Του Μπάμπη Χριστακόπουλου
Τον χειμώνα του 343 π.Χ. ο Αριστοτέλης βρισκόταν στη Μυτιλήνη, όπου δίδασκε και ερευνούσε τις κινήσεις των Περσών στην απέναντι όχθη, στην Τρωάδα. Τότε, λέει η Ιστορία μας, δέχθηκε την επιστολή του Φιλίππου του Β’, που του ζητούσε να εκπαιδεύσει τον νεαρό πρίγκιπα του μακεδονικού θρόνου Αλέξανδρο.
Χρόνια αργότερα, υποστηρίζοντας την εκστρατεία του μαθητή του, ο Αριστοτέλης είπε ότι οι Βάρβαροι -ως μη Έλληνες- ήταν εκ φύσεως δούλοι και πως ο Αλέξανδρος θα έπρεπε ως τέτοιους να τους αντιμετωπίζει. Ο Αλέξανδρος όμως ακολούθησε άλλη τακτική. Όρισε τον αδερφικό του φίλο Λαομέδων τον Μυτηλιναίο διερμηνέα και επιστάτη των αιχμαλώτων, δίδαξε τον πολιτισμό του, τους ενσωμάτωσε στον στρατό του· παντρεύτηκε τη Ρωξάνη από τη Βακτρία. Αργότερα, μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου, ο Λαομέδων ορίστηκε σατράπης της Συρίας, αν και πολύ σύντομα έχασε τη σατραπεία της.
Στρατόπεδο με αιχμαλώτους
Η καθημερινή ζωή των προσφύγων και των μεταναστών που βρέθηκαν στη Λέσβο του Λαομέδωντα από τη χαμένη του σατραπεία της Συρίας και από την πατρίδα της μοναδικής γυναίκας που ερωτεύτηκε ο Αλέξανδρος, της Ρωξάνης της Βακτρίας, δηλαδή από το σημερινό Αφγανιστάν, θυμίζει έντονα στρατόπεδο με αιχμαλώτους.
Η σίτιση, για παράδειγμα, προϋποθέτει τρεις φορές την ημέρα να στηθούν σε μια σειρά με μέσο χρόνο αναμονής που κυμαίνεται από 3 έως 4 ώρες. Κι αυτό σημαίνει 10 με 12 ώρες την ημέρα για τρεις λειψές μερίδες φαγητού, αφού μόλις την περασμένη εβδομάδα η ελληνική κυβέρνηση αναπροσάρμοσε την παραγγελία από 6.000 σε 13.000 μερίδες. Ενόσω μάλιστα οι κάτοικοι στη Μόρια διαμαρτύρονται ότι οι ξένοι μπαίνουν και ρημάζουν τις καλλιέργειές τους.
Στην ουρά, στριμωγμένοι για ώρες, εύκολα δημιουργούνται εντάσεις και μικροκαβγάδες, που όμως κάποιες φορές γίνονται σοβαρότεροι. Στην ουρά και ο Χαλίντ, πρόσφυγας από το Χαλέπι, βρίσκεται στη Μόρια για περισσότερους από 4 μήνες περιμένοντας την αναγνώριση του ασύλου του. Υποστηρίζει πως μετά το Χαλέπι και τη Μόρια μπορεί να ζήσει οπουδήποτε και ότι το ταξίδι με τη βάρκα ήταν λιγότερο επικίνδυνο από την παραμονή του στο camp. Όσο πλησίαζε προς το γεύμα του, τόσο μεγάλωναν ο εκνευρισμός και η κινητικότητά του. Ήταν έτοιμος για καβγά, αλλά τελικά γκρίνιαξε μόνο για την ποσότητα του φαγητού. Γύρισε πίσω, περπάτησε κάποια μέτρα, διέσχισε κάθετα τον επαρχιακό δρόμο μπροστά από το camp χωρίς να ελέγξει τον δρόμο και ανέβηκε στον απέναντι λόφο για να φάει καθισμένος οκλαδόν.
Στην άκρη της ζούγκλας...
Στο βάθος του δρόμου, όπως και σε όλη τη διαδρομή από τις αποθήκες των μεταφορικών, έξω από τη Μυτιλήνη μέχρι το camp, βλέπεις ανθρώπους ζεμένους με υποζύγια από σχοινιά να σέρνουν παλέτες στην άκρη του δρόμου. Κάποιες από αυτές θα ξηλωθούν και τα ξύλα θα χρησιμοποιηθούν ώστε να φτιαχτούν σκελετοί που θα κλειστούν με μουσαμάδες ώστε να μεγαλώσει η πάνινη σκηνή. Παραδοχή της μονιμότητας παραμονής στη Μόρια. Άλλες παλέτες θα γίνουν η βάση για να καρφωθούν πάνω τους οι σκηνές ώστε να μη μουλιάσουν όταν έρθουν οι βροχές, ενώ ό,τι περισσέψει από τα ξύλα θα πάει στον ξυλόφουρνο που έχει κατασκευαστεί στην άκρη της ζούγκλας ώστε να ψήνουν πίτες οι γυναίκες.
Στις 5 Οκτωβρίου αποφασίστηκε να μετακινηθούν 450 πρόσφυγες προς τη βόρεια Ελλάδα. Λίγο πριν αναχωρήσει το τελευταίο τουριστικό λεωφορείο που θα τους μετέφερε στο λιμάνι, μια ομάδα προσφύγων κινήθηκε με γρήγορο βήμα προς τα λεωφορεία. Πρωτεργάτης αυτής της ανταρσίας ήταν ο Χαλίντ.
Ένας μικρός σαματάς και μια μεγάλη αναταραχή κινητοποίησε τις αστυνομικές δυνάμεις και τις ανθρωπιστικές οργανώσεις. Οι αστυνομικοί τους απώθησαν, ακινητοποίησαν τον Χαλίντ, αστειεύτηκαν μαζί του σε προσφυγική - αστυνομική αργκό και τον άφησαν να επιστρέψει στο camp. Ένας από τους αστυνομικούς που επιλήφθηκε είπε «Είναι θεότρελος, ευτυχώς που δεν σε χτύπησε» αναφερόμενος σε ένα περιστατικό που μας ενέπλεκε και τους δύο πριν την ακινητοποίησή του.
Την επόμενη ημέρα, ο καβγατζής πρόσφυγας βρισκόταν στην καντίνα απέναντι από την πύλη του camp. Με πλησίασε και με προσκάλεσε στο τραπέζι του, μια ξαφνική βροχή ωστόσο ακύρωσε την πρόταση. Το ίδιο απόγευμα, λίγο έξω από την πόλη, ως διά μαγείας ξανασυναντηθήκαμε. Άλλαξε πεζοδρόμιο, με πλησίασε και με ρώτησε αν μιλάω αγγλικά. Μιλήσαμε αρκετή ώρα.
Τα χέρια του ήταν σημαδεμένα, το πρόσωπό του χτυπημένο. Κάθε ημέρα ο Χαλίντ μπλέκει και σ’ έναν νέο καβγά. Στην ερώτηση γιατί μαλώνει, χαμογελάει και με ξαναρωτάει εάν μιλάω αγγλικά - τη γλώσσα στην οποία μου διηγούνταν την ιστορία του από το Χαλέπι μέχρι τη Μόρια.
Το σύνδρομο του καβγατζή
Το σύνδρομο του καβγατζή και απείθαρχου πρόσφυγα στα camps είναι συχνό φαινόμενο, ακόμα και για τους Σύρους πρόσφυγες, που έχουν δυτικότερα πρότυπα συμπεριφοράς από τους Αφγανούς ή τους Ιρανούς. Προσπαθούν, λένε οι ψυχολόγοι των camps, μ’ αυτόν τον τρόπο να υποχρεώσουν τις αρχές να τους κοιτάξουν. Να βγουν από την κατάσταση του «ξεχασμένου σε κάποιο camp» και να προωθηθούν από το προαναχωρησιακό κέντρο στην ενδοχώρα. Μια οπωσδήποτε ωφέλιμη εξέλιξη για τους πρόσφυγες, όσο και για τις επιβαρυμένες τοπικές κοινωνίες.
Η επίλυση του προβλήματος, ωστόσο, δεν είναι εύκολη. Η επικεφαλής της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες στη Λέσβο Astrid Castelein υποστηρίζει ότι η υιοθέτηση της πρότασης της Ύπατης Αρμοστείας από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη να δοθούν χρήματα σε όσους είναι σε καθεστώς ασύλου προκειμένου να ενοικιάσουν σπίτια μπορεί να βοηθήσει στην αποσυμφόρηση των νησιών και στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των προσφύγων στη χώρα μας. Το υπουργείο όμως δεν φαίνεται να συμφωνεί μ’ αυτή την άποψη φοβούμενο, εκτιμά η A. Castelein, ότι αυτά τα χρήματα ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν για τη συνέχεια του ταξιδιού των προσφύγων στην κεντρική Ευρώπη.
Ο Χαλίντ, πάντως, που τα μάτια του ήταν καθαρά και σπιρτόζικα δεν ήταν τελικά καθόλου καβγατζής και οπωσδήποτε δεν ήταν «θεότρελος». Ήταν όμως ξεχασμένος και δεν κατανοούσε πώς, ενώ διαθέτει προσφυγικό προφίλ, μένει για τόσους μήνες ξεχασμένος στη Μόρια.
Του ζήτησα να κάνει υπομονή, να μην τσακώνεται και τον διαβεβαίωσα πως σύντομα θα φύγει από εκεί. Μου έσφιξε το χέρι και με ρώτησε χαμογελώντας, για τελευταία φορά, εάν μιλάω αγγλικά...
* Το όνομα του Χαλίντ δεν είναι το πραγματικό για λόγους που αφορούν την αίτηση ασύλου του
