"Η προσωρινότητα αποτέλεσε πάντοτε εσωτερική μου επιλογή. Γι’ αυτό φρόντιζα να ακυρώνω σιωπηλά όλες τις επιτυχίες που είχα κατά καιρούς, στον κινηματογράφο, στη λογοτεχνία, στην φωτογραφία... Μιλώ για τοπία, για αόριστες μυθιστορίες, για ποιητικές προσεγγίσεις. Αυτό για μένα είναι μια διάσταση απόλυτης ελευθερίας, ζηλευτής ίσως, αλλά όχι απόλυτα νόμιμης με τα υπάρχοντα μέτρα. Την προτιμώ όμως..." έλεγε ο Κώστας Βρεττάκος σε μια από τις τελευταίες συνεντεύξεις του. Ο κινηματογραφιστής, ποιητής, φωτογράφος, επιμελητής εκδόσεων και θεσμικός παράγοντας στον χώρο του κινηματογράφου, έφυγε χθες από τη ζωή στο νοσοκομείο Σωτηρία, όπου νοσηλευόταν εδώ και καιρό λόγω συσσωρευμένων προβλημάτων υγείας.
Γεννημένος στην Αθήνα το 1938, γιος του ποιητή Νικηφόρου Βρεττάκου, από πολύ νωρίς γοητεύτηκε από τον κινηματογράφο, τέχνη στην οποία ποτέ δεν αφοσιώθηκε αποκλειστικά, παρά τις κινηματογραφικές σπουδές του σε Ελλάδα και Ιταλία. Ήταν επίσης συγγραφέας και φωτογράφος, ενώ από το 1990 ώς το 2006 είχε διοικητικά καθήκοντα στον χώρο του ελληνικού κινηματογράφου, σε κρίσιμες θέσεις: διετέλεσε ειδικός σύμβουλος κινηματογραφίας στο υπουργείο Πολιτισμού, υπήρξε πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου (1991 - 1998) αλλά και εκπρόσωπος της Ελλάδας στο Eurimages, το ευρωπαϊκό ταμείο για την ενίσχυση του κινηματογράφου. Παλαιότερα είχε επίσης εργαστεί και ως επιμελητής εκδόσεων, παραγωγός διαφημιστικών ταινιών και περιστασιακά ως δημοσιογράφος, στον “Ελεύθερο Τύπο” (1963-1964) και τη “Μεσημβρινή” (1980-1983).
Στα χρόνια της δικτατορίας υπήρξε μεταφραστής λαϊκών μυθιστορημάτων και φωτογράφος εγκυκλοπαιδειών. Ποιήματά του δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά στην “Επιθεώρηση Τέχνης” (1963, 1964), ενώ αργότερα κυκλοφόρησαν από τον εκδοτικό οίκο Διογένης οι ποιητικές συλλογές “Ανάριθμα” (1972) και “Ανάριθμα Β΄” (1979). Το 2009 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις “Ποταμός” το πρώτο πεζό του κείμενο, “Περαστικός από το Ρέικιαβικ” και το 2016, από τον ίδιο εκδοτικό οίκο, οι “Ασκήσεις Περιέργειας” που τιμήθηκαν με το Βραβείο Μυθιστορήματος της Ακαδημίας Αθηνών. Το Μάιο του 2018 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις “Πόλις” η ποιητική συλλογή του “Προστιθέμενη αξία”.
Από το 1977, παράλληλα με τη φωτογραφική του δραστηριότητα, γύρισε έως το 1987 μια σειρά από ταινίες ντοκιμαντέρ: «Το στρώμα της καταστροφής» (1980), “Τα Παρκαβενέικα της Μοντρεάλης” (1983) και «Διάσωση Ακρόπολης» (1984).
Η ταινία «Τα παιδιά της Χελιδόνας» (1987), που είχε ως αφετηρία τη νουβέλα του Δ. Χαριτόπουλου, ήταν η μοναδική -αλλά εξόχως εμβληματική- μεγάλου μήκους που σκηνοθέτησε στον κινηματογράφο. Η αφήγηση της ταινίας εκκινεί από μια δημοσιογραφική έρευνα, από το “σήμερα”, για να βυθιστεί στις υπόγειες, συγκαλυμμένες διακλαδώσεις της ελληνικής εμφύλιας διαμάχης, μέσα από τα πρόσωπα μιας οικογένειας. Ο Βρεττάκος συγκέντρωσε για την ταινία μια εξαιρετική ομάδα ηθοποιών: Στον βασικό ρόλο ο Αλέκος Αλεξανδράκης, και μαζί του η Μαίρη Χρονοπούλου, ο Βασίλης Διαμαντόπουλος, ο Ηλίας Λογοθέτης, ο Στέφανος Ληναίος, ο Πέρης Μιχαηλίδης, η Σοφία Αλιμπέρτη... Η ταινία θριάμβευσε στα βραβεία του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης εκείνης της χρονιάς, κερδίζοντας συνολικά έξι, ανάμεσα στα οποία και το βραβείο καλύτερης ταινίας.
Στον εκδοτικό τομέα, η μακρόχρονη φωτογραφική συνεργασία του Κώστα Βρεττάκου με την Εμμανουέλα ντε Νόρα οδήγησε στην ίδρυση του εκδοτικού οίκου «Τρία Φύλλα».
Το υπουργείο Πολιτισμού εκφράζει τα συλλυπητήριά του σημειώνοντας ότι "ο Κώστας Βρεττάκος υπήρξε μια ξεχωριστή προσωπικότητα στην καλλιτεχνική και πνευματική ζωή μας".
Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης με ανακοίνωσή του αποχαιρετά τον Κώστα Βρεττάκο επισημαίνοντας πως "από τη μεγάλου μήκους ταινία του 'Τα παιδιά της Χελιδόνας' ώς τα βιβλία του, διαποτισμένα πάντα από το κινηματογραφικό του βλέμμα, ο Κώστας Βρεττάκος δεν έπαυε ποτέ να μας ξαφνιάζει με το πολύπλευρο ταλέντο του και τη διεισδυτική ματιά του στον κόσμο. Μέσα από τις θεσμικές θέσεις από τις οποίες υπηρέτησε τον ελληνικό κινηματογράφο, βοήθησε ουσιαστικά στην προώθηση των νέων δημιουργών, αλλά και στην προσέλκυση διεθνών συμπαραγωγών στις ελληνικές ταινίες, διευρύνοντας τα ελληνικά κινηματογραφικά σύνορα."
ΚΩΣΤΑΣ ΤΕΡΖΗΣ
