Οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, ενίοτε και με τη βούλα του κράτους (το τότε ΥΠΕΧΩΔΕ), που, απ' τη μια, εξαφάνισαν τα ρέματα, τα οποία αγκαλιάζουν την περιοχή της Μάνδρας, και από την άλλη μετέτρεψαν την ίδια την πόλη και την Εθνική Οδό Ελευσίνας-Θήβας σε αποδέκτη του νερού, αλλά και η απουσία των απαραίτητων έργων ορεινής υδρονομίας στο όρος Πατέρα, συνθέτουν τον καμβά των αιτιών της ανείπωτης καταστροφής στη Μάνδρα, όπως καταγράφονται στην ειδική έρευνα που διεξήγαγε η Γενική επιθεωρήτρια Δημόσιας Διοίκησης Μαρία Παπασπύρου.
Την έναρξη της έρευνας είχε δημοσιοποίησει στα τέλη Νοεμβρίου η ίδια η κ. Παπασπύρου, η οποία είχε δώσει εντολή ελέγχου σε μεικτό κλιμάκιο επιθεωρητών, προκειμένου να διαπιστώσει όλες τις πράξεις και παραλείψεις των φορέων της Δημόσιας Διοίκησης που ευθύνονται για την τραγωδία. Όπως και έγινε και μάλιστα σε εντυπωσιακά σύντομο διάστημα, με το πρώτο πόρισμα των επιθεωρητών να έρχεται χθες στο φως της δημοσιότητας.
Στο πολυσέλιδο πόρισμα, οι επιθεωρητές συμφωνούν αρχικά με τον χαρακτηρισμό των γεγονότων ως θεομηνίας και ακραίου καιρικού φαινομένου, ωστόσο παραθέτουν μια σειρά από ελλείψεις και αυθαίρετες παρεμβάσεις του ανθρώπινου παράγοντα, που συντέλεσαν στην καταστροφή. Από τις πρώτες διαπιστώσεις των επιθεωρητών είναι η απουσία έργων ορεινής υδρονομίας στο όρος Πατέρα, από το οποίο είχαν αφετηρία τα πλημμυρικά ύδατα. Όπως περιγράφεται χαρακτηριστικά στο πόρισμα, η ταχύτητα απορροής, κατά την καθοδική πορεία των υδάτων προκειμένου να βρούν τον φυσικό τους αποδέκτη, "ήταν μεγάλη καθώς στην περιοχή των λεκανών δεν είχε ληφθεί μέριμνα τουλάχιστον, να εκτελεστούν έργα ορεινής υδρονομίας ώστε να την μειώσουν". Οι επιθεωρητές υποστηρίζουν, μάλιστα, ότι η ύπαρξη εργων υδρονομίας ίσως να είχε αποσοβήσει τον συντονισμό των ροών, την υπερχείλιση δηλαδή των δύο ρεμάτων και τη συσσώρευση του μεγαλύτερου ποσοστού της συνολικής παροχής και των δύο χειμάρρων στην ίδια περιοχή την ίδια χρονική στιγμή, γεγονός που ήταν μία από τις αιτίες που μεγέθυναν τις καταστροφικές συνέπειες του φαινομένου.
Χωρίς άδεια το αμαξοστάσιο του Δήμου
Την υπερχείλιση, πάντως, δεν θα μπορούσαν να την ανακόψουν, όπως επίσης περιγράφεται, τα έργα υδρονομίας από μόνα τους, καθώς οι κοίτες των ρεμάτων είχαν υποστεί την ανθρώπινη παρέμβαση που εμπόδισε τη ροή των υδάτων, με την περίπτωση των Σουρών, όπου έχουν χτιστεί αυθαίρετες και παράνομες κατασκευές, και την περίπτωση της Αγ. Αικατερίνης, όπου η κοίτη έχει εξαφανιστεί μέσα στην πόλη.
Αναφορικά με τις Σούρες, όπου συσχετίστηκε και ο μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπινων απωλειών, η ροή φαίνεται να εμποδίστηκε από κατασκευές που βρέθηκαν μπροστά της, μεταξύ των οποίων (κατασκευών), "το αμαξοστάσιο - εργοτάξιο του Δήμου Μάνδρας - Ειδυλλίας, το οποίο περιλαμβάνει γραφεία (ISOBOX), αποθήκες, ράμπα αυτοκινήτων, μεταλλικά στέγαστρα, άνευ οικοδομικής αδείας και κατά παράβαση του Ν.1337/83, του Π.Δ. 267/98 & του Ν.4495/17". Επισημαίνεται ακόμη ότι εντός της ανωτέρω έκτασης διέρχεται ρέμα, τα νερά του οποίου διοχετεύονται μέσω υπογείων αγωγών, τμήμα του οποίου έχει επιχωματωθεί.
Για τα δε δύο κτήρια (βιομηχανικό - αποθήκη) ιδιοκτησίας Βακόντιου Διογένη και Δ.Γ. Βακόντιος ΑΒΕΕ, από πάνω από το αμαξοστάσιο, οι σχετικές αυτοψίες έδειξαν ότι στα εγκεκριμένα σχέδια της οικοδομικής αδείας δεν αποτυπώνεται καν το υφιστάμενο ρέμα!
Σημαντική ακόμη διαπίστωση των επιθεωρητών για το ρέμα Σούρες είναι ότι το τελευταίο, με υποτυπώδη διατομή, άλλοτε βαίνει παράλληλα με την Παλαιά Εθνική Οδό Ελευσίνας-Θηβών και άλλοτε διασταυρώνεται με αυτήν. Τα τεχνικά έργα, ωστόσο, γεφύρωσης της οδού παλαιάς κατασκευής, που έχουν κατά καιρούς υποστεί επιμηκύνσεις λόγω βελτίωσης των συνθηκών οδικής κυκλοφορίας, παρουσιάζουν ανομοιομορφίες στις διατομές, που άλλοτε μπορούν να επιφέρουν στραγγαλισμό της ροής και άλλοτε πτώση της επιφάνειας ελεύθερης ροής, με αποτέλεσμα η ροή να λαμβάνει μορφή ανεξέλεγκτη. Σε κάθε περίπτωση όμως όπου το οδόστρωμα είχε καταλάβει μέρος του ρέματος το έδαφος επανακτήθηκε βιαίως από το νερό, με αποτέλεσμα να καταστραφεί κατά τμήματα και η ΠΕΟΕΘ, καταλήγουν οι επιθεωρητές.
Οικόπεδα τα ρέματα με τη βούλα δυο υπουργείων το προεκλογικό έτος 2003
Μία από τις πολλές επεκτάσεις του σχεδίου πόλης της Μάνδρας έγινε το προεκλογικό έτος 2003, όταν εγκρίθηκε η τροποποίηση του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Μάνδρας με απόφαση των υπουργών ΠΕΧΩΔΕ και Γεωργίας, (κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ) και εντάχθηκαν παρανόμως στο σχέδιο πόλης τμήματα των ρεμάτων Αγίας Αικατερίνης και Σούρες παρ' ότι από το 1993 είχαν εκπονηθεί διάφορες προμελέτες για την αντιμετώπιση των πλημμυρικών φαινομένων που αυτά προκαλούσαν.
Η φυσική κοίτη του χειμάρρου Αγίας Αικατερίνης, η οποία υπάρχει ανάντη, χάνεται ή παραμένει υποτυπώδης, σε μήκος 930 μέτρων από το όριο της επέκτασης μέχρι το όριο του παλιού σχεδίου, ενώ στο τμήμα του μέσα σε αυτό ο χείμαρρος οδηγείται επιφανειακά σε πλακοσκεπή αγωγό ανεπαρκούς διατομής (οδός Κοροπούλη και Αγίας Αικατερίνης), διαπιστώνεται στο πόρισμα.
Επιπρόσθετα αναδεικνύεται μια "σημαντική λεπτομέρεια", όπως χαρακτηρίζεται, η οποία συνίσταται στο γεγονός "ότι δεν έχει εντοπιστεί έργο εισόδου ή αποδέκτη των ανάντη υδάτων, που θα οδηγούσε τα νερά στους αγωγούς Κοροπούλη κ.λπ., συνεπώς θεωρούμε ότι αυτά εισέρχονται στους συγκεκριμένους αγωγούς μέσω των επιφανειακών φρεατίων του αστικού ιστού της Μάνδρας. Μέθοδος ασυνήθιστη και αποφευκτέα για ρέματα τέτοιων παροχών".
Μονόδρομος η εκτροπή
Λεπτομερής η αναφορά στο ιστορικό της εγκεκριμένης από το 2014 (22-10) μελέτης εκτροπής του χειμάρρου Αγίας Αικατερίνης και διευθέτησης του χειμάρρου Σούρες, με το έργο να μην έχει δημοπρατηθεί μέχρι τώρα για "αποκλειστικά γραφειοκρατικό λόγο". Το πόρισμα απαντά γιατί επελέγη η εκτροπή αντί της διευθέτησης του πρώτου ρέματος. Όπως αναφέρεται, παρ' ότι καθορίσθηκαν οι οριαγραμμές με Υπουργική Απόφαση το 2003, η διευθέτηση ουδέποτε υλοποιήθηκε και "συνεπώς τα χαρακτηριστικά της δόμησης της πόλεως της Μάνδρας, η ανεπάρκεια του αγωγού της οδού Κοροπούλη, και η επέκταση προς Δυσμάς του σχεδίου πόλης οδήγησαν (σε επίπεδο μελέτης πάντοτε) στη μονοσήμαντη λύση της εκτροπής του ρέματος της Αγίας Αικατερίνης από τη φυσική του κοίτη".
Στο πόρισμα επισημαίνεται ότι η χρηματοδότηση της εκτέλεσης του συγκεκριμένου έργου είχε ήδη περιληφθεί στο τροποποιημένο πρόγραμμα εκτελεστέων έργων με την απόφαση 134/2016 του Περιφερειακού Συμβουλίου (5-4-2016, ΑΔΑ Ω1ΩΒ7Λ7-36Ζ), με προϋπολογισμό 10.000.000 ευρώ.
Εκκρεμεί ακόμη η πράξη χαρακτηρισμού
Εξηγεί δε τον "γραφειοκρατικό λόγο". Ήτοι: η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων εγκρίθηκε με απόφαση του γενικού γραμματεία Αποκεντρωμένης Διοίκησης, τον Ιούλιο του 2014. Ο περιβαλλοντικός όρος 22 προέβλεπε ότι πριν από την έναρξη υλοποίησης του έργου η αρμόδια υπηρεσία της Διεύθυνσης Δασών της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αττικής όφειλε να προβεί σε πράξη χαρακτηρισμού της έκτασης επέμβασης για τον δασικό ή μη χαρακτήρα της περιοχής που θα γίνουν τα έργα. Όπως καταγράφεται στο πόρισμα, το Δασαρχείο Αιγάλεω απάντησε με καθυστέρηση... τριών ετών στις 20 Φεβρουαρίου, φέτος, στο αίτημα της Διεύθυνσης Έργων Αντιπλημμυρικής Προστασίας της αιρετής Περιφέρειας Αττικής σε αίτηση που είχε υποβληθεί στις 15 Απριλίου του 2014... Η αίτηση αρχειοθετήθηκε, σύμφωνα με το Δασαρχείο, διότι είχε ξεκινήσει η διαδικασία ανάρτησης των δασικών χαρτών και ζητήθηκαν νέα στοιχεία. Το ανωτέρω έγγραφο του Δασαρχείου Αιγάλεω "ανέτρεψε τον χρονικό προγραμματισμό της εκτέλεσης του έργου", αποφαίνεται το πόρισμα. Εντέλει, στις 12 Σεπτεμβρίου φέτος, το Δασαρχείο ενημέρωσε την Περιφέρεια για τα στοιχεία που απαιτούνται ώστε να εκδοθεί η παραπάνω βεβαίωση και ζήτησε να υποβληθούν με νέα αίτηση...
"Εν κατακλείδι το έργο σήμερα ευρίσκεται στη διαδικασία κήρυξης απαλλοτρίωσης για τη δημοπράτηση του έργου", συμπεραίνει η έρευνα.
