι είναι. Για παράδειγμα, είναι κάτι παραπάνω από καλοδεχούμενοι οι μετανάστες επιστήμονες, μάνατζερ, σταρ του αθλητισμού και της τέχνης, που μετακινούνται από χώρα σε χώρα για λόγους έρευνας, για λόγους καριέρας, για λόγους φορολογικούς. Όπως είναι καλοδεχούμενοι οι μετανάστες εργάτες γης, για να μαζέψουν τις σοδειές σε πολλές χώρες του κόσμου - κι όταν οι δουλειές στα χωράφια τελειώσουν, συνήθως κανείς δεν θέλει πια να τους βλέπει. Αρκετές χώρες έχουν προγράμματα πρόσκλησης μεταναστών, όπως είχε κάποτε η Γερμανία με τους “γκασταρμπάιτερ”, κι άλλες ετοιμάζονται να φτιάξουν, κυρίως για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της υπεργήρανσης του πληθυσμού τους, π.χ. η Ιαπωνία. Σε κάποιες χώρες, μάλιστα, τις περισσότερες δουλειές - και για ειδικευμένους, και για ανειδίκευτους- τις κάνουν μετανάστες, όπως στα Εμιράτα.
Μάλιστα, εάν διαβάσει κανείς προσεκτικά το Σύμφωνο, θα δει ότι προσπαθεί να ρυθμίσει τα της μετανάστευσης κυρίως εκτός της Ευρώπης, καθώς οι περισσότερες χώρες της Γηραιάς Ηπείρου έχουν ήδη μια περισσότερο ή λιγότερο προωθημένη μεταναστευτική πολιτική.
“Δεν είναι πολιτικό”
Επί της ουσίας, το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση είναι μια έκκληση: να αντιμετωπιστεί παγκόσμια ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Καθώς οι συντάκτες του Συμφώνου έχουν συνειδητοποιήσει πόσο διαδεδομένη είναι η ξενοφοβία σε πολλές χώρες του κόσμου, φρόντισαν να τονίσουν ότι το Σύμφωνο “δεν είναι πολιτικό”. Όπως δεν είναι νομικά δεσμευτικό.
Και μια... υποσημείωση που οι Όρμπαν και οι Τραμπ αυτού του πλανήτη ποτέ δεν τη λαμβάνουν υπόψη τους: η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους με το στανιό, που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο, ούτε στη Γηραιά Ήπειρο αναζητούν καταφύγιο, ούτε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Σχεδόν οι μισοί από τα περίπου 70 εκατομμύρια γίνονται πρόσφυγες μέσα στην ίδια τους τη χώρα. Και 18 εκατομμύρια είναι πρόσφυγες σε χώρες της Αφρικής, χώρες γειτονικές των εμπόλεμων - του Νοτίου Σουδάν, του Μπουρούντι, της Σομαλίας. Οι περισσότεροι πρόσφυγες από τη Συρία έχουν βρει καταφύγιο στην Τουρκία. Κι οι πρόσφυγες από τη Μιανμάρ στο - εξίσου φτωχό- Μπαγκλαντές. Και αυτοί οι άνθρωποι, όπως και οι χώρες που τους υποδέχονται, έχουν ανάγκη από τη βοήθεια της διεθνούς κοινότητας.
Οι είκοσι τρεις κυριότεροι στόχοι του Συμφώνου είναι:
1. Συγκέντρωση και αξιοποίηση έγκυρων και αδιαμφισβήτητων στοιχείων που θα αποτελέσουν τη βάση για αξιόπιστες πολιτικές.
2. Ελαχιστοποίηση των παραγόντων που αναγκάζουν τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τις χώρες καταγωγής.
3. Παροχή ακριβούς και έγκαιρης πληροφόρησης σε όλα τα στάδια της μετανάστευσης.
4. Διασφάλιση ότι όλοι οι μετανάστες έχουν αποδεικτικά νόμιμης ταυτότητας και επαρκή πιστοποιητικά.
5. Ενδυνάμωση διαθέσιμων και ευέλικτων οδών νόμιμης μετανάστευσης.
6. Διαμόρφωση δίκαιων όρων και ασφαλών συνθηκών για αξιοπρεπή εργασία.
7. Αντιμετώπιση και μείωση των ευάλωτων καταστάσεων.
8. Διάσωση ανθρώπων και καθιέρωση συντονισμένων διεθνών προσπαθειών για τους αγνοούμενους μετανάστες.
9. Ενίσχυση των υπερεθνικών δράσεων ενάντια στην παράνομη διακίνηση μεταναστών.
10. Πρόληψη, καταπολέμηση και εκρίζωση της παράνομης διακίνησης ατόμων στο πλαίσιο της διεθνούς μετανάστευσης.
11. Διαχείριση των συνόρων με ολοκληρωμένο, ασφαλή και συντονισμένο τρόπο.
12. Ενίσχυση της βεβαιότητας και των προβλέψιμων διαδικασιών μετανάστευσης για κατάλληλη εξέταση, παρακολούθηση, εκτίμηση και παραπομπή.
13. Προσφυγή στην κράτηση μεταναστών μόνο ως ύστατο μέσο και αναζήτηση εναλλακτικών.
14. Διεύρυνση της προξενικής προστασίας, βοήθειας και συνεργασίας σε όλα τα στάδια του κύκλου της μετανάστευσης.
15. Παροχή στους μετανάστες πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες.
16. Ενδυνάμωση των μεταναστών και των κοινωνιών ώστε να επιτυγχάνεται πλήρης ενσωμάτωση και κοινωνική συνοχή.
17. Εξάλειψη κάθε μορφής διακρίσεων και προώθηση του δημόσιου διαλόγου βάσει στοιχείων για τη διαμόρφωση αντιλήψεων για τη μετανάστευση.
18. Επένδυση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και καλλιέργεια αμοιβαίας αναγνώρισης δεξιοτήτων, προσόντων και ικανοτήτων.
19. Δημιουργία συνθηκών ώστε οι μετανάστες και η διασπορά να συμβάλουν πλήρως στη βιώσιμη ανάπτυξη σε όλες τις χώρες.
20. Προώθηση ταχύτερων, ασφαλέστερων και φθηνότερων εμβασμάτων και καλλιέργεια της οικονομικής ένταξης των μεταναστών.
21. Συνεργασία για τη δημιουργία ασφαλούς και αξιοπρεπούς επιστροφής και υποδοχής καθώς και βιώσιμης επανένταξης.
22. Δημιουργία μηχανισμών για τη μεταφορά δικαιωμάτων κοινωνικής ασφάλισης και κεκτημένων επιδομάτων.
23. Ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας και των παγκόσμιων συνεργιών για ασφαλή, συντεταγμένη και ομαλή μετανάστευση.
