Ρεπορτάζ: Πόλυ Κρημνιώτη
Το επώνυμό του στα εβραϊκά σημαίνει δύναμη. Το υιοθέτησε στα 15 του χρόνια, λίγο πριν φύγει για τα κιμπούτς. Ίσως για αντίβαρο στο μικρό του όνομα, που ο ίδιος αισθανόταν ότι η σημασία του τού ταίριαζε περισσότερο. "Σημαίνει τον φορτωμένο άνθρωπο, αυτόν που κουβαλάει φορτίο στην πλάτη" μας έλεγε στις αρχές της νέας χιλιετίας, όταν κυκλοφόρησαν στη χώρα μας το μυθιστόρημά του "Η ίδια θάλασσα" και το δοκίμιο "Η αρχή της ιστορίας". Κι όταν τον ρωτήσαμε ποιο φορτίο κουβαλάει ο ίδιος, ο λόγος του έγινε κοφτός και στακάτος, σοφός, όπως η συνειδητοποίηση που έφεραν τα λόγια του. "Κουβαλάω την ιστορία της οικογένειάς μου, την ιστορία του λαού μου και την ιστορία των 300 χρόνων που ζω γιατί είμαι πιο γέρος από το κράτος μου, που η ηλικία του φτάνει τα 53 χρόνια (τότε). Έτσι μπορώ να νιώσω πολύ πιο παλιός, έως 300 χρόνια, πριν το κράτος μου".
Μ' αυτό το φορτίο αναμετρήθηκε στη ζωή και στο έργο του ο Άμος Οζ. Ο ευγενής και χιουμορίστας, γοητευτικός γκριζομάλης, με το ζεστό, γεμάτο οικειότητα βλέμμα, όπως τον γνωρίσαμε από τις μπόλικες για ένα διάστημα επισκέψεις του στην Ελλάδα, τότε που ο Ανταίος Χρυσοστομίδης, επικεφαλής της περίφημης σειράς Ξένης Λογοτεχνίας των εκδόσεων Καστανιώτη, ήταν ο κομβικός σύνδεσμος της ελληνικής λογοτεχνικής κοινότητας με τα διαμάντια της διεθνούς γραφής, τον προσκαλούσε στη χώρα μας. Ο πιο κοσμοπολίτης των Ισραηλινών συγγραφέων και ο πιο πολιτικός συνάμα, ακτιβιστής και ειρηνιστής, ανατόμος της κοινωνίας και του έθνους του Ισραήλ, των τραυμάτων που τους καταμέτρησε η Ιστορία αλλά και των τραυμάτων που δημιούργησαν στους εκδιωγμένους γείτονές τους Παλαιστίνιους.
Ο θάνατός του στα 79 του χρόνια από καρκίνο γέμισε θλίψη τους συμπατριώτες του αλλά και τους αναγνώστες του σε όλο τον κόσμο. Το τέλος ανακοίνωσε χθες η κόρη του με μια λιτή φράση. "Σε εκείνους που τον αγαπούν, σας ευχαριστώ» έγραψε η Φάνια Οζ - Σάλτσμπεργκερ στο Twitter.
"Οικογενειακός" συγγραφέας
Από τους σημαντικότερους συγγραφείς της εποχής μας, ο Άμος Οζ γεννήθηκε στην Ιερουσαλήμ το 1939. Η μεγάλη πληγή άνοιξε με την αυτοκτονία της μητέρας του, όταν ήταν 12 χρόνων. "Η Οκτωβριανή Επανάσταση της ζωής μου", όπως μας έλεγε, έγινε στα 15 του. "Όταν άφησα το σπίτι, άλλαξα το όνομά μου και πήγα να ζήσω σε κιμπούτς". Στο κιμπούτς Χούλντα άρχισε να γράφει. Παρότι αρχικά ήθελε να γίνει οδηγός τρακτέρ. Και στα γραφτά του συνέθεσε, μερικές φορές επικά, τις ιστορίες των βιβλίων του, ιστορίες που κατά κύριο λόγο περιστρέφονται γύρω από οικογένειες. "Πιστεύω ότι είμαι ένας 'οικογενειακός' (domestic) συγγραφέας. Βρίσκω ότι η οικογένεια είναι ο πιο μυστήριος, ο πιο παράδοξος, ο πιο σουρεαλιστικός, ο πιο τραγικοκωμικός θεσμός που υπάρχει στη ζωή μας. Για μένα η οικογένεια, η δική μου και των άλλων, είναι η πηγή από όπου αντλώ τα θέματά μου. Βεβαίως, όταν λέμε οικογένεια, πρέπει να συμπεριλάβουμε και όλες τις πολιτικές και κοινωνικές της παραμέτρους, το ιστορικό φόντο στο οποίο αυτή κινείται. Ιδιαίτερα στο Ισραήλ, όπου η Ιστορία αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της καθημερινότητας της κάθε οικογένειας" έλεγε στον Ανταίο Χρυστοστομίδη στις "Κεραίες της εποχής μας".
Για το δίκιο των Παλαιστινίων
Δεν κλείστηκε στη γυάλα τού διεθνώς αναγνωρισμένου συγγραφέα ο Οζ. Νωρίς μπήκε στο κίνημα υπέρ της ειρήνης στη Μέση Ανατολή, υπερασπίστηκε το δικαίωμα των Παλαιστινίων ακόμα και σε περιόδους που στη χώρα επικρατούσαν εθνικιστές. "Είναι φανερό ότι αυτή η διαφορά πρέπει να τελειώσει με έναν συμβιβασμό σκληρό, ο οποίος πονάει. Δηλαδή οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι πρέπει να αποφασίσουν αν προτιμούν ένα τσεχοφικό ή ένα σαιξπηρικό αποτέλεσμα" μας έλεγε. Διευκρίνιζε ωστόσο σαφώς τη θέση του. "Οι φίλοι μου κι εγώ πολεμάμε χρόνια τώρα στα ειρηνευτικά κινήματα όχι για το δίκαιο των Ισραηλινών ή το δίκαιο των Παλαιστινίων, αλλά για μια αξία που, στα δικά μου μάτια τουλάχιστον, στέκεται πολύ πιο ψηλά από το δίκαιο. Κι αυτή δεν είναι άλλη από τη ζωή την ίδια".
Ο ίδιος άλλωστε μαζί με τους ομοτέχνους του Αβραάμ Γεοσούα και Νταβίντ Γκρόσμαν, η τριάδα των ειρηνιστών, υποστήριξαν την ύπαρξη δύο κρατών, ισραηλινού και παλαιστινιακού. Υπήρξε υποστηρικτής του εργατικού κόμματος και στενός φίλος του Σιμόν Πέρες, ενώ αργότερα, κατά τη δεκαετία του ’90, στράφηκε στο αριστερό κόμμα Meretz. Βέβαια, σε αντίθεση με άλλα μέλη του φιλειρηνικού κινήματος στο Ισραήλ, δεν ήταν αντίθετος με την κατασκευή του Τείχους στη Δυτική Όχθη, που άρχισε στα τέλη της δεκαετίας του ’90, έχει όμως εκφράσει την αντίθεσή του στην πολιτική του εποικισμού της Δυτικής Όχθης και της Λωρίδας της Γάζας και ήταν από τους πρώτους που χαιρέτισαν τη συμφωνία του Όσλο και την έναρξη συνομιλιών με την PLΟ.
Ο Άμος Οζ ήταν σταθερός διεκδικητής του Βραβείου Νόμπελ. Έχει λάβει τις σημαντικότερες διεθνείς λογοτεχνικές διακρίσεις για το έργο του. Έγραψε 18 μυθιστορήματα στα εβραϊκά και πάνω από 450 άρθρα και δοκίμια. Στα ελληνικά έχουν μεταφραστεί τα μυθιστορήματα "Ο Μιχαέλ μου", "Το μαύρο κουτί", "Ιστορία αγάπης και σκότους", "Ιούδας", "Η γυναίκα που γνώρισα" κ.ά. και κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Καστανιώτης και Ψυχογιός.
