Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
14.5°C19.6°C
3 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Σποραδικές νεφώσεις
16 °C
13.5°C17.7°C
1 BF 73%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
14.3°C16.6°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
14.8°C18.0°C
1 BF 58%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
16.3°C16.3°C
1 BF 65%
Στην αίθουσα του Μυστικού Δείπνου
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Στην αίθουσα του Μυστικού Δείπνου

Κείμενο - φωτογραφίες:

ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Από τον άγνωστο τοιχογράφο του 2ου αιώνα που φιλοτέχνησε την εντυπωσιακότερη κατακόμβη της Ρώμης Δομιτίλλα των 15 χιλιομέτρων μήκους ώς το τεράστιο λευκό τραπεζομάντηλο του Θεοτοκόπουλου στο τετράγωνο τραπέζι το 1568, και από το εξάγωνο κιόσκι - τραπεζαρία στο φρέσκο του Λορεντζέτι στην Ασίζη έως τον Ιούδα του Περουτζίνο που κάθεται μόνος στη μία πλευρά του τραπεζιού απέναντι στον Χριστό και τους υπόλοιπους μαθητές, ο Μυστικός Δείπνος έχει εμπνεύσει ανά τους αιώνες πλήθος ζωγράφων και αγιογράφων. Η πλέον γνώριμη ωστόσο εικόνα παγκοσμίως είναι εκείνη που αναπαριστούν τα τρία κυριότερα αντίγραφα του γνωστού πίνακα του Λεονάρντο Ντα Βίντσι σε Βρετανία, Ελβετία και Βέλγιο. Το πρωτότυπο, στο μοναστήρι Σάντα Μαρία ντέλλε Γκράτσι του Μιλάνου, είναι σχεδόν ολοσχερώς κατεστραμμένο εξαιτίας της τεχνικής που χρησιμοποίησε ο ζωγράφος, του τοίχου, των κακών συντηρήσεων, του βανδαλισμού των Γάλλων αντικληρικαλιστών επαναστατών το 1796 και του συμμαχικού βομβαρδισμού τον Δεκαπενταύγουστο του 1943.

Φεβρουάριο του 2019 ξεκινώ να επισκεφθώ, μαζί με δεκάδες άλλα αξιοθέατα των Ιεροσολύμων, την Αίθουσα του Μυστικού Δείπνου. Παρότι συχνά στους -συνήθως αγγλόγλωσσους- τουριστικούς οδηγούς και χάρτες αναφέρεται ως "Αίθουσα του Μυστικού Δείπνου" ("The Last Supper Room"), η πιο "εξεζητημένη" και "λόγια" ονομασία του είναι "Cenacle" από το λατινικό "Cenaculum". Αυτό προέρχεται από το "cena", όπως έλεγαν γενικά το "γεύμα" οι Ρωμαίοι. Στην κυριολεξία σημαίνει "μερίδα", φαγητού εννοείται. Η λέξη προέρχεται από την πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ρίζα *sker- που σημαίνει "κόβω"/"μερίζω". Ο όρος "Cenaculum" εισήχθη στη Βουλγάτα, τη λατινική μετάφραση της Βίβλου, στο τέλος του Δ' αιώνα και έγινε η επίσημη μετάφραση των Καθολικών το 1592 προσδιορίζοντας την "Άνω Αίθουσα" όπου τελέστηκε ο Μυστικός Δείπνος.


Το "Άνω Δώμα" ή "Cenaculum"

Η περιπέτεια του Άνω Δώματος

Διασχίζοντας την Παλαιά Πόλη της Ιερουσαλήμ όπου διαμένω, βγαίνω έξω από τα τείχη με κατεύθυνση τον λόφο της Σιών. Αναφορές προσκυνητών από τον Δ΄αιώνα θέλουν εδώ το Cenaculum. Η αίθουσα βρίσκεται στον όροφο πάνω από το κενοτάφιο του βασιλιά Δαβίδ, του οποίου απόγονος είναι, σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη, ο Χριστός. Ο ρόλος του Δαβίδ είναι σημαντικός και για τις τρεις μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες. Έτσι, προέκυψαν ανά τους αιώνες πολλές έριδες ανάμεσα στα ιερατεία τους για την ιδιοκτησία και τη χρήση του κτηρίου. Αυτό χτίστηκε πριν από 800 χρόνια από τους Σταυροφόρους και αποτελούσε τμήμα μεγάλου ναού, ο οποίος ανεγέρθηκε πάνω στα συντρίμμια βυζαντινής εκκλησίας. Στη συνέχεια, ανακαινίστηκε από Φραγκισκανούς μοναχούς το 1335 και όταν αυτοί εκδιώχθηκαν τον 16ο αιώνα από τους Μουσουλμάνους, οι τελευταίοι το ενέταξαν σε τζαμί, κάτι όχι δύσκολο να το αντιληφθεί κάποιος. Στον νότιο τοίχο υπάρχει ένα «μιχράμπ», κόγχη-δείκτης με κατεύθυνση τη Μέκκα στην οποία στραμμένοι οφείλουν να προσεύχονται οι Μουσουλμάνοι. Παραδίπλα μια πέτρινη επιγραφή μνημονεύει τη μετατροπή της αίθουσας από τους Οθωμανούς σε τζαμί το 1452.

Προσπαθώ να υπολογίσω αν θα μπορούσαν να χωρέσουν στην αίθουσα τα 120 άτομα που παρευρέθηκαν εδώ την Πεντηκοστή όπως περιγράφεται στις Πράξεις των Αποστόλων. Δεν δυσκολεύτηκα. Μετά από ώρα που βρισκόμουν μόνος μου στην αίθουσα μελετώντας την αρχιτεκτονική της, φωτογραφίζοντας και φέρνοντας στον νου τις βιβλικές αναφορές για τα εδώ συμβάντα, από το εβραϊκό πασχαλινό δείπνο Χριστού και μαθητών μέχρι την εκλογή Ματθία ως αποστόλου και από τη συγκέντρωση των φοβισμένων μετά τη Σταύρωση μαθητών μέχρι τη συνάθροιση της Πεντηκοστής, εμφανίζονται σχεδόν δύο μεγάλα γκρουπ τουριστών, 50 με 60 άτομα, χάρη στα οποία υπολογίζω πως κάλλιστα θα χωρούσε ο αριθμός που αναφέρουν οι Πράξεις.


Το άγαλμα μιας μπρούτζινης ελιάς στην κόγχη του τοίχου συμβολίζει την ειρήνευση των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών

Σε ύφος γοτθικό, αραβικό και χριστιανικό

Η ιδιοκτησιακή περιπέτεια ανά τους αιώνες αντανακλάται στην αρχιτεκτονική της αίθουσας, που λέγεται πως υπήρξε και ξενώνας όπου διέμεναν οι Απόστολοι. Τα οξύκορφα περβάζια των παραθύρων χαρακτηρίζονται από γοτθικό-χριστιανικό ύφος. Τα πάνελ τους κατοπτρίζουν μουσουλμανικό ύφος. Οι τοξωτές αψίδες στην οροφή μαρτυρούν γοτθικό ύφος εποχής Σταυροφόρων, ενώ η καλλιγραφία στους τοίχους δείχνει αραβική επίδραση. Κύριο χαρακτηριστικό της αίθουσας είναι η γαλήνια ατμόσφαιρα, η οποία επιτείνεται από τον φωτισμό, την αρχιτεκτονική, την τοποθεσία αλλά και τη θρησκευτική σημασία της. Ο χώρος δεν είναι απλώς ένα αξιοθέατο, του έχει προσδώσει ιερότητα η «καθιέρωση» από δύο Πάπες, οι οποίοι -αν και ιστορικά δεν έχει αποδειχθεί ότι εδώ έλαβε χώρα ο Μυστικός Δείπνος- τέλεσαν εδώ λειτουργία, τον Ιωάννη Παύλο Β' και τον Βενέδικτο ΣΤ'. Άλλωστε, η αίθουσα αποτελεί ιστορικά και την πρώτη χριστιανική εκκλησία. Ιστορικοί και αρχαιολόγοι θεωρούν πως εδώ υπήρχε συναγωγή, η οποία μεταβλήθηκε σε χριστιανικό ναό.

Φεύγοντας ρίχνω μια τελευταία ματιά σε ένα μπρούτζινο γλυπτό που παριστάνει ένα ελαιόδενδρο. Σύμβολο ειρήνης, μεταξύ των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών και όχι μόνο.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL