Της Ευγενίας Μπογιάνου
Το «Ένα πεντιγκρί» του νομπελίστα Πάτρικ Μοντιάνο είναι η εξιστόρηση των πρώτων είκοσι δύο χρόνων της ζωής του και μαζί ένα υποδειγματικό μάθημα αφαιρετικής πυκνότητας. Η γραμμική αφήγηση ξεκινά από τη στιγμή της γέννησής του και φτάνει μέχρι την ενηλικίωσή του και την έκδοση του πρώτου του βιβλίου, ενός γεγονότος που του επιτρέπει να αισθανθεί ανάλαφρος για πρώτη φορά στη ζωή του. «Η απειλή που κρεμόταν πάνω μου όλα αυτά τα χρόνια, που με κρατούσε σε διαρκή αγωνία, διαλύθηκε μέσα στον αέρα του Παρισιού. Άνοιξα πανιά πριν βυθιστεί το σαρακοφαγωμένο σκαρί. Ήταν καιρός». Ο Μοντιάνο, από μια απόσταση σαράντα χρόνων, αρκετή και ικανή να τον κάνει να συγχωρέσει, με ματιά τρυφερή, αλλά αποστασιοποιημένη πια, σαν να μην αναφέρεται στον ίδιο, αλλά σε κάποιον άλλο, παίρνει από το χέρι τον παιδικό εαυτό του, ακολουθώντας τον βήμα - βήμα στους καλοκαιρινούς δρόμους του Παρισιού των δεκαετιών του ’50 και του ’60, εκθέτοντας τη γυμνή αλήθεια των συναισθημάτων του, ανασυνθέτοντας από σπαράγματα μνήμης και καταβύθιση σε διάφορα ντοκουμέντα τα γεγονότα που τον καθόρισαν αλλά και που του επέτρεψαν να γίνει αυτό που είναι.
Δύο είναι τα πρόσωπα γύρω από τα οποία περιστρέφεται η αφήγηση αλλά και ο ίδιος. Το βαθιά αμφιλεγόμενο πρόσωπο του Εβραίου πατέρα του, ενός ανθρώπου που ζει πάνω σε μια λεπτή διαχωριστική γραμμή μεταξύ νομιμότητας και παρανομίας, με δεκάδες εξίσου αμφιλεγόμενα πρόσωπα να τον περιστοιχίζουν και να διαμορφώνουν το περιβάλλον του σκληρού, αδίστακτου, αδιάφορου και ανεξιχνίαστου, με μόνο του στόχο να διώχνει όσο γίνεται πιο μακριά τον μικρό Πάτρικ, ώσπου στο τέλος, μετά την ενηλικίωσή του, να απαλλαγεί διά παντός από αυτόν. Από την άλλη, η Φλαμανδή μητέρα του, «ένα όμορφο κορίτσι με στεγνή καρδιά». Τα διαψευσμένα όνειρά της, καθώς είναι μια τρίτης διαλογής ηθοποιός, έχουν διαμορφώσει μια γυναίκα νευρωτική, απούσα, ικανή να φερθεί με απίστευτη σκληρότητα, βουτηγμένη στην ένδεια και την απόγνωση. Δύο άνθρωποι σε παράλληλες τροχιές, που δεν έζησαν σχεδόν ποτέ μαζί, λίγα πράγματα λέει ο Μοντιάνο για τη μεταξύ τους σχέση, λες και αυτή δεν υπήρξε ποτέ, ανίκανοι να έχουν παιδιά, «δυο πεταλούδες χαμένες και χωρίς συνείδηση», που συναντήθηκαν τυχαία σε μια στιγμή μεγάλης αναταραχής. «Κι αυτός είναι ο λόγος που δεν αισθάνθηκα ποτέ νόμιμος γιος, πόσο μάλλον κληρονόμος» λέει ο συγγραφέας. Ένας άνθρωπος αδέσποτος, χωρίς πεντιγκρί. Κι όμως. Το πεντιγκρί μου είμαι εγώ ο ίδιος, μοιάζει να λέει. Όλα όσα είδα, όσα βίωσα και κατάλαβα, που μου επέτρεψαν το μόνο ταξίδι για το οποίο ήμουν ικανός, αυτό των λέξεων. Η λογοτεχνία είναι η απάντηση του Μοντιάνο σε όλα τα δεινά που μαστίζουν τον ίδιο αλλά και τους άλλους. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οποιαδήποτε κι αν είναι η ερώτηση, η λογοτεχνία είναι η μοναδική απάντησή του.
Το «Ένα πεντιγκρί» είναι μια σύνοψη και ταυτοχρόνως ένα κλειδί για την ανάγνωση του έργου του Μοντιάνο, καθώς όλα εκείνα που το χαρακτηρίζουν βρίσκονται εδώ: αποσπασματικές μνήμες, περιρρέουσα ατμόσφαιρα ρευστή και μυστηριώδης, αινιγματικά απρόσιτα πρόσωπα, σχέσεις που καθορίζονται από έλλειψη συνοχής, απουσία πλοκής, συναισθήματα γυμνά, αλλά χαμηλών τόνων που απεχθάνονται τον μελοδραματισμό. Υλικά που στα χέρια του γίνονται δύναμη. Η δύναμη που περικλείει μέσα της η ατόφια λογοτεχνία.
Πάτρικ Μοντιάνο, «Ένα πεντιγκρί»
Εκδ. Πόλις
Μετάφραση: Ελένη Τζιάφα
136 σελ. Τιμή: 12,50 ευρώ
