Του Γιάννη Ψίνα
«Είναι ένα πυροτέχνημα που σε θαμπώνει λίγο πριν σβήσει στα πόδια σου». Με αυτή την εικόνα συνοψίζει τη νέα του ταινία «Μaniera Greca» ο σκηνοθέτης Κυρηναίος Παπαδημάτος. Αυτός ο εσωτερικός ρυθμός του φιλμ ήταν που διέκρινε η κριτική επιτροπή του φεστιβάλ OtherMovie, που πραγματοποιήθηκε από τις 15 έως τις 21 Απριλίου στο Λουγκάνο της Ελβετίας, και αποφάσισε να βραβεύσει το φιλμ με το Βραβείο Σκηνοθεσίας για την «εσωτερική της κίνηση που δεν αφήνει τίποτα στην τύχη και ακολουθεί αρμονικά τον ρυθμό της πίστας», όπως αναφέρει στο σκεπτικό της. Μία, αν μη τι άλλο, δύσκολη επιλογή όπως τουλάχιστον πιστοποιεί η λίστα των 1.300 ταινιών μικρού μήκους από όλο τον κόσμο που υπέβαλαν υποψηφιότητα στη φετινή, έβδομη κατά σειρά, διοργάνωση του διεθνούς φεστιβάλ.
Η πίστα που αναφέρεται στο κείμενο της κριτικής επιτροπής είναι ένα νυχτερινό κέντρο της οδού Πειραιώς. Από εκείνα που δεν επιλέγουν όσοι με την έξοδο αποφορτίζουν την ένταση της εργασιακής εβδομάδας, αλλά όσοι επιζητούν το μέρος που μέχρι το ξημέρωμα θα ξορκίσουν τον πόνο και τη λύπη.
Αυτές οι στιγμές της λαϊκής ψυχής σε ένα στιγμιότυπο, που διατρέχει μόλις 13 λεπτά φιλμικού χρόνου, ισοδύναμο με τη διάρκεια δύο τραγουδιών, κέρδισαν την επιτροπή των βραβείων.
Στον κόσμο της "Maniera Greca" αναδύεται το άρωμα από «βαριά» κολόνια, ταμπάκο και αλκοόλ. Ημίφως που σβήνει ρυτίδες. Ντεσιμπέλ που γρατζουνάνε τα τύμπανα στα όρια του αφόρητου. Παρέες και μοναχικοί άνθρωποι με τα μάτια στραμμένα στη σκηνή. Μία αοιδός (Αννίτα Καπουσίζη) ερμηνεύει ένα σουξέ. Οι καθήμενοι στα πρώτα τραπέζια εκτοξεύουν πανέρια με λουλούδια και άγαρμπες φιλοφρονήσεις στην τραγουδίστρια. Ενώ έχει αρχίσει να ξημερώνει, γίνεται μια μικρή παύση για το τελευταίο τραγούδι. Θα ανέβει στο πάλκο η φίρμα του μαγαζιού, ο Κουρέας (Γιάννης Κριθαράς), που προαναγγέλλει ότι θα ερμηνεύσει το νέο του ζεϊμπέκικο. Από τους πρώτους στίχους, ένα αναπηρικό αμαξίδιο βρίσκεται στο κέντρο της πίστας. Ο ανάπηρος (Αντώνης Ρέλλας) με μία κίνηση βρίσκεται στο δάπεδο συνεχίζοντας να χορεύει. Δίπλα του επιβραβεύει την κάθε του κίνηση με επιφωνήματα και παλαμάκια ένας άνδρας με νανισμό (Ηλίας Κουνέλας). Σε ελάχιστο χρόνο, ένας ένστολος αστυνόμος (Κώστας Ξυκομηνός) εισβάλλει στη σκηνή, δημιουργώντας περίεργες ισορροπίες στους κανόνες της νύχτας. Για δυο στιγμές τα βλέμματα ανάμεσα στους τρεις άνδρες στέλνουν μηνύματα έντασης...
Στην ταινία του, ο Κυρηναίος Παπαδημάτος, που υπογράφει εκτός από τη σκηνοθεσία και το σενάριο, καλεί τον θεατή να πάρει τον ρόλο του αφανή παρατηρητή, που είναι παρών στην «υποσημείωση» εκείνης της νύχτας. Στην οποία συμμετέχουν χαρακτήρες με επιφωνήματα, εμμονικές κινήσεις θωπείες και κοφτερές ματιές, το υλικό που συνθέτει τη διάλεκτο του δικού τους κόσμου.
«Το σενάριο της ταινίας βασίστηκε σε ένα από τα διηγήματα που περιλαμβάνεται στην υπό έκδοση συλλογή διηγημάτων του συγγραφέα και φίλου Βασίλη Κιζήλου με τίτλο 'Το μυστικό του Ιλάια Σπένσερ'. Η ιστορία που μου κέντρισε το ενδιαφέρον διαδραματίστηκε σε πάλκο της ελληνικής επαρχίας τη δεκαετία του 1990» μας είπε ο σκηνοθέτης.
Και ενώ η ταινία βρισκόταν στα στάδια προετοιμασίας ο Κυρηναίος έψαχνε ακόμα τον τίτλο. Η ξενάγηση που πραγματοποίησε ο εικαστικός Γιώργος Ρόρρης με αφορμή μια ατομική του έκθεση έλυσε το ζήτημα. Ο ζωγράφος αναφέρθηκε σε μια κατηγορία καλλιτεχνών την περίοδο της Αναγέννησης που χαρακτήριζαν τη δουλειά τους ένας μανιερισμός και η απουσία έμπνευσης, η «Maniera Greca». Σε αυτές τις δύο λέξεις ο σκηνοθέτης «είδε» τον τίτλο της ταινίας του.
Το τελευταίο πλάνο του φιλμ αποτελεί αναφορά στην ταινία του Παύλου Τάσιου «Παραγγελιά!» και στην ποιήτρια και ηθοποιό Κατερίνα Γώγου, η οποία κλείνει την ταινία με τον στίχο «Πάει. Αυτό ήταν» (από τη συλλογή ποιημάτων της «Ιδιώνυμο»). Αυτό το στιγμιότυπο είναι μια «επισήμανση στη διαχρονικότητα του έργου της» λέει ο σκηνοθέτης.
Ο Κυρηναίος Παπαδημάτος υπογράψει σκηνοθετικά έξι ταινίες με διαφορετική θεματολογία και φόρμα (μυθοπλασία, πειραματικό animation και ντοκιμαντέρ με πολιτικό λόγο). Για αυτό το πολυδιάστατο κινηματογραφικό του αποτύπωμα, ωστόσο, επιλέγει να μην επιδιώκει επιχορηγήσεις και χρηματοδοτήσεις από φορείς και θεσμούς δημόσιους ή ιδιωτικούς. Όπως μας λέει για αυτή την επιλογή του χαμογελώντας, «για να στηθώ σε μια ουρά αναμονής και να μπω στην ψυχολογία να περιμένω μια απάντηση για έγκριση, πρέπει τουλάχιστον να έχουν χτιστεί σχέσεις σεβασμού και εμπιστοσύνης ανάμεσα στους εμπλεκόμενους. Πράγμα που στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν ισχύει και ούτε κατά τη γνώμη μου θα ισχύσει στο εγγύς μέλλον». Άλλωστε, δεν είναι μόνος στα εγχειρήματά του πίσω από την κάμερα. Για παράδειγμα, το συντριπτικό ποσοστό (80%) από τους συμμετέχοντες στην τελευταία του ταινία είναι φίλοι και ερασιτέχνες που πίστεψαν στο όραμα του σκηνοθέτη.
Η "Μaniera Greca" ωστόσο θα συνεχίσει την πορεία της. Είναι επίσημη επιλογή σε τριάντα διεθνή φεστιβάλ όπου και έχει διακριθεί μέχρι στιγμής με επτά βραβεία.
Στην εμψύχωση αυτού του στιγμιότυπου από τον κόσμο της νύχτας συμμετέχουν ο συγγραφέας Δημήτρης Τσεκούρας, ο μουσικός Mickey Pantelous, ο Γιάννης Παπαϊωάννου, ο Στέλιος Δημόπουλος, η Αγγελική Δέλλα κ.ά. Η διεύθυνση φωτογραφίας ανήκει στον Ζαφείρη Χαϊτίδη. Την ηχοληψία επιμελήθηκε ο Χρήστος Παπαδόπουλος. Η σκηνογραφία και η ενδυματολογία είναι της Μαρίας Καραθάνου. Το μοντάζ της Λίλης Κοντοδήμα. Σχεδιασμός ήχου - τελική μείξη του Ρένου Παπασταύρου.
