Το “Θέατρο επί Κολωνώ”, σε μια από τις αρχαιότερες γειτονιές της πόλης, κοντά στον ομώνυμο λόφο και στην Ακαδημία του Πλάτωνα (μνημεία του παγκόσμιου πολιτισμού που είναι χρέος μας να προστατεύουμε από κάθε λογής αρπακτικές διαθέσεις), μας έχει συνηθίσει πια σε ευχάριστες εκπλήξεις. Η πιό πρόσφατη: Με βάση το βιβλίο της άρτιας ψυχολογικής νουβέλας της Μαργαρίτας Φρανέλη: “Μαμά κι εγώ δεν σε αγαπώ” (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις “Πατάκη”), ο έγκριτος σκηνοθέτης, ηθοποιός και μουσικός Θανάσης Χαλκιάς δημιουργεί ένα άρτιο, ζωντανό θεατρικό έργο, για να το στήσει στη σκηνή τρισδιάστατο με τη μαστοριά και το μεράκι του παλιού, έμπειρου τεχνίτη.
Η νουβέλα και το θεατρικό έχουν ως θέμα τις (διαταραγμένες) σχέσεις αγάπης-μίσους μητέρας-κόρης που εκτυλίσσονται σε τρεις διαφορετικές (διαταραγμένες) γενιές και σε τρεις διαφορετικές (εξίσου διαταρακτικές) εποχές. Πρόκειται για ένα όλόκληρο κεφάλαιο της ψυχανάλυσης όπως την ξεκίνησε ο Φρόυντ ως χαρτογράφηση του ασυνειδήτου, για να την συνεχίσει ο Γιούνγκ ως βυθομέτρηση. (Η ελληνική συνεισφορά σε αυτόν τον ειδικό χώρο είναι εμπλουτισμένη με τις σημαντικές εργασίες της Μαρίας Βοναπάρτη και της πολύ νεότερης Φωτεινής Τσαλίκογλου.) Από το πρόγραμμα της παράστασης μεταφέρω το εισαγωγικό σημείωμα, που άμεσα ενδιαφέρει τους εκπρόσωπους των τριών εμπλεκομένων γενεών, ανεξαρτήτως φύλου, μιας και τίποτα σχεδόν δεν έχει αλλάξει.
“Οι σχέσεις μητέρας-κόρης ξετυλίγονται καλύπτοντας τρεις διαφορετικές γενιές. Η προσπάθεια να φωτιστεί το σκοτεινό παρελθόν συχνά επισκιάζει το εύθραυστο παρόν. Πόσο μοιάζουμε με τους γονείς μας; Πώς θα αποφύγουμε τα λάθη τους; Πόσο μας ακολουθούν τα παιδικά τραύματα; Πώς να αγαπήσουμε τα παιδιά μας; Πώς να καταλάβουμε τους γονείς μας; Το αφήγημα της Μαργαρίτας Φρανέλη πραγματεύεται άλλοτε με λυτρωτικό χιούμορ κι άλλοτε με αγωνιώδη ενδοσκόπηση το ακανθώδες ζήτημα των ενδοοικογενειακών σχέσεων που αναζητά εν τέλει τη λύση του μέσα στη θεατρική πραγματικότητα”.
Συμφωνούμε και επικροτούμε. Πρόκειται όντως για ένα άρτιο δοκίμιο ψυχανάλυσης... που έγινε θέατρο μέσα από τη “φυσική” αφαιρετική διαδικασία του περιττού. Για να μεταμορφωθεί σταδιακά, όπως η κάμπια γίνεται πεταλούδα, σε σκηνική πράξη. Με την καθοδήγηση του έμπειρου Θανάση Χαλκιά, που “ακούει” τους ήχους και σκηνοθετεί με το αυτί. (Επιμέλεια κίνησης Αγνή Παπαδέλη-Ρωσσέτου.) Το έργο και η παράστασή του απαντούν διά της αναπαραστατικής οδού στα μεγάλα, αγωνιώδη υπαρξιακά ερωτήματα του ανθρώπου. Σε αυτό συμβάλλουν καίρια οι δύο ισοδύναμες περφόρμερς-ηθοποιοί, που δίνουν σάρκα και οστά στις σκιώδεις μορφές του ασυνειδήτου, υποστασιοποιώντας τη μάνα και την κόρη: οι χαρισματικές Ηλέκτρα Γεννατά, Μαρία Θρασυβουλίδη. Μέσα στα όμορφα, ρεαλιστικά και ονειρικά, σκηνικά - κοστούμια (Γεωργία Μπούρδα), κάτω από τους λειτουργικούς φωτισμούς της Ελίζας Αλεξανδροπούλου, με την υποφώσκουσα μουσική του Κώστα Βόμβολου.
Στο “Από Μηχανής” δόθηκε σε σειρά παραστάσεων το κείμενο του πολύ νέου υποσχόμενου ποιητή και σκηνοθέτη Χρήστου Καρασαββίδη, με τον τίτλο: “Lolita reversed”. (“Η Λολίτα ανεστραμμένη”). Πρόκειται για έργο εμπνευσμένο από το ομώνυμο θρυλικό βιβλίο του Βλαντιμίρ Ναμπόκωφ. Το πόνημα του Χρήστου Καρασσαβίδη δεν αντιγράφει δουλικά το πρωτότυπο, ούτε όμως και το αναποδογυρίζει εντελώς, όπως υπαινίσσεται ο τίτλος. Πολλαπλάσιάζει κατοπτρικά το πρόσωπο της νεαρής ηρωίδας για να δείξει την πρισματική φύση της εφηβικής ηλικίας, βαθαίνει δραματικά τον ρόλο της μητέρας και διατηρεί αναλλοίωτο το ήθος του ερωτευμένου καθηγητή (εδώ, σκηνοθέτη). Το έργο δεν στοχεύει να προκαλέσει αλλά να δείξει, αντίθετα, τον τραυματικό τρόπο με τον οποίο αναδύεται σε παγκόσμιο πλέον επίπεδο, πέρα από γλώσσες, θρησκείες, φυλές, η γυναικεία ταυτότητα σήμερα. Και το πετυχαίνει σε μεγάλο βαθμό. Η σκηνοθεσία του ίδιου του συγγραφέα είναι δημιουργική και ευφάνταστη, ανοίγει το “εν δυνάμει” του έργου σε απρόοπτες ζωντανές εικόνες, χωρίς να μένει στη στατική ποιητικότητα του λόγου. Και αξιοποιεί το δυναμικό των ταλαντούχων νέων συντελεστών, που με τη σειρά τους στηρίζουν φανατικά το εγχείρημα (Κώστας Καζανάς, Μάρω Παπαπούλου, Τζωρτζίνα Λιόση, Δώρα Παρδάλη, Τάσος Δέδες, Κριστέλ Καπερώνη). Η σκηνογραφία της Ηλέκτρας Σταμπούλου, τα κοστούμια της Βασιλικής Σύρμα, η μουσική επιμέλεια του σκηνοθέτη. (Υπάρχει, σημειώνω, ακόμη μια ενδιαφέρουσα δουλειά του ίδιου συγγραφέα, “Τα τέσσερα κοριτσάκια”, βασισμένη στο ομώνυμο θεατρικό έργο του Πικάσσο, με τους αυτούς συντελεστές, που θα μας απασχολήσει προσεχώς.)
