Ρεπορτάζ: Κώστας Παπαντωνίου
Συνηθίζεται οι πανεπιστημιακές εργασίες να είναι μιας χρήσης. Η αξία τους τελειώνει στη βαθμολόγηση και μετά καταχωνιάζονται στα συρτάρια. Στο τμήμα γραφιστικής της σχολής καλλιτεχνικών σπουδών στο ΤΕΙ Αθήνας για το μάθημα της εικονογράφησης σεναρίου οι καθηγητές επιδιώκουν να λειτουργούν έξω από τα τετριμμένα. Τον περασμένο Σεπτέμβριο, αντί να αναθέσουν μια τυπική εργασία, ζήτησαν από τους σπουδαστές να καταπιαστούν με το κυρίαρχο προσφυγικό ζήτημα και να φτιάξουν Storyboards, εικονογραφημένα δηλαδή σενάρια που σε λίγους μήνες θα γίνουν ταινίες μικρού μήκους.
Σε αντίθεση με τη μονοδιάστατη προβολή του θέματος από τα τηλεοπτικά ρεπορτάζ, που προβάλλουν μόνο το ριψοκίνδυνο ταξίδι των προσφύγων, οι φοιτητές μέσα σε λίγα καρέ αναδεικνύουν πολλά σημεία που δεν φαίνονται με την πρώτη ματιά.
Πολλοί από τους φοιτητές δεν είχαν ασχοληθεί με το θέμα περισσότερο από την προσοχή που δείχνει ο καθένας στους τίτλους των ειδήσεων. Κάποιοι, μπροστά στις εικόνες φρίκης που αντίκρισαν κατά την αναζήτησή τους στο διαδίκτυο, "λύγισαν" και αποσύρθηκαν. Οι περισσότεροι ωστόσο επέμειναν και κατάφεραν μετά από έρευνα να φανερώσουν λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής που άλλαξαν με τον πόλεμο και δείχνουν τη σκληρότητά του.
Ανέδειξαν ακόμη σοβαρά ζητήματα, όπως το έλλειμμα αλληλεγγύης πολλών ευρωπαϊκών κρατών, και, για να το πετύχουν χρησιμοποίησαν ευρηματικούς συμβολισμούς όπως η απεικόνιση ενός τσουνάμι προσφύγων που φαίνεται να καταλήγει στα σύνορα - υπόνομο που έχουν υψώσει τα κράτη της Δύσης.
"Συνηθισμένοι άνθρωποι σε ασυνήθιστες συνθήκες"
Δημιούργησαν σενάρια πάνω στην αρχή ότι οι πρόσφυγες είναι "συνηθισμένοι άνθρωποι σε ασυνήθιστες συνθήκες". Δύο παιδιά παίζουν μπάσκετ με φόντο την πόλη τους. Ξαφνικά αυτή βομβαρδίζεται, τα παιδιά βιώνουν τον αποχωρισμό για να συναντηθούν πάλι σε ένα κλειστό ευρωπαϊκό γήπεδο όπου φιλοξενούνται πρόσφυγες. Η μπασκέτα, από σύμβολο καθημερινής ξεγνοιασιάς, γίνεται σύμβολο αβεβαιότητας.
Ανέδειξαν τους λόγους που οι πρόσφυγες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους. Ένα μικρό παιδί ζωγραφίζει μέσα στην τάξη τη ζωή που ονειρεύεται. Λίγο μετά η ζωγραφιά σκίζεται σε χίλια κομμάτια από τον τζιχαντιστή που έχει εισβάλει στην αίθουσα. Αντί για όπλο, ο τζιχαντιστής κρατάει μολύβι και χαράσσει άτσαλα τον δικό του κόσμο, επιβάλλοντας τα δικά του "όνειρα", όπου τα σχολεία και οι πολύχρωμες ζωγραφιές δεν έχουν θέση. Το παιδί κλαίει. Τα δάκρυά του συμβολίζουν όχι μόνο την λύπη για τη ζωή που χάθηκε, αλλά και για τη ζωή που δεν θα ξανάρθει, τουλάχιστον σύντομα.
Μέσα από την οπτική του δικού τους αντικειμένου οι φοιτητές του ΤΕΙ Αθήνας καυτηρίασαν την παραπληροφόρηση των ΜΜΕ και ζητούν να δούμε πίσω από την εικόνα. Διευθυντής εφημερίδας ζητάει από γραφίστα να κάνει σχέδιο με ηλικιωμένη πρόσφυγα που παίρνει ψωμί από τον φούρνο. Ο διευθυντής τυπώνει την εφημερίδα με την εικόνα αλλοιωμένη, καθώς έχει αφαιρεθεί η μισή και το κομμάτι που απεικονιζόταν ο φούρναρης. Στο σχέδιο απεικονίζεται μόνο η πρόσφυγας και συνοδεύεται από λεζάντα "Οι μετανάστες κλέβουν το ψωμί μας".
Ακολουθώντας τα χέρια και τη καρδιά ενός πρόσφυγα
Έχουμε γίνει μάρτυρες αρκετών ρεπορτάζ που δημοσιογράφοι ακολουθούν τη διαδρομή των προσφύγων. Στην προκειμένη υπήρξε μια διαφορετική προσέγγιση, καθώς οι φοιτητές ακολούθησαν τα χέρια και την καρδιά τους. Η πορεία ξεκινά από τη στιγμή που πρόσφυγας, κουλουριασμένος σε πεζοδρόμιο, κρύβει με τα χέρια του το πρόσωπο και τη θλίψη του για την γκρεμισμένη πόλη από τους βομβαρδισμούς. Στη συνέχεια τα ίδια χέρια ακουμπούν τα βράχια του νησιού όπου προσάραξε η βάρκα και μετά γαντζώνονται σε έναν από τους φράχτες των ευρωπαϊκών κρατών.
Ως κατακλείδα του σεναρίου επιλέγονται ξανά τα χέρια με μήνυμα "be the helping hands". Στο σενάριο που βρίσκεται στο επίκεντρο η καρδιά, η πορεία ξεκινά από τη στιγμή που γεννιέται ο πρόσφυγας μέχρι τον πρώτο έρωτα και άλλες σημαντικές στιγμές στη ζωή του, ενώ στη συνέχεια παρουσιάζεται η αλλαγή και η επιδείνωση της μορφής της στους βομβαρδισμούς, στο ταξίδι πάνω στη βάρκα, στον θάνατο από πνιγμό.
"Δείχνουμε τη ζωή των προσφύγων μέσα από την καρδιά τους" μας είπαν οι φοιτήτριες Χιμένα Νούνιεθ (Ισπανία), Ντανιέλα Ματσουλόκουβα (Βουλγαρία) και Αλίνα (Λευκορωσία) που φοιτούν στο ΤΕΙ Αθήνας μέσω του προγράμματος Erasmus. Εξηγώντας γιατί επέλεξαν την καρδιά ως "πρωταγωνίστρια", ανέφεραν ότι "η καρδιά είναι ίδια σε όλους μας" και η πορεία της αποτυπώνει μέσα από έναν πιο προσωπικό τρόπο τις ισχυρές μεταβολές λόγω των γεγονότων και πως "θα μπορούσε αυτό να συμβεί στον καθένα". Παράλληλα τόνισαν ότι πριν καταπιαστούν με την εργασία γνώριζαν ελάχιστα πράγματα για το θέμα, καθώς τα ΜΜΕ "δεν εμβαθύνουν πάνω στο ζήτημα".
Την κλεψύδρα επέλεξαν ως τον δικό τους συμβολισμό οι φοιτήτριες Ναταλία Θεοδωροπούλου και Μαριλένα Δημητροπούλου. "Η κλεψύδρα συμβολίζει τη συνεχόμενη ροή και οι κόκκοι άμμου τους ανθρώπους που πεθαίνουν στις θάλασσές μας, χωρίς αυτό να σταματά κάπου. Είναι τραγικό το ότι κάθε εβδομάδα αλλάζει ο αριθμός των νεκρών. Με διαφορετικά δεδομένα ξεκινήσαμε και πλέον οι θάνατοι έχουν τριπλασιαστεί, ενώ ο αριθμός τους συνεχίζει να αλλάζει".
"Θέλαμε οι φοιτητές να έρθουν σε επαφή με τον πραγματικό κόσμο"
Οι περισσότεροι από τους φοιτητές που ασχολήθηκαν με την εργασία, πριν ξεκινήσουν, γνώριζαν μόνο τα απολύτως απαραίτητα για το προσφυγικό ζήτημα. Χάρη στην έρευνα που έκαναν όμως προχώρησαν σε καίριες διαπιστώσεις, όπως η ανάγκη για ισότητα και αλληλεγγύη. Παράλληλα εστίασαν στις σοβαρές ευθύνες των ισχυρών χωρών για την άσχημη κατάσταση που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες στις χώρες τους και σε αυτές που μεταναστεύουν. Η θέση που πήραν οι φοιτητές για το ζήτημα μέσα από τα Storyboards είναι ένας από τους στόχους που έχουν θέσει οι καθηγητές τους και ήδη εκπληρώθηκε.
Όπως μας είπαν οι Ελένη Μούρη αναπληρώτρια καθηγήτρια του ΤΕΙ Αθήνας και Σπύρος Σιάκας καθηγητής εφαρμογών του ΤΕΙ Αθήνας, εμπνευστές της εργασίας, ο στόχος της είναι πολυεπίπεδος. "Είμαστε σχολή εφαρμοσμένων τεχνών και έχει μεγάλη σημασία τα παιδιά να έρθουν σε επαφή με τον πραγματικό κόσμο και να δουλέψουν πάνω σε ένα πραγματικό πρότζεκτ. Έπειτα επιδιώκουμε την ευαισθητοποίηση των παιδιών ως πολιτών, ενώ στο πλαίσιο της εξωστρέφειας του προγράμματος σπουδών και του μαθήματός μας είναι να δημιουργήσουμε ένα υλικό που θα φανεί χρήσιμο στην πατρίδα μας. Είμαστε ένα δημόσιο ίδρυμα και αυτά που κάνουμε είναι με σκοπό να χρησιμεύσουν σε διάφορους φορείς που ενδιαφέρονται για περαιτέρω αξιοποίηση".
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ενεργοποίησης των φοιτητών ήταν η αυθόρμητη επίσκεψή τους στο Γαλάτσι, όπου φιλοξενούνταν πρόσφυγες στο κλειστό γυμναστήριο. Απέκτησαν μέσα από ένα προσωπικό βίωμα εικόνα για το πρότζεκτ τους. Αντίστοιχες προσπάθειες έχουν γίνει και στο παρελθόν με "ταινίες που κέρδισαν διεθνή βραβεία". Το σύνολο των δουλειών του τμήματος γραφιστικής, που καταπιάνονται και με άλλα κοινωνικά ζητήματα, είναι διαθέσιμο στο διαδίκτυο και στη διεύθυνση youtube.com/teianima.
