Ιδιαιτέρως διαδεδομένη παραμένει η πρακτική της κράτησης τόσο στο πλαίσιο της ποινικής Δικαιοσύνης τόσο όμως και στο πλαίσιο της διαχείρισης της μετανάστευσης, η οποία αποτελεί, ειδικά και με τον νέο νόμο περί ασύλου, συνήθη πρακτική, παρά τις απαιτήσεις του Διεθνούς Δικαίου, σύμφωνα με το οποίο θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο έως έσχατη λύση, παρατήρησε η Ομάδα Εργασίας των Ηνωμένων Εθνών για τις Αυθαίρετες Κρατήσεις, η οποία παρουσίασε χθες τις προκαταρκτικές της παρατηρήσεις στο τέλος της δεκαήμερης επίσκεψης στη χώρα μας. Τα τρία μέλη της αντιπροσωπείας Χοσέ Αντόνιο Γκεβάρα Μπερμούντες, Λι Τομέι και Σετοντίτζι Ρολάντ Αντζόβι συναντήθηκαν με κυβερνητικούς αξιωματούχους, δικαστές, δικηγόρους, εκπροσώπους κοινωνίας πολιτών κ.ά., ενώ επισκέφθηκαν είκοσι δομές κράτησης και πήραν συνεντεύξεις από πάνω 150 άτομα που στερούνται την ελευθερία τους. Η τελική έκθεση θα παρουσιαστεί στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών τον Σεπτέμβριο του 2020.
Ανησυχία για οπισθοδρόμηση με τον νέο νόμο περί ασύλου
Οι εμπειρογνώμονες μίλησαν για την προθυμία των αρχών να τους διευκολύνουν την πρόσβαση σε δομές κράτησης και χαιρέτησαν τις προσπάθειες της χώρας να θεσπίσει εναλλακτικές στην κράτηση ποινές και διατάξεις για συντομότερη απελευθέρωση, ωστόσο δεν έκρυψαν τις ανησυχίες τους για τη διαδεδομένη χρήση της κράτησης, ιδιαίτερα στον τομέα της μετανάστευσης, δεδομένης της έναρξης ισχύος του νέου νόμου της κυβέρνησης για το άσυλο την 1η Ιανουαρίου 2020. Χαρακτηριστική ήταν η αποστροφή εμπειρογνώμονα σε ερώτηση δημοσιογράφου εάν υπάρχει κάποια βελτίωση από την τελευταία έκθεση της Ομάδας Εργασίας, η οποία δημοσιεύτηκε το 2014, αλλά αποτελούσε αποτέλεσμα έρευνας του 2013. Όπως είπε ο εμπειρογνώμονας, "παρατηρείται ένα στοιχείο βελτίωσης. Για παράδειγμα το 2013 η κράτηση ήταν αυτόματη για τους μετανάστες και αιτούντες άσυλο, ενώ τα ανοιχτά κέντρα είναι πρόοδος. Ωστόσο, δεν ξέρω αν η νέα νομοθεσία μάς γυρίσει πίσω".
Συγκεκριμένα, επισήμαναν ότι ορισμένες πτυχές του νέου νόμου για το άσυλο εγείρουν ανησυχίες, όπως το γεγονός ότι η κράτηση πια αποτελεί κανόνα, ενώ παράλληλα επεκτείνεται το μέγιστο διάστημα κράτησης, "κάτι που δεν συνάδει με τις διεθνείς υποχρεώσεις σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έχει αναλάβει η χώρα".
Αναφερόμενοι δε στις εξαγγελίες για τα κλειστά κέντρα στα νησιά, οι εμπειρογνώμονες είπαν ότι περιμένουν να δουν πώς θα εφαρμοστούν και ότι οι αρχές τους απάντησαν ότι δεν θα πρόκειται για κέντρα κράτησης αλλά για δομές με ελεγχόμενη είσοδο και έξοδο. Σ’ αυτά τα κλειστά κέντρα θα λειτουργούν και ειδικές δομές ασυνόδευτων παιδιών. Η Ομάδα Εργασίας τόνισε ότι δεν πρέπει αυτές οι δομές για τα ασυνόδευτα παιδιά να βρίσκονται εντός κλειστών κέντρων.
Να σταματήσει η κράτηση παιδιών
Σχετικά με τα ασυνόδευτα παιδιά, η αντιπροσωπεία υπογράμμισε ότι τους "προβληματίζει ιδιαιτέρως ότι ασυνόδευτοι ανήλικοι κρατούνται και αντιμετωπίζονται ως ενήλικοι. Η κράτηση παιδιών στο πλαίσιο της μετανάστευσης απαγορεύεται σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο και πρέπει να σταματήσει".
Στα προκαταρκτικά ευρήματα της Ομάδας Εργασίας καταγράφεται ότι, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΕΚΚΑ στις 30 Νοεμβρίου, 257 παιδιά βρισκόταν σε προστατευτική φύλαξη και, όπως πληροφορήθηκαν, αυτή τη στιγμή ο συνολικός αριθμός των ασυνόδευτων ανηλίκων φτάνει τις 5.000, ενώ υπάρχουν μόνο 1.376 θέσεις για μακροχρόνια στέγαση και 840 για προσωρινή. Η Ομάδα Εργασίας διαπίστωσε ότι πολλά ασυνόδευτα παιδιά κρατούνται υπό προστατευτική φύλαξη σε απαράδεκτες και ακατάλληλες συνθήκες κράτησης, σε αστυνομικά τμήματα και προαναχωρησιακά κέντρα. Μάλιστα, σημειώνουν ότι κάποια παιδιά κρατούνται για παρατεταμένες χρονικές περιόδους (από μέρες μέχρι και περισσότερο από δύο μήνες), σε συνθήκες όμοιες με αυτές της ποινικής κράτησης, ειδικά στα αστυνομικά τμήματα. Τα παιδιά αυτά κρατούνται μαζί με ενηλίκους, σε σκοτεινά κελιά, με καμία πρόσβαση σε επιμορφωτικές ή ψυχαγωγικές δραστηριότητες και καμία πληροφόρηση για το πόσο θα κρατηθούν ή τι τους περιμένει. Επιπλέον, ο εισαγγελέας, ο διά του νόμου αρμόδιος για τα παιδιά υπό προστατευτική κράτηση, δεν τα επισκέπτεται, όπως υπογράμμισε η Ομάδα Εργασίας, η οποία υπενθύμισε τις υποθέσεις εκδίκασης ασφαλιστικών μέτρων εναντίον της χώρας μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για την κράτηση ασυνόδευτων ανηλίκων.
Καμία πληροφόρηση ή νομική βοήθεια για αίτηση ασύλου
Σχετικά με την κράτηση μεταναστών και αιτούντων άσυλο, η Ομάδα Εργασίας διαπίστωσε σοβαρά προβλήματα που μπορεί να οδηγούν σε αυθαίρετη και εκτεταμένη στέρηση της ελευθερίας, συμπεριλαμβανομένης της ανεπαρκής εξατομικευμένης κρίσης της καταλληλότητας και αναγκαιότητας της κράτησης, κράτηση που υπερβαίνει το δια νόμου διάστημα των τριών μηνών για τους αιτούντες άσυλο εξαιτίας των καθυστερήσεων στην κατάθεση αιτημάτων ασύλου καθώς και κράτηση σε ακατάλληλες εγκαταστάσεις, όπως αστυνομικά τμήματα που δεν είναι κατάλληλα για επί μακρόν κράτηση.
Επιπλέον, η Ομάδα Εργασίας διαπίστωσε κενά στην παροχή διερμηνείας και νομικής βοήθειας, γεγονός που έχει συνέπεια στην έλλειψη πρόσβασης σε ένδικα μέσα για να προσφύγουν κατά των αποφάσεων κράτησης.
Υπογράμμισαν επίσης την πλήρη έλλειψη πληροφόρησης των κρατουμένων για τη δυνατότητά τους να καταθέσουν αίτηση ασύλου ή τι εμπεριέχει η διαδικασία. Η αστυνομία δεν τους ενημερώνει, παρά μόνο ΜΚΟ, ενώ οι αποφάσεις εκδίδονται μόνο στα ελληνικά, δηλαδή μια γλώσσα που δεν καταλαβαίνουν.
Αναφέρθηκαν επίσης σε προβληματική διαδικασία εξακρίβωσης ανηλικότητας, ενώ σχετικά με την αξιολόγηση των ευάλωτων αιτούντων άσυλο σημείωσαν ότι ακόμα και ευάλωτοι κρατούνται στην πράξη, ενώ πληροφορήθηκαν για περιπτώσεις ευάλωτων που δεν αξιολογήθηκαν σωστά πριν από απόφαση κράτησης ή ότι υπάρχουν μεγάλες καθυστερήσεις για να γίνουν οι σχετικές εξετάσεις από ψυχολόγους και γιατρούς λόγω έλλειψης προσωπικού.
Έρευνα για τις επαναπροωθήσεις στον Έβρο
Η Ομάδα Εργασίας αναφέρθηκε και στις παράνομες βίαιες επαναπροωθήσεις στον Έβρο, σημειώνοντας ότι ζήτησαν σχετικές πληροφορίες από την κυβέρνηση, ενώ ζητούν να σταματήσει αυτή η πρακτική και να εξασφαλιστεί ότι θα ερευνηθούν διεξοδικά οι σχετικές καταγγελίες.
Υπερπλήρεις φυλακές, με ανεπαρκή ιατροφαρμακευτική κάλυψη
Σχετικά με την ποινική κράτηση και εκεί εντόπισαν ανεπαρκή πρόσβαση των αλλοδαπών κρατουμένων σε διερμηνεία, καλύτερες συνθήκες για τους Έλληνες κρατουμένους σε σχέση με αυτές των αλλοδαπών κρατουμένων των φυλακών, σύντομες δίκες, βρόμικες εγκαταστάσεις σε φυλακές, υπερπληρότητα σωφρονιστικών καταστημάτων και ανεπαρκής πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.
Τέλος, η Ομάδα Εργασίας προέτρεψε την κυβέρνηση να επιταχύνει τις διαδικασίες αποϊδρυματοποίησης των ατόμων με αναπηρίες, ενώ τόνισαν ότι το 60% των εισαγωγών σε ψυχιατρεία αποτελούν αναγκαστικές και μη εθελοντικές εισαγωγές.
