Της Ευγενίας Μπογιάνου
Στο «Όλα καλά», το εκτενέστερο διήγημα της συλλογής «Σπουδή στο κίτρινο» του Δημήτρη Χριστόπουλου, ο ήρωας αναπολεί τον βίο του πατέρα του, που «όπως τόσοι άλλοι σαν και αυτόν, δεν μπορεί, κατάδικοι πρέπει να ’τανε, αλλά δεν ήξερε ποιο ακριβώς ήταν το έγκλημά τους». Για να μπορέσει να επιβιώσει, κατέβαινε καθημερινά στα έγκατα της γης, στα ορυχεία μιας χώρας μακρινής που δεν κατονομάζεται, ένας άνθρωπος χαμένος, αλλά νικητής, φτωχός, αναγκεμένος, «ένας άνθρωπος της αβύσσου», που διαμελίζεται στην προσπάθειά του να σώσει ένα άλογο και μένει για πάντα στα σκοτεινά βάθη της γης, θάβοντας μαζί του όλα τα όνειρα και όλες τις ελπίδες του. Κάθε μέρα κατέβαινε όλο και βαθύτερα, ώσπου στο τέλος να καταποντιστεί, σε ένα ταξίδι αυτογνωσίας, όπου είσαι ενώπιος ενωπίω -είναι δύσκολο να κρυφτείς από τον εαυτό σου- και όπου η γνώση κοστίζει και μπορεί, κάποιες φορές, να καταδικάσει σε θάνατο. Υπάρχει μια συνέχεια και μια συνέπεια στον τρόπο που αντιμετωπίζει ο συγγραφέας τους ήρωές του. Καθώς μάλιστα απαντιούνται τα ίδια πρόσωπα σε περισσότερα από ένα διηγήματα -ο Χριστόπουλος δημιουργεί τη συνθήκη ενός μυθιστορήματος-, έχουμε την εντύπωση πως μιλάμε για το ίδιο άτομο πάντα, με τα ίδια κυρίαρχα αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά. Άνθρωποι της ανάγκης είναι οι ήρωές του, της πάλης, του αγώνα για επιβίωση και αυτογνωσία -η αυτογνωσία είναι ο μόνος τρόπος που έχουν για να υπάρξουν-, όρθιοι ακόμη άλλα με τσακισμένα φτερά, ηττημένοι -η συλλογική ήττα αδιαίρετο κομμάτι της προσωπικής-, «λαθρεπιβάτες», παραδομένοι στον ανελέητο χρόνο που αλλάζει αυτό που ήξεραν και αναγνώριζαν ως σαρκίο τους, του χρόνου που κατασπαράζει όχι μόνο τα κορμιά τους, αλλά και όλα όσα αγάπησαν και όλα όσα τους καθόρισαν, θύματα μιας σκληρής εποχής, οικείοι, καθημερινοί, οι διπλανοί μας, εμείς οι ίδιοι. Άνθρωποι που πατάνε -εξ ανάγκης ίσως- γερά πάνω στη γη, αλλά που δεν ξεχνούν να στρέψουν το βλέμμα τους ψηλά στον ουρανό, τους οποίους ο συγγραφέας περιβάλλει με την αγάπη και την αμέριστη φροντίδα του. Γράφοντας γι’ αυτούς, συμπονώντας τους με άλλα λόγια, είναι σαν να προσπαθεί να τους καταλάβει. Να καταλάβει τις αδυναμίες και τις αντιφάσεις τους. Κυρίως αυτές: τις αντιφάσεις, καθώς απεχθάνεται τους απλοϊκούς διαχωρισμούς. Όλοι είμαστε, έτσι κι αλλιώς, ήρωες όσο και προδότες. Και αυτή η πολυπλοκότητα κάνει τους αναγκεμένους αυτούς ανθρώπους τόσο αληθινούς.
«Τίποτα δεν γίνεται από το τίποτα και τίποτα δεν χάνεται αν δεν έχει αγαπηθεί» διαβάζουμε στο «Το βάθος του ουρανού είναι κόκκινο», ένα διήγημα για τη μνήμη, για την Ιστορία, για τη συνέχεια που δικαιώνει το αδικοχαμένο αίμα. Είναι όλα εδώ. Είναι όλοι εδώ. Φωνές που σιώπησαν, αλλά που μας κατοικούν. Τίποτα δεν πάει χαμένο. Οι άνθρωποι δεν ξοφλούν. Συνεχίζουν. Μοιάζει να είναι βαθιά η πίστη του συγγραφέα στο αύριο. «Ήταν κι άλλοι σαν αυτούς. Άνθρωποι που δεν ξόφλησαν, προπολεμικοί, μεταπολεμικοί, τωρινοί. Άνθρωποι που δεν συμμορφώθηκαν. Άνθρωποι που αρνήθηκαν να πεθάνουν. Άνθρωποι που ξέφυγαν κι έμειναν. Όλοι εμείς. Στο κατώφλι μιας καινούργιας μέρας».
Ο Χριστόπουλος έχει κεντήσει τη γλώσσα του ψιλοβελονιά, μη διστάζοντας να αναφερθεί τόσο σε στίχους ποιητών -ποικίλες και πολλές οι λογοτεχνικές του αναφορές-, όσο και σε λαϊκά τραγούδια. Ψηφίδες στη σωστή σειρά οι λέξεις του, υπηρετούν με ακρίβεια και υποδειγματικό ρυθμό το όραμά του, δίνοντάς μας κείμενα πυκνά, στιβαρά, ρωμαλέα. Διαβάζοντάς τον έχει κανείς την εντύπωση πως πίσω από τις κεντρικές αφηγήσεις υπάρχουν και άλλες, που λειτουργούν συμπληρωματικά ή σαν παραβολές κάποιες φορές. Καταφέρνει, με γνήσια λυρικότητα πολύ υψηλού αισθήματος, να δημιουργήσει έναν ρεαλιστικό κόσμο ακυρωμένων ονείρων και στυγνής καθημερινότητας.
Επιτέλους, διηγήματα δουλεμένα έως την παραμικρή λεπτομέρεια, όχι σε βάρος όμως της σπουδαίας σπατάλης συναισθημάτων.
Δημήτρης Χριστόπουλος, «Σπουδή στο κίτρινο»
Εκδ. Το Ροδακιό
240 σελ. Τιμή: 15,90 ευρώ
