Ένα βουνό από παλιά αντικείμενα, τα οποία έχουν πετάξει άγαρμπα το ένα πάνω στ’ άλλο, είναι η εικόνα που αντικρίζεις πρώτα όταν μπαίνεις στο κτήριο 8 του πρώην Στρατοδικείου ΕΑΤ - ΕΣΑ. Λαβωμένα από τον χρόνο και από την απρόσεκτη μεταχείριση έπιπλα, σκουριασμένα ντιβάνια, ιατρικά μηχανήματα άλλης εποχής που δεν επισκευάστηκαν ποτέ συνθέτουν ένα εγκαταλελειμμένο σκηνικό. Το ενισχύουν ακόμη περισσότερο τα ξεχαρβαλωμένα παράθυρα, οι ξεχαρβαλωμένες πόρτες, οι ξεκολλημένες επιφάνειες στα ταβάνια, ξεφλουδισμένοι τοίχοι και τα θρυμματισμένα γυαλιά στο πάτωμα.
Κι όμως, αυτός ο χώρος, που σήμερα θυμίζει, στην καλύτερη περίπτωση, αποθήκη, σε σύντομο χρονικό διάστημα μπορεί να εξελιχθεί σε στολίδι για την πόλη. Οι τροπολογίες πέρασαν. Η Περιφέρεια Αττικής έχει εγγράψει ήδη το σχετικό κονδύλι. Και μένει να δούμε να παίρνει σάρκα και οστά ένα αίτημα χρόνων των αντιστασιακών που είναι η δημιουργία σύγχρονου Μουσείου Αντιδικτατορικής Αντίστασης.
"Για να μην ξαναγραφτεί η Ιστορία"
“Δεν θα είναι ένας χώρος επίσκεψης που θα έχει κάποια φωτογραφικά εκθέματα. Θα είναι ένας χώρος ζωντανός και επισκέψιμος για τον καθένα. Για τον μαθητή, τον φοιτητή και τον επιστήμονα, αλλά και για τον κόσμο που θέλει να μάθει την Ιστορία του. Θα είναι ένας χώρος συζήτησης και ανταλλαγής ιδεών. Θα είναι μια ζωντανή παρέμβαση μέσα στην πόλη που θα εμποδίζει να ξαναγραφτεί η Ιστορία 50 χρόνια μετά” λένε στην "Αυγή" ο πρόεδρος του Συνδέσμου Φυλακισθέντων Εξορισθέντων 1967-1974 Κώστας Μανταίος και ο υπεύθυνος Δημοσίων Σχέσεων Γιάννης Ξαρχουλάκος.
Με υποδέχτηκαν στο γραφείο του ΣΦΕΑ, στο κτήριο 5. Ένα κτήριο που δεν έχει την ίδια λάμψη, αλλά οι τοίχοι ψιθυρίζουν, σαν να έχουν έγνοια ακόμη τους δικτάτορες, Ιστορία. Στο γραφείο βλέπω σημάδια του παρελθόντος ή αντικείμενα που το θυμίζουν. Ένας πίνακας που δείχνει τη Γυάρο, μια κορνίζα που μέσα της βρίσκονται γραμματόσημα με τα πρόσωπα αγωνιστών, η φωτογραφία του φοιτητή Κώστα Γεωργάκη που αυτοπυρπολήθηκε σε πλατεία της Γένοβα σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη χούντα. Δίπλα στη φωτογραφία είναι το ποίημα που είχε γράψει για εκείνον ο Νικηφόρος Βρεττάκος.
Έξω από το δωμάτιο, σε απόσταση αναπνοής, ο χώρος που βασάνισαν μέχρι παράλυσης τον Σπύρο Μουστακλή. Και πριν μπεις στα κελιά, ίδια και απαράλλαχτη μια πράσινη σιδερένια πόρτα, σκουριασμένη και ξεθωριασμένη βέβαια από τον χρόνο. Αν σε ένα μικρό γραφείο χωράει τόση Ιστορία, εύλογα σκέφτεσαι πόση Ιστορία θα χωρέσει σε ένα κτήριο ολόκληρο.
Πάνω από 100 χρόνια ζωής
"Είναι ένας εξαιρετικός χώρος, που έχει δύο ορόφους και μεγάλες αίθουσες. Μετρά πάνω από 100 χρόνια ζωής και έχει σημαντική αρχιτεκτονική αξία, αποτελώντας δείγμα της στρατιωτικής αρχιτεκτονικής των περασμένων αιώνων” λέει από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής ο Στέφανος Πάντος, μέλος του ΣΦΕΑ και αρχιτέκτονας. Εκείνο όμως που υπογραμμίζει είναι ότι η αξία βρίσκεται, περισσότερο από την όμορφη κατασκευή του, στην Ιστορία των εναπομεινάντων κτηρίων στο Πάρκο Ελευθερίας. Στο κτήριο 5 θα πρέπει να υπάρξει ξεχωριστή μέριμνα. “Οι χώροι των βασανιστηρίων και της κράτησης θα πρέπει να κρατηθούν ως έχουν" επισημαίνει και χρήσιμο εργαλείο σίγουρα θα μπορούσε να αποτελέσει παλαιότερη μελέτη που είχε εκπονήσει για την αναμόρφωση του κτηρίου.
Από τώρα μπορείς να φανταστείς...
Τις αίθουσες του επικείμενου μουσείου μπορείς από τώρα να τις φανταστείς. Μπορείς να φανταστείς κόσμο να χαζεύει τα εκθέματα, να ακούς το ελαφρύ βουητό των συζητήσεων. Ακόμη και τα σημεία όπου είναι βιδωμένα τα κάγκελα της κουπαστής μπορείς να τα φανταστείς να αναδεικνύονται ως πινελιές εκλεπτυσμένης αρχιτεκτονικής.
“Ο επισκέπτης θα βλέπει από βιογραφικά σημειώματα κρατουμένων μέχρι φωτογραφίες της εποχής. Και θα έρχεται σε επαφή με δημοσιεύματα μέχρι βιβλία” λένε ο Κ. Μανταίος και ο Γ. Ξαρχουλάκος (ο ατομικός φάκελος του Γ. Ξαρχουλάκου που παραθέτουμε αποτελεί ένα ενδεικτικό δείγμα). Όπως αναφέρουν ακόμη οι δύο αντιστασιακοί, το μεγαλύτερο μέρος του τεράστιου αρχειακού υλικού έχει ψηφιοποιηθεί. Βέβαια στο άκουσμα της είδησης ότι προχωρά η κατασκευή του μουσείου έρχονται κι άλλες κούτες με ιστορίες ανθρώπων που αντιστάθηκαν και βασανίστηκαν. Θα χρειαστεί ειδική μέριμνα και γι’ αυτές. Αυτό όμως λίγη σημασία έχει. Διότι το σημαντικό είναι πως οι κούτες, αντί να μένουν καταχωνιασμένες, βγαίνουν στο φως του σήμερα.
Ντοκουμέντα όπως ο φάκελος του αντιστασιακού Γιάννη Ξαρχουλάκου, αλλά και σπάνιο φωτογραφικό υλικό θα εκτίθενται στο μουσείο
