Ο Γιώργος Θαλασσίτης, ένας ωραίος συνεσταλμένος νεαρός, που είχε έρθει ένα καλοκαίρι στο χωριό των διακοπών, το καλοκαίρι κατά το οποίο η Αντιγόνη έμαθε πως πέρασε στο πανεπιστήμιο, μέσα σε ένα σκοτεινό θάλαμο, με τη διαπεραστική χαρακτηριστική οσμή των υγρών στα οποία βύθιζε τα ευαίσθητα στο φως χαρτιά να κυριαρχεί στον χώρο, μεταμορφώνεται στα μάτια της Αντιγόνης από αδέξιος και μαζεμένος σ’ έναν θεματοφύλακα της μνήμης, καθώς "στο σκοτεινό εκείνο δωμάτιο επεξεργαζόταν και συγκρατούσε τις στιγμές που είχε επιλέξει να θυμάται. Ήταν ένα δωμάτιο μνήμης". Η ίδια η Αντιγόνη, η αλαφροΐσκιωτη ηρωίδα της Γεωργίας Συλλαίου στο "Εκεί κάτω στον ουρανό", είναι αυτό ακριβώς: ένα δωμάτιο μνήμης. Επιστρέφει συνεχώς ανακαλώντας μνήμες, αρνιέται πεισματικά να ξεχάσει, όχι όμως από νοσταλγικό γλυκασμό, αλλά γιατί, μόνο διά μέσου της μνήμης, της ανασύνθεσης του παρελθόντος, μπορεί να δώσει υπόσταση στο παρόν. Τα πάντα έχουν συνέχεια. Η σημερινή ύπαρξη είναι η συνέχεια της χθεσινής. Άλλωστε το να ζεις συνίσταται στο να κατασκευάζεις μελλοντικές αναμνήσεις. Η παιδική ηλικία είναι "η πιο καθαρή εικόνα της ύπαρξης", αλλά απέχει πολύ από το να είναι παράδεισος -πράγμα που γίνεται φανερό ακόμη και από την αμφισημία του τίτλου-, τουλάχιστον για τα πλάσματα εκείνα που αφήνονται να πληγωθούν -ή, με μια άλλη έννοια, έχουν την ικανότητα να πληγωθούν-, ακόμη και από το φύσημα του ανέμου. Η Αντιγόνη, "μια εφήμερη ύπαρξη δίχως ίχνος ηρωισμού, που δεν αντιστοιχούσε σε καμιά ηλικία και σε κανέναν αιώνα", αντιλαμβάνεται, από τότε ακόμη, τις βαθιές πληγές του κόσμου που την περιβάλλει. Του χρόνου που είναι αμείλικτος. Κλαίει και πονάει. Για όλα. Γιατί όλα είναι πόνος. "Έκλαιγε για τη νεότητα και το γήρας. Έκλαιγε για την ομορφιά που κάθε χιλιοστό του δευτερολέπτου μάς αποχαιρετά. Έκλαιγε για την απουσία των φίλων, για τη γοητευτική και ακατάβλητα επαναλαμβανόμενη προδοσία. Έκλαιγε για τον αμείλικτο και πανταχού παρόντα πόνο". Πονάει αλλά δεν φοβάται. Καταδύεται στο παρελθόν, σκάβοντας τα όρια του εαυτού, διευρύνοντάς τα, επανακαθορίζοντάς τα, γνωρίζοντας καλά πως όπου υπάρχει φως, υπάρχουν και σκιές. Δεν φοβάται το φως, αλλά ούτε και το σκοτάδι".
"Η πληγή είναι πηγή" έλεγε ο Πεντζίκης. Από αυτό τον κόσμο των πληγών αντλεί το υλικό της η Συλλαίου. Και μπορώ να πω πως δεν την ενδιαφέρει να αφηγηθεί γεγονότα. Αφηγείται ατμόσφαιρα. Διαβάζοντάς την μυρίζεις τις ίδιες μυρωδιές, έχεις τα ίδια σκιρτήματα, γεύεσαι την ποιότητα του φωτός, την κίνηση των κυμάτων, με τον τρόπο της Αντιγόνης. Βιώνεις το άλγος με τον τρόπο που το βιώνει εκείνη. Και όλα αυτά ειπωμένα με λεπτότητα, μ’ έναν λόγο πλάγιο, κομψό, υπαινικτικό. "Ήταν ένα από κείνα τα δράματα τα τόσο φοβερά, που δεν μπορείς ούτε να μιλήσεις γι’ αυτά από δέος και σεβασμό", λέει αναφερόμενη στη Γιολάντα, αλλά είναι αυτός ο τρόπος της απέναντι στα όσα εξιστορεί. Τα σέβεται. Τα αγγίζει σε βάθος αλλά με διακριτικότητα, για να μην τα θρυμματίσει. Με την ίδια διακριτικότητα περιγράφει και τον πρόωρο χαμό της μητέρας, η απουσία της οποίας στοιχειώνει την Αντιγόνη. Μια απουσία παρουσία που κουβαλά μαζί της. "Τίποτα δεν μπορεί να νικήσει τη θλίψη", λέει. Τα λόγια, οι σκέψεις και τα συναισθήματά της έχουν απεύθυνση: στη μητέρα απευθύνεται. Τη μορφή της παλεύει να σώσει από τη λήθη.
Με τριτοπρόσωπη αφήγηση στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου -εξαίρεση αποτελούν οι ημερολογιακές καταγραφές-, τα ολιγοσέλιδα κεφάλαια έχουν τέτοια δύναμη, πυκνότητα και κορύφωση που θα μπορούσαν να διαβαστούν σαν ξεχωριστά αυτόνομα διηγήματα. Η Συλλαίου με λιτότητα και συγκίνηση καταφέρνει να δημιουργήσει μια γυναίκα σύμβολο αέναης αναζήτησης, καταβύθισης στα έγκατα της θλίψης, και ονειροπόλου βλέμματος στραμμένου εκεί κάτω, ψηλά.
Γεωργία Συλλαίου, "Εκεί κάτω στον ουρανό"
Εκδ. Πόλις
160 σελ. Τιμή:14 ευρώ
