Ρεπορτάζ: Μαρία Λίλα
Ένας δήμος στην Αττική που γνώρισε την κρίση πριν από όλη την υπόλοιπη Ελλάδα, που πάλεψε τη φτώχεια με πρωτόγνωρη αλληλεγγύη σήμερα μπορεί να ελπίζει σε ένα καλύτερο αύριο, έχοντας φτιάξει την πρώτη δομή φιλοξενίας προσφύγων στην Αττική και το Συνεταιριστικό Κέντρο Καινοτομίας για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας με τη βοήθεια και την εφαρμογή προγραμμάτων προηγμένης τεχνολογίας.
«Στην Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη και στην ευρύτερη περιοχή του Περάματος μέχρι τον Πειραιά υπήρχαν πεντακόσιες μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ναυπηγικές και εκατοντάδες άλλες δορυφορικές -γύρω από τη ναυτιλία, το εμπόριο και τον τουρισμό- με περίπου 12.000 εργαζόμενους μέχρι το 2000» μας λέει ο Μάκης Ξυδιάς διευθυντής του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Ναυπηγικής Βιομηχανίας (ΣΕΝΑΒΙ).
«Γινόταν τζίρος 200 δισεκατομμύρια δραχμές τον χρόνο, κυρίως σε συνάλλαγμα, και η συνεισφορά του κλάδου αυτού στην εθνική οικονομία ήταν πολύ σημαντική, όμως στα χρόνια της κρίσης υπήρξε μια μείωση δραστηριοτήτων που ξεπέρασε το 90%». Τώρα, όπως υποστηρίζει, υπάρχει ο ίδιος αριθμός επιχειρήσεων, αλλά με πολύ μικρότερο αριθμό των εργαζόμενων σε αυτές. «Λειτουργούν σήμερα επιχειρήσεις με ένα ή δύο άτομα».
Νέες δουλειές, καινοτόμες λύσεις
«Αντί να περιμένουμε έναν σχεδιασμό από κάποιους ειδήμονες, ξεκινήσαμε μια προσπάθεια από τη βάση. Από τους εργαζόμενους, τις επιχειρήσεις και τους φορείς που έχουν σχέση με τον χώρο αυτό και που ζουν από αυτόν» λέει ο Νάσος Βατίστας, ηλεκτρολόγος - μηχανικός και αντιπρόεδρος της διοικούσας επιτροπής του συνεταιριστικού Κέντρου Καινοτομίας στο Πέραμα.
«Μόλις τώρα ξεκινήσαμε και αναπτύσσουμε κλαδικά σχέδια που θα δώσουν δουλειά στο Πέραμα», λέει, «όπως είναι πλωτές ανεμογεννήτριες, ακόμη και ηλεκτρικά πλοία».
Αισιόδοξος, υπόσχεται πως σύντομα το σκάφος της γραμμής Πέραμα-Σαλαμίνα θα είναι ηλεκτρικό!
Ο Δήμος Περάματος, το Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Πειραιά, ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Ναυπηγικής Βιομηχανίας, το Δίκτυο Μικρών Νησιών, πανεπιστημιακά ιδρύματα και άλλοι φορείς καινοτομίας ίδρυσαν το Συνεταιριστικό Κέντρο Καινοτομίας (Innovation Center) με κύριο σκοπό να επιλέξει τα πιο σημαντικά προβλήματα (των μικρών νησιών, του Δήμου Περάματος και άλλων περιοχών) που χρειάζονται καινοτόμες λύσεις και σε συνεργασία με τα μέλη του και άλλους φορείς να επιλέξει, να σχεδιάσει και να εφαρμόσει καλές πρακτικές που λύνουν τα προβλήματα με βέλτιστο τρόπο, δημιουργώντας ταυτόχρονα δουλειές ώστε τελικά να ξαναγεννηθεί η Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη.
Το Κέντρο Καινοτομίας είναι συνεργατική, δημοκρατική οργάνωση που ελέγχεται από τα μέλη της, τα οποία συμμετέχουν στη διαμόρφωση της πολιτικής και τη λήψη των αποφάσεων. Τα μέλη του Κέντρου Καινοτομίας έχουν ίσα δικαιώματα (ένα μέλος - μία ψήφος), ενώ η διοίκηση ασκείται από τη Διοικούσα Επιτροπή και το Διοικητικό Συμβούλιο που ελέγχονται από τη Γενική Συνέλευση.
Στα σχέδια του Κέντρου Καινοτομίας είναι, μεταξύ άλλων, μια πλωτή ρυμουλκούμενη πλατφόρμα, η οποία θα διαθέτει ανεμογεννήτρια και φωτοβολταϊκά συστήματα ώστε να παράγει πόσιμο νερό με αφαλάτωση θαλασσινού χωρίς χρήση χημικών.
Το κόστος του παραγόμενου νερού είναι πολύ χαμηλότερο από το πραγματικό κόστος των σήμερα χρησιμοποιούμενων λύσεων, ενώ η μονάδα θα χρησιμοποιείται σαν σταθμός παρακολούθησης περιβαλλοντικών παραμέτρων, ενώ θα μπορεί να υποστηρίζει μονάδα ανοιχτής θάλασσας προσαρμοσμένης στην πλατφόρμα.
Το δεύτερο σχέδιο είναι η κατασκευή ηλεκτρικού, αυτόνομου, μηδενικών ρύπων, κινούμενου από ΑΠΕ πλοίου ή ferry boat.
Πρόκειται για ελαφρύ αλουμινένιο σκάφος χαμηλής κατανάλωσης, με ηλεκτροκίνηση και μπαταρίες που φορτίζονται από ενσωματωμένα στην κατασκευή φωτοβολταϊκά. Έχει προταθεί η δημιουργία ενός και η δρομολόγησή του σε πρώτη φάση στη γραμμή Πέραμα - Παλούκια.
«Το '12, το '13 τα μισά καταστήματα στην κεντρική λεωφόρο Ειρήνης, που κόβει στα δύο το Πέραμα, είχαν κατεβασμένα ρολά και ενοικιαστήρια. Τώρα όλα δουλεύουν, όπως δουλεύουν και όλα τα καρνάγια με ιδιωτικά μεγάλα και μικρά σκάφη» λέει ο Βαγγέλης Βελώνιας που τον συναντήσαμε στον Σχιστό, όπου έχει αναλάβει τον ρόλο του συντονιστή στη δομή φιλοξενίας των προσφύγων.
Δομή φιλοξενίας για τους πρόσφυγες
«Μοιάζει με κατασκήνωση μέσα στα πεύκα και κάπως έτσι ξεκίνησε, αφού στην αρχή υπήρχαν μόνο σκηνές» λέει, καθώς μας ξεναγεί στους χώρους της δομής, όπου φιλοξενούνται σήμερα περίπου 900 πρόσφυγες όλων των ηλικιών.
«Από τους 880, οι 60 ήρθαν προχθές από τη Μόρια της Λέσβου, ενώ τα παιδιά είναι σήμερα 270» αναφέρει, συμπληρώνοντας ότι υπάρχουν 45 εργαζόμενοι στη δομή φιλοξενίας: ψυχολόγος, κοινωνικοί λειτουργοί, δάσκαλοι και υπάλληλοι στην καθαριότητα.
«Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει θέση διερμηνέα, που είναι απαραίτητη» σημειώνει, προσθέτοντας ότι τα παιδιά και οι έφηβοι μαθαίνουν ελληνικά, αλλά οι ενήλικες δεν ενδιαφέρονται, καθώς θεωρούν τη διαμονή τους στην Ελλάδα προσωρινή, «έναν σταθμό στο ταξίδι τους για τη Γερμανία, τη Βρετανία ή τη Σουηδία».
Από τον Φεβρουάριο του 2016 που λειτουργεί ο καταυλισμός στον Σχιστό έχει σημειωθεί μια ρατσιστική επίθεση από ακροδεξιούς σε Αφγανό πρόσφυγα, λίγα μέτρα έξω από την πόρτα της δομής. Τον έδειραν και του χαράκωσαν τα χέρια με μαχαίρι.
Όμως το πιο ανησυχητικό για όσους βρίσκονται στον Σχιστό είναι η επίθεση που είχαν κάνει χρυσαυγίτες σε σχολείο, πέρσι τον Ιανουάριο, επειδή θα παρακολουθούσαν μαθήματα εκεί είκοσι προσφυγόπουλα.
«Τα παιδιά κάνουν μαθήματα το απόγευμα» λέει ο Β. Βελώνιας «αλλά φέτος θα δοκιμάσουμε ορισμένα από αυτά να παρακολουθήσουν το πρωί μαθήματα μαζί με τους άλλους μαθητές των σχολείων του Περάματος».
Μέσα στον χώρο φιλοξενίας έχει δημιουργηθεί και ένας ανοιχτός τόπος λατρείας και προσευχής των μουσουλμάνων προσφύγων, που, όπως λέει ο Βαγγέλης Βελώνιας, ενώ στην αρχή υπήρχε συνωστισμός και δεκάδες πιστοί, «τώρα δεν βλέπεις ποτέ πάνω από πέντε ανθρώπους να προσέρχονται την ημέρα».
Έξω από τη δομή φιλοξενίας κάθε Κυριακή γίνεται το γνωστό παζάρι του Σχιστού, όπου πηγαίνουν κάθε φορά δεκάδες πρόσφυγες και μετανάστες.
«Είναι η έξοδος της εβδομάδας και είναι θετικό που όλο και περισσότεροι πλέον έχουν ΑΦΜ και βρίσκουν δουλειά στην περιοχή» λέει ο Β. Βελώνιας, πράγμα που σημαίνει, επίσης, ότι οι επιθέσεις των ακροδεξιών και των διαβόητων ταγμάτων εφόδου ανήκουν πια στο παρελθόν.
Ρατσισμός και Ακροδεξιά
«Δεν είναι τοπικό φαινόμενο ο ρατσισμός και η ξενοφοβία» υποστηρίζει ο δήμαρχος Περάματος Γιάννης Λαγουδάκης. «Υπάρχει συλλογική ευθύνη για την ανάπτυξη τέτοιων ακραίων ιδεολογιών και για τις ρατσιστικές επιθέσεις. Δεν μπορούμε να αφήνουμε κόμματα σαν τη Χρυσή Αυγή να αναπτύσσονται, να έχουν βήμα στα ΜΜΕ και μετά να καταγγέλλουμε».
Για άλλους κατοίκους του Περάματος, τα παιχνίδια των συνδικαλιστών της Ναυπηγοεπισκευαστικής Ζώνης έδιωξαν πολλούς τεχνίτες και έσπρωξαν εργάτες στην «αγκαλιά» της Χ.Α. που έταζε δουλειές σε «φιλικά» καράβια και χρήματα σε πρόθυμους.
«Η Ζώνη του Περάματος θα λειτουργήσει ξανά υπό την αιγίδα της Χρυσής Αυγής (...) και θα απομονώσουμε τους επαγγελματίες εργατοπατέρες του ΚΚΕ που λειτουργούν για ξένα συμφέροντα» είχε δηλώσει ο Κασιδιάρης λίγες μέρες πριν από τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα στο Κερατσίνι.
«Τη δεκαετία του 1980 είχαμε 20.000 - 30.000 εργαζόμενους στη Ζώνη» λέει ο δήμαρχος, όμως «κανείς δεν προχώρησε στον εκσυγχρονισμό και η έλλειψη μεγάλης δεξαμενής οδήγησε σταδιακά στον μαρασμό και στην παρακμή».
«Υπήρχε μεγάλο ποσοστό από Μανιάτες στο Πέραμα» λέει ο Σπύρος Σαραντόπουλος, εξηγώντας με αυτόν τον τρόπο ότι η περιοχή «υπήρξε για χρόνια άντρο της Δεξιάς και η παρατεταμένη φτώχεια, η ανεργία και η εξαθλίωση οδήγησαν πολύ κόσμο στην Ακροδεξιά».
«Το 2012 η ανεργία ήταν 60% στο Πέραμα. Τώρα είναι πολύ καλύτερα τα πράγματα, αλλά οι περισσότεροι δουλεύουν σε άλλες περιοχές. Το βλέπεις κάθε πρωί στις ουρές στις στάσεις των λεωφορείων και στο μποτιλιάρισμα των αυτοκινήτων που φεύγουν» λέει ο ίδιος.
Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες του '20
Το σύγχρονο Πέραμα αποκτά τη μορφή μικρού οικισμού τη δεκαετία του 1920, όταν αρκετοί πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και ειδικότερα από το Ικόνιο και τον Εύξεινο Πόντο αναζητούσαν σε αυτή την περιοχή την καινούργια τους ζωή.
Το Νέο Ικόνιο Περάματος δημιουργήθηκε και έλαβε το όνομά του από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες και το 1928 ιδρύονται τα πρώτα ναυπηγεία του Περάματος. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την άφιξη νέων κατοίκων, ως επί το πλείστον νησιωτών.
Το 1934 ιδρύθηκε η Κοινότητα του Περάματος, με απόσπασή της από τον Δήμο Πειραιά, ενώ τριάντα χρόνια αργότερα, το 1964, το Πέραμα αναγνωρίζεται ως δήμος.
Αργά και σταθερά - τη νύχτα συνήθως- το Πέραμα μεγάλωνε προς τα πάνω με καταπατήσεις και αυθαίρετα. Τα αυθαίρετα αυτά κτίσματα, τα οποία αρχικά ήταν παράγκες και παραπήγματα προσωρινής κατασκευής, μετατράπηκαν σε κανονικές μόνιμες κατασκευές και εντάχθηκαν τελικά στο σχέδιο πόλης.
Η σχετική πολεοδομική μελέτη εγκρίθηκε το 1993 κατόπιν γνωμάτευσης του Συμβουλίου της Επικρατείας, το οποίο αναγνώρισε την ένδεια και την απόλυτη ανάγκη στέγασης των κατοίκων των αυθαιρέτων στο Πέραμα.
Οι σημερινοί κάτοικοι του Άνω Περάματος έχουν αποκτήσει παραχωρητήρια για τα καταπατημένα οικόπεδα μετά την παραχώρηση των κτημάτων του ΟΔΔΕΠ στο Ελληνικό Δημόσιο.
«Επίσημα έχουμε 25.000 δημότες, αλλά ανεπίσημα οι κάτοικοι στο Πέραμα φτάνουν τις 60.000. Απλά, θέλουν να πηγαίνουν στα χωριά και τα νησιά τους για να ψηφίσουν» λέει ο δήμαρχος.
Αποβιομηχάνιση και υψηλή ανεργία
Το Πέραμα κινδύνεψε από την κρίση και πολύ πριν από αυτή. Η πόλη πάλευε με την αποβιομηχάνιση και την υψηλή ανεργία, τα τελευταία είκοσι με τριάντα χρόνια. Τη μάχη αυτή, όμως, φαίνεται να την κερδίζει τώρα.
«Μαγαζιά άνοιξαν ξανά, περίπου 450 ιδιωτικά ναυπηγεία δουλεύουν με γιοτ και θαλαμηγούς, ενώ από τότε που πήρε το λιμάνι η COSCO δεν κυκλοφορεί ούτε γάτα χωρίς άδεια» λένε εργαζόμενοι στη Ζώνη, που βλέπουν και ως ευκαιρία την επαναλειτουργία του Νεωρίου της Σύρου, όπου εργάζονται ήδη 400 άτομα και αναμένεται ο αριθμός τους να φτάσει σύντομα τα 800.
Όμως, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, στο Πέραμα δόθηκε κι άλλη μια μάχη που κερδήθηκε. Αυτή της λαϊκής στέγης, όπως είπε και σε ομιλία του τον περασμένο Μάιο ο Νίκος Μπελαβίλας, αναπληρωτής καθηγητής ΕΜΠ.
«Ήταν ο αγώνας σχεδόν μισού αιώνα προκειμένου η τελευταία παραγκούπολη της Αττικής να μετατραπεί σε πραγματική πόλη, με κτήρια και υποδομές. Βέβαια, έληξε αίσια η υπόθεση των αυθαιρέτων, αλλά χάθηκαν άλλα λόγω της υπερδόμησης. Χάθηκαν το βουνό και το αξιοβίωτο αστικό τοπίο, η ανθρώπινη κλίμακα, καθώς διαχρονικά - και εδώ δεν υπάρχουν ένοχοι - όλη η τοπική κοινωνία επιδίωκε τη μέγιστη απόδοση της γης. Πολυκατοικίες λοιπόν και αντιπαροχή σε απαγορευτικές ορεινές κλίσεις που φτάνουν έως και 45%, απαράδεκτες για αστικό ιστό. Είναι μια πολεοδομική δυσμορφία που σημαίνει ελλειμματικές συνθήκες αστικής διαβίωσης, πρόβλημα υποδομών και οδοποιίας που θα ταλαιπωρούν το Πέραμα στο μέλλον».
