Του Κοσμά Κέφαλου
Όταν η δασκάλα του 51ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών ρωτάει τους μικρούς μαθητές, στην πλειονότητά τους μετανάστες, πώς πηγαίνουν σπίτι τους, διαπιστώνει ότι δεν γνωρίζουν τα ονόματα των οδών. Άλλωστε, ο Ακομινάτος, ο Φαβιέρος και ο Ουγκό δεν τους λένε κάτι. Όταν τους μιλάει για το πεζοδρόμιο, δείχνουν να καταλαβαίνουν: «Αυτό, κυρία, με τις σύριγγες;».
Πλατεία Βάθη, 2014. Κάποτε λίμναζαν τα νερά του χειμάρρου Κυκλοβόρου, τώρα λιμνάζουν ζωές. Μια περιοχή που αναζητά ταυτότητα, θέση στο σύγχρονο ελληνικό κράτος, συμμετοχή στην οικονομία, δικαίωμα στον πολιτισμό. Σύμμαχός της και τροχοπέδη ο πολυπολιτισμικός χαρακτήρας της, οι πολλές εθνότητες, οι διαφορετικές γλώσσες, οι θρησκείες, οι παραδόσεις, οι εμμονές. Δύναμη και αδυναμία της τα παλιά, εγκαταλελειμμένα κτήρια, η ανέχεια, η όρεξη για δουλειά, η ανάγκη για δημιουργία.
Φάρος ελπίδας τα παιδιά που αγαπούν την υποβαθμισμένη γειτονιά τους, την ονειρεύονται καλύτερη, τη ζωγραφίζουν με φωτεινά χρώματα.
Η έκθεση «Ανάμεσα σε δύο πλατείες: Βάθη - Αγίου Παύλου» αποκαλύπτει τα έργα των μαθητών του 51ου Σχολείου, μας φέρνει κοντά στη φαντασία τους. Εκτίθενται επιζωγραφισμένες εκτυπώσεις φωτογραφιών κτηρίων της περιοχής Αγίου Παύλου και Πλατείας Βάθη, με ιδιαίτερη έμφαση στο εσωτερικό της Βίλας Τράιμπερ και χάρτες με καταγεγραμμένες τις σκέψεις των μαθητών για τη βελτίωση της γειτονιάς. Παρουσιάζεται στη Βίλα Διαμαντοπούλου, στην οδό Ταρέλλα 3 και Μαιζώνος, στο πλαίσιο του φεστιβάλ «Το Μικρό Παρίσι των Αθηνών» και θα παραμείνει ανοιχτή ώς την Κυριακή 19 Οκτωβρίου (ώρες λειτουργίας 12 μ. - 4 μ.μ.).
Η γειτονιά μας
Η Ελένη Ζάχου, δασκάλα της Β' τάξης του 51ου Δημοτικού Συμβουλίου την πρώτη χρονιά του προγράμματος (2012-13), μας εξηγεί: «Αυτό που θα δει ο επισκέπτης είναι το αποτέλεσμα ενός διετούς εξελισσόμενου περιβαλλοντικού προγράμματος με θέμα τη γειτονιά. Στην ουσία πρόκειται για την απόκτηση συνείδησης των μαθητών για τον περιβάλλοντα χώρο του σχολείου, δηλαδή τη γειτονιά και την καλλιέργεια της αυτοπεποίθησής τους γι' αυτήν».
Τα πρώτα ερεθίσματα δημιουργήθηκαν πριν ακόμη μπουν στην τάξη, από το ίδιο το σχολείο. Το 51ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών στην Πλατεία Βάθη είναι ένα σχολείο με μετακινούμενο πληθυσμό, ανοιχτό στη γειτονιά: κάνει μαθήματα σε γονείς, εκδρομές σε γειτονικά θέατρα και πάρκα, παρελάσεις μεταμφιεσμένων και πολλά άλλα. Αυτό είναι μέρος του γενικού κλίματος. Από την άλλη, αφορμή στάθηκε ένα μάθημα της γλώσσας.
«Όταν, στις αρχές ακόμη της χρονιάς, στο μάθημα για τη γειτονιά, ρώτησα 'τι άλλο κάνουμε στα πεζοδρόμια', η απάντηση ήταν 'α, κυρία, αυτό λέτε με τις σύριγγες;' ή να 'προσέχουμε στον δρόμο;'. Μιλάμε λοιπόν για μια τάξη με παιδιά που, αρκετά από αυτά, δεν ήξεραν πού μένουν και πώς να πάνε στο σπίτι τους, ήξεραν όμως τη λέξη σύριγγα και ναρκωτικά. Αποφάσισα λοιπόν να κάνω ένα πρόγραμμα με στόχους την αυτοπεποίθηση των παιδιών για τη γειτονιά και τον οραματισμό μιας διαφορετικής ανάγνωσης, πάνω στη βάση της γνώσης της ιστορίας της γειτονιάς αλλά και της κατανόησης και της εξέλιξής της. Στον σχεδιασμό του προγράμματος ήρθα σε συνεργασία με την εικαστικό του σχολείου Έλενα Ακύλα. Ενδιαφερόμασταν για τη γειτονιά και θέλαμε να μάθουμε περισσότερα γι' αυτή και τα όριά της. Μας γοήτευε!».
Ένας συνάδελφος προτείνει να τις φέρει σε επαφή με τη διδακτική ομάδα και τους φοιτητές του Πολυτεχνείου. Επίσης, η τότε υποδιευθύντρια Μαρία Συμεωνίδου, που γεννήθηκε και ζει ακόμη στη γειτονιά, μίλησε για τα σημεία σταθμούς - ορόσημά της. Τα βιβλία για την ιστορία της περιοχής και των σπιτιών της βρέθηκαν από το γειτονικό καφενείο «Ακροβάτης».
«Ανοίξαμε το τρίτομο οδωνυμικό λεξικό και βρήκαν τους δρόμους που τους ενδιέφεραν - πού μένουν, πού είναι το σχολείο, η παιδική χαρά, η πολύ σημαντική πλατεία του Αγ. Παύλου, η δουλειά του μπαμπά, το μετρό κ.τ.λ. Εδώ συναντήσαμε μια σημαντική δυσκολία: το λεξιλόγιο. Διαβάζοντας για τον Ακομινάτο, το Φαβιέρο και τον Ουγκό, πέρα από την απλούστευση των εννοιών, έπρεπε να αναφερθούμε σε φιλέλληνες, επαναστάσεις, πολέμους και συμμαχίες. Έλληνες, Τούρκοι, Γερμανοί, Αλβανοί, έχθρες και φιλίες έπρεπε να προσεγγιστούν με κατανοητό τρόπο. Στη συνέχεια βγήκαμε και περπατήσαμε στη γειτονιά μας. Οι μαθητές έβγαλαν φωτογραφίες ό,τι θεωρούσαν ενδιαφέρον και με πρωτοβουλία του διευθυντή του σχολείου Δημήτρη Κρητικού που μας συνόδευε χτυπήσαμε στη Βίλα Τράιμπερ και μας δέχτηκαν με ιδιαίτερη χαρά».
Αφοπλιστικά καθαρή ματιά
Οι εργασίες αυτές των μαθητών και των μαθητριών έρχονται σε διάλογο με τις εργασίες των σπουδαστών και σπουδαστριών της Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ. Στο Διαδίκτυο αναρτήθηκε όλη η δουλειά των παιδιών (http://51dimotiko-athinon.blogspot.gr/).
Η Ειρήνη Μίχα, λέκτορας του ΕΜΠ στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, παραθέτει σκέψεις και εμπειρίες από αυτόν, τον εικαστικό διάλογο: «Στην έκθεση 'Ανάμεσα σε δύο πλατείες: Βάθη - Αγίου Παύλου' διακρίνει κανείς την ευρηματικότητα των παιδιών σε τεχνικές αναπαράστασης, την αισιόδοξη αλλά και αφοπλιστικά καθαρή ματιά τους, τους δικούς τους τρόπους να οικειοποιούνται τη γειτονιά τους. Για μας, που ζήσαμε την εμπειρία του διαλόγου μεταξύ των μικρών μαθητών/τριών και των σπουδαστών/τριών της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΕΜΠ, τα οφέλη ήταν πολλαπλά. Αποδείχτηκε πόσο σημαντική είναι η δημιουργία ενός εκπαιδευτικού περιβάλλοντος όπου τα παιδιά (μικρά και μεγάλα) αντιμετωπίζονται ως ίσοι συνομιλητές, ως κοινωνικά υποκείμενα που έχουν να διηγηθούν τη δική τους ιστορία. Απομυθοποιήθηκαν στερεότυπα. Όταν προβάλαμε το video στο οποίο μια ομάδα σπουδαστών αποτύπωσε τις εντυπώσεις της από την περιοχή Βάθη-Αγίου Παύλου, οι μαθητές του δημοτικού σχολείου διαμαρτυρήθηκαν ότι 'δεν είναι τόσο γκρίζα!'. Οι μαθητές στα σχολεία της Αθήνας αποσταθεροποιούν επίσης την κυρίαρχη αφήγηση που περιγράφει το κέντρο της πόλης εγκαταλειμμένο από τους κατοίκους του. Είναι εκεί και οι δασκάλες τους μας βοήθησαν να ακούσουμε τις σκέψεις και τις προτάσεις τους. Εξάλλου, είναι σαφές ότι έχουν κάθε δικαίωμα να μας αμφισβητούν, διεκδικώντας τον δικό τους χώρο για να οικοδομήσουν έναν καλύτερο κόσμο».
Άνοιγμα στην κοινωνία
Το επόμενο διδακτικό έτος (2013-14) και σε συνεργασία και με τον δάσκαλο της Γ' τάξης πια Νότη Γουγούση, σπουδαστές και σπουδάστριες της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΕΜΠ προσέγγισαν τα σχολεία στις γειτονιές μελέτης του μαθήματος και ζήτησαν από τους μαθητές να καταγράψουν σε χαρτί τα σημαντικά γι' αυτούς σημεία στις καθημερινές διαδρομές τους. Είναι σημαντικό η επικοινωνία με τη γειτονιά να γίνεται διαλογικά με τους φορείς, τους οργανισμούς, τους χώρους τέχνης και τους κατοίκους. Έτσι ανοίγει το σχολείο στην κοινωνία και οι μαθητές όχι μόνο μαθαίνουν για την τοπική κοινωνία, αλλά γίνονται μέρος της και μαθαίνουν να διαπραγματεύονται τις ανάγκες τους.
Info
«Ανάμεσα σε δύο πλατείες: Βάθη - Αγίου Παύλου»
Βίλα Διαμαντοπούλου Ταρέλλα 3 και Μαιζώνος
Παρασκευή 10 έως Κυριακή 19 Οκτωβρίου 2014
Ώρες λειτουργίας: 12 μ. - 4 μ.μ.
